कञ्चनाको ड्रिम क्याचर्स

म लन्चको लाइनमा लागिसकेको थिइनँ । त्यसैले आफ्नो ध्यान उनैतिर फर्काएँ । पैँतीस–चालीस वर्ष बीचकी साँवली वर्णकी दक्षिण एसियाली महिलाको औसत उचाइ भएकी उनीसँग एकदमै सुन्दर मुस्कान थियो अनुहारभरि फैलेको । मैले उनलाई नयाँ किताबका लागि बधाई दिएँ । उनी झनै उज्याली भइन् र भनिन्– ‘धन्यवाद ।’

उनले लेखेको अङ्ग्रेजी कथाहरूको नयाँ सङ्ग्रह ‘ड्रिम क्याचर्स’ आजैको उद्घाटन सत्रमा विमोचन भएको थियो । उनलाई भनेँ, ‘मलाई किताब दिन्नौ ? मैले तिम्रो कथा नपढ्नू ?’

‘दिन्छु नि, पर्ख । त्यसैले त तिमीतिर आएको,’ उनले गुलाबी मुस्कानसहित भनिन् । हातेब्यागबाट किताब निकालिन्, हस्ताक्षर गरिन् र मलाई दिइन् । मैले पुस्तकलाई प्रेमपूर्वक हातमा लिएँ र सरर्र पानाहरू पल्टाएँ ।

लेखक कञ्चना प्रियकण्ठालाई मैले पहिलोपटक सन् २०१७ को मे महिनामा भारतकै जयपुरमा देखेको हुँ । त्यहाँ यही फोसवाल नामको संस्थाले दक्षिण एसियाली सुफी साहित्य सम्मेलन आयोजना गरेको थियो । म नेपालबाट जाने सहभागी टोलीको सदस्य थिएँ र कञ्चना श्रीलङ्काली टोलीकी सदस्य । त्यहाँ हामीबीच हेराहेर भयो, एक–अर्काको कविता पनि सुन्यौँ, तर औपचारिक परिचय र कुराकानी भएन । त्यसैले मैले कञ्चनालाई पहिलोपटक भेटेको चाहिँ नयाँदिल्लीमै हो, जुन दिन उनले मलाई उनको किताब उपहार दिइन् ।

नेपाल फर्केको केही समयपछि एक दिन अचानक मलाई कञ्चनाको याद आयो । पुस्तकको भीडबाट उनको ‘ड्रिम क्याचर्स’ निकालेँ र पसेँ त्यसभित्र । कथाका स्त्री पात्रको भावभंगिमा, आवाज, नखरा र मनोदशामा सायद मैले कञ्चनालाई खोजेँ, कतै कतै पाएँ पनि ।

‘ड्रिम क्याचर्स’ मा नौवटा कथा छन् । तीमध्ये ‘सपुनामली’ शीर्षकको कथा सबैभन्दा लामो छ । नौवटै कथा विषयवस्तुले एक–अर्कासँग फरक छन् । ‘पङ्खा’, ‘स्वतन्त्र गुडिया’ शीर्षकका कथामा निर्जीव पात्रलाई मानवीकरण गरी कथा बुनिएको छ । केही कथाहरूमा चमेरो, कुकुरजस्ता चरित्रलाई मानवीकरण गरी उनीहरूका व्यवहार र मनोदशालाई सफलतापूर्वक उतारिएको छ । कञ्चनाको रुचि मानवइतर चरित्रलाई लिएर कथा बुन्नुमा समेत देखिन्छ । गैरमानव चरित्र लिएर लेखिएका कथामा अत्यन्त सफल छिन् उनी ।

किताबमा एउटा कथा छ ‘रेल’ शीर्षकको । यो कथा श्रीलङ्कामा लामो समय चलेको रक्तपातपूर्वक आन्तरिक लडाइँको सेरोफेरोमा लेखिएको छ । कथाको पुरुष पात्र कवि पनि हो । यसमा त्यस पुरुष पात्रले बोकेको आदर्श र ऊभित्रको पुरुषवादी अहङ्कारी सोचको द्वन्द्व प्रस्तुत छ । कसरी एउटा व्यक्ति एकैपटक आदर्श र पाखण्डको दुइटा मुखुण्डा बोकेर समाजमा बाँचेको हुन्छ ? यो विषय कथाले भन्छ । मेरो विचारमा कञ्चनाले लेखेका उत्कृष्ट कथामध्ये यो एक हो । केही कथा सामाजिक विषयवस्तुमाथि छन्, केहीमा प्रेमलाई अभिव्यक्त गरिएको छ, जुन आजको नेपाली समाजमा पनि त्यसरी नै विद्यमान छन् ।

आजको श्रीलङ्काली समाजको आत्मालाई कञ्चनाले कथाहरूमा सफलतापूर्वक चित्रण गरेर हामीलाई उपहार दिएकी छन् । यी कथाहरू नेपाली पाठकलाई आफ्नै कथा, आफ्नै दुःख, सुख, आफ्नै भावना र मनोदशा हुन् भन्ने लाग्छ ।

कञ्चनाको भाषा नदीजस्तो बग्छ । कविताको भाषामा आख्यान लेख्छिन् । आख्यानमा स्वाभाविक रूपले चरित्रहरूको जीवनमा आउने उतारचढाव र इमोसन्स व्यक्त गर्दा भाषामाथि नियन्त्रण राख्न सफल छिन् । भाषाको आकर्षण, चमक र गतिले पाठकलाई अन्यत्र भाग्न दिँदैन । यो कञ्चनाको लेखनीको सफलता हो ।

...

कञ्चनाको कथासङ्ग्रह पढिसकेपछि उनलाई भनेँ, ‘मलाई तिम्रो किताब निकै मन पर्‍यो ।’ उनी खुसी भइन् । पुस्तकलाई नेपालीमा ल्याउन सके राम्रो हुन्थ्यो भन्ने सोचेको थिएँ । ‘तिम्रो पनि किताब अङ्ग्रेजीमा छ भने मलाई पठाऊ, पढ्छु’ उनले भनिन् । मैले मेरो ‘पाइला पाइला’ उपन्यासको अङ्ग्रेजी अनुवाद पठाएँ । उनी लेखक साथै प्रकाशक पनि हुन् । मेरो पुस्तकमाथि पछि हामीले सहकार्य पनि गर्‍यौं ।

केही समयपछि मैले उनलाई भनेँ, ‘तिम्रो किताब म नेपालीमा अनुवाद गरूँ ?’ हर्षित भएर उनले भनिन्, ‘हुन्छ ।’

मैले त्यस कथासङ्ग्रह अनुवाद गरेँ । मलाई लाग्छ, नेपाली कथाकार र कथाका पाठकले यी कथा पढेपछि श्रीलङ्काको सामाजिक, आर्थिक तथा मनोवैज्ञानिक अवस्थाको जानकारी त पाउँछन् नै, कथा भन्ने शैली र सन्तुलनबाट समेत लाभ लिन सक्नेछन् ।

अनुवाद र त्यसको पुनर्पठन सकेको निकै समयपछि शिखा बुक्सबाट ‘ड्रिम क्याचर्स’ कथासङ्ग्रहको नेपाली अनुवाद ‘सपुनामली र अन्य कथाहरू’ महामारीमा प्रकाशन भयो । यो किताबले नेपाली र श्रीलङ्काली साहित्य तथा साहित्यकारलाई जोड्ने सेतुको काम गर्नेछ । साहित्य विकासका निम्ति हाम्रो साहित्य अन्य भाषामा अनुवाद हुनु र अन्य भाषाका सुन्दर पुस्तक नेपाली भाषामा प्रकाशित हुनु दुवै आवश्यक छ ।