डेंगीमा हुने छालाका समस्या र उपचार
काठमाडौँ — हालै अस्वाभाविक रुपमा देशभर देखिएको डेंगी रोगले प्रकोपको रुप लिएको छ ।‘एडिस इजेप्टी’ नामक लामखुट्टेको टोकाइबाट हुने डेंगी भाइरसको संक्रमण बर्सेनि रुपमा देखिन्छ ।
धेरैजसो डेंगीका बिरामी कुनै लक्षणबिना अथवा ज्वरोमात्र आएर ठिक भएर जान्छन् भने कतिपयमा डेंगी भाइरसको संक्रमण भएको ३-१४ दिनमा ज्वरो आउने, टाउको दुख्ने, वाकवाकी लाग्ने, जोर्नी दुख्ने, ढाड दुख्नेलगायत लक्षण देखिन्छ । त्यस्तै प्रकोप फैलिएको ठाउँमा विशेषतः बालकहरूमा शरीरका विभिन्न अंगहरूमा रक्तस्राब हुने, रगतमा प्लाज्माको मात्रा कम हुने र फोक्सो तथा पेटमा पानी जम्मा भई ‘हाइपोभोलेमिक सक’ हुने हुन्छ । शरीर धेरै सुनिएमा, पेट धेरै दुखेमा, धेरै वाकवाकी लागेमा, धेरै आलस्य भएमा, कलेजो सुन्निएमा र रगतमा प्लेटलेटको मात्रा कम भएमा डेंगीको जटिलता बढी हुन सक्ने सम्भावना हुन्छ ।
छालामा देखिने डेंगीका लक्षण के–के हुन् ?
सामान्यतया डेंगीका आधा जसो बिरामीमा ज्वरो आएको ३ देखि ४ दिनमा चिलाउने खालका रातो डाबर र टाटाहरू देखिन्छन् । यस्ता डाबरहरू खुट्टाबाट सुरु भई पैतालातिर र छाती र ढाडबाट सुरु भई अनुहार‚ हात, खुट्टा र हत्केला तथा पैतालामा पनि फैलिने गर्दछन् । यस्ता डाबरहरू १ हप्तामा आफैं हराएर जान्छन् । त्यस्तै प्लेट्लेटको मात्रा कम भएका बिरामीमा हातखुट्टामा रगतका नली फुटेर हुने टाटा (पेटेकी) जस्ता डाबर देखिन सक्छ । साथै मुखभित्र र आँखामा पनि यस्ता राता टाटाहरू देखिन सक्छ र हत्केला तथा पैताला सुन्निने, छाला निक्लिने र छुँदा सूक्ष्मानुभूत हुने पनि हुन्छ ।
हाल संक्रमित हुने कतिपय बिरामीमा बिमिरा/डाबर आदि केहि नदेखिए पनि ज्वरो आएको ३ देखि ५ दिनमा उग्र रुपमा हत्केला, पैताला, जिउ चिलाउने र दैनिक क्रियाकलाप तथा राति सुत्नसमेत गाह्रो हुने समस्या देखिएको छ । यस्ता लक्षण ५ देखि ७ दिनमा कुनै जटिलताबिना नै कम हुँदै जान्छन् । धेरै चिलाएमा चिलाउन कम गर्ने ‘एन्टिहिस्तामिन’ औषधि चिकित्सकको सल्लाहबमोजिम सेवन गर्नुपर्छ ।
डेंगीका लक्षण भएका बिरामीमा डेंगीको एन्टीजेन ‘एन एस १’ (जुन ज्वरो आएको १ हप्ता सम्म पोजिटिभ आउँछ) र डेंगी ‘आईजीएम’ र ‘आईजीजी’ एन्टीबडी परीक्षण गरी पत्ता लाग्छ । यसका साथै पीसीआर विधिबाट पनि डेंगी भाइरस पत्ता लाग्छ । डेंगीका लागि हालसम्म कुनै पनि किसिमको एन्टिभाइरल औषधि उपलब्ध छैनन् । यसको उपचार बिरामीको लक्षणबमोजिम गरिन्छ । ज्वरो र दुखाइका लागि सामान्य पारासिटामोल मात्र सेवन गर्नुपर्छ । बजारमा सजिलै पाइने दुखाइ कम गर्ने फ्लेक्सोन, इबुप्रोफेन आदि औषधि डेंगीमा सेवन गरेमा रक्तस्राब हुने सम्भावना हुन्छ तसर्थ सेवन गर्नुहुँदैन ।
डेंगीका करिब ५ प्रतिशत बिरामीमा रगतमा प्लाज्माको मात्रा कम हुने, पानीको मात्रा कम हुने र ‘हाइपोभोलेमिक सक’ हुने सम्भावना हुने हुँदा यस्ता बिरामीलाई अस्पतालमा भर्ना गरी प्रशस्त पानी सेवन गर्ने, सलाइन पानी दिने र प्लेट्लेट ट्रान्सफुज गर्नुपर्ने हुन्छ । डेंगीविरुद्धको खोप उपलब्ध छ । हालै प्रयोगका लागि अनुमति दिइएको खोप लगाएका मानिसमा डेंगीको जटिलता ९० प्रतिशतले कम हुने, अस्पताल भर्ना ८० प्रतिशतले कम हुने र लक्षण ५० प्रतिशतले कम हुने बताइएको छ ।
डा. पुडासैनी निजामती कर्मचारी अस्पताल (सिभिल अस्पताल) तथा भक्तपुर स्किन एन्ड कस्मेटिक सेन्टर (बीएससीसी)मा छालारोग विशेषज्ञका रुपमा कार्यरत छन् ।
