बाहिरी ऊर्जा बजारलाई विश्वासमा लिने प्रयत्नमा नेपाल

'दक्षिण एसियाको ऊर्जा संकट कम गर्न हामी तयार हुँदै छौ‌' – कुलमान घिसिङ, कार्यकारी निर्देशक, नेपाल विद्युत् प्राधिकरण

नयाँदिल्ली — नेपालमा बिजुली उत्पादन बर्सेनि बढ्दै गएका बेला त्यसको बाह्य बजार सुनिश्चितता खोजीमा ऊर्जा उत्पादन क्षेत्रमा संलग्न सरकारी तथा गैरसरकारी निकाय लागेका छन् । नेपालमा उत्पादित बिजुलीको प्रमुख बाह्य बजार भारत र बंगलादेश हुन् । पूर्ण क्षमतामा हाल २ हजार २ सय ५३ मेगावाट उत्पादन हुँदा त्यसबाट करिब ५ सय मेगावाट बिजुली खपत नहुने अवस्था छ । यसै वर्षबाट ३ सय ८६ मेगावाट बिजुली भारतमा बेच्न थालिएको छ ।

नेपालको प्रणालीमा अर्को वर्ष सन् २०२३ मा थप एक हजार मेगावाट उत्पादन थपिँदै छ । हरेक वर्ष उत्पादन थपिँदै गएर सन् २०२६ सम्ममा अहिले निर्माणाधीन परियोजनाले उत्पादन थालिसक्दा नेपालको बिजुली उत्पादन क्षमता ७ हजार २ सय ६४ मेगावाट पुग्ने बताइन्छ । तसर्थ आगामी ३ देखि ४ वर्षभित्र ५ हजार मेगावाट बिजुलीको बजार सुनिश्चितता बाह्य मुलुकमा गर्नुपर्नेछ । यसैअन्तर्गत ऊर्जा मन्त्रालय, विद्युत् प्राधिकरण तथा निजी क्षेत्रका ऊर्जा उत्पादकले नयाँदिल्लीमा आयोजित एक अन्तर्राष्ट्रिय कार्यक्रम ‘पावर समिट’ मा नेपालको ऊर्जा क्षेत्रको सम्भावना, उत्पादन र बजारबारे वकालत गरे ।

भारतीय उद्योगी व्यवसायीहरूको संस्था द एसोसिएटेड चेम्बर्स अफ कमर्स एन्ड इन्डस्ट्री (सीआईआई) ले शुक्रबार गरेको दक्षिण एसिया (बीबीआईएन) पावर समिटको ‘प्लेटफर्म’ लाई नेपालका सहभागीहरूले आफ्नो पक्षमा उपयोग गर्ने प्रयास गरे । ‘बीबीआईएन’ मा नेपाल, भारत, बंगलादेश र भुटान सदस्य राष्ट्र छन् । भारत र पाकिस्तानबीचको द्वन्द्वले सार्क निष्क्रिय बनाइएका बेला पछिल्लो समय भारतले ‘बीबीआईएन’ लाई सक्रिय पार्दै लगेको छ । कार्यक्रममा चारै देशका ऊर्जासँग सम्बन्धित अधिकारी तथा अन्य सरोकारवालाले ऊर्जाको अन्तरदेशीय बजार कसरी बढाउने, त्यसको सम्भावना र चुनौतीबारे छलफल गरे । नेपालको बजार सानो रहेकाले भारत र बंगालदेश नै नेपाली बिजुलीको बजार रहेको र त्यसमा सहजताका लागि नेपाली पक्षको आग्रह थियो ।

उत्पादनको क्षमता रहे पनि खपतको क्षमता नेपालसँग नरहेको नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङले बताए । दक्षिण एसियाको ऊर्जा संकट कम गर्न नेपाल तयार हुँदै गरेको उनको भनाइ छ । बिजुली उत्पादनसँगै, बजार व्यवस्थापन र प्रसारण लाइन निर्माणमा आफूहरू लागिपरेको उनले जनाए । गत अप्रिलमा प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाको भारत भ्रमणका बेला दुई देशबीच ऊर्जा व्यापारका क्षेत्रमा भएका सहमतिले धेरै आशा जगाएको प्राधिकरणकै निर्देशक प्रबल अधिकारीको भनाइ छ । भारतको सीमापार विद्युत् व्यापार निर्देशिकालाई संकेत गर्दै उनले त्यसमा सुधारको अनुरोध गरे । भारतले आफूसँग सीमा जोडिएको देश जोसँग ऊर्जा व्यापार सम्झौता भएको छैन, त्यस देशको स्वामित्व रहेको वा उसले लगानी गरेको परियोजनाबाट बिजुली नकिन्ने नीति लिएको छ । त्यसको असर नेपालमा चिनियाँ पक्षको थोरै पनि संलग्नता रहेका परियोजनालाई परेको छ । अहिले नै अपर तामाकोसीबाट उत्पादित ४ सय ५६ मेगावाट बिजुली किन्न भारतले आनाकानी गर्दै आएको छ । त्यसमा चिनियाँ कम्पनी सिनो हाइड्रोले ठेक्का पाएको थियो । परियोजनामा भने २० लाखभन्दा बढी नेपालीको सेयर छ ।

नेपालले बिजुली उत्पादनमा मार्दै गरेको फड्कोबारे छिमेकी देशका सरकोकारवालालाई जानकारी गराउने अवसर प्राप्त भएको स्वतन्त्र ऊर्जा उत्पादकहरूको संस्था (इप्पान) उपाध्यक्ष आशिष गर्गले बताए । ‘हामीकहाँ प्रत्येक वर्ष बढ्दै गएको उत्पादनबारे भारतीय पावर मार्केटलाई जानकारी गराउने काम समिटमा भएको छ,’ उनले भने, ‘नेपालको बिजुली सस्तो र जलविद्युत्बाट उत्पादित रहेकाले वातावरणमैत्रीसमेत रहेको बारे जानकारी गराएका छौं ।’

समिटमा भारतको विदेश मन्त्रालयका अधिकारी प्रभात कुमारले नेपालको बिजुली भारतले निरन्तर लिइरहने र त्रिदेशीय निर्यातमा पनि सहयोगी रहने बताए । ऊर्जा क्षेत्रका लागि भारतका नीति निर्मातादेखि खरिदकर्तासम्म उपस्थित रहेको ‘पावर समिट’ मा नेपालले आफ्ना सबै पक्षबारे कुरा राखेको र भारतीय सरोकारवालाबाट सकारात्मक प्रतिबद्धता आएको इप्पानका कार्यकारी निर्देशका शैलेश मिश्रको भनाइ छ ।

प्रकाशित : पुस २, २०७९ ०७:४१

प्रतिक्रिया

अर्को समाचार

संग्रह सेयर

समाचार

बिहारमा विषाक्त मदिरा सेवनबाट ४३ को मृत्यु

रक्सीमाथिको प्रतिबन्ध हटाउन माग बढ्यो

‘बिहारमा रक्सी भगवान् जस्तो भएको छ । जुन देखिँदैन, तर हरेक ठाउँमा उपलब्ध छ’

मंसिर २९, २०७९राजेश मिश्र

नयाँदिल्ली — मदिराजन्य पदार्थको बिक्री वितरण, ओसारप्रसार तथा सेवनमा प्रतिबन्ध लगाइएको प्रदेश हो बिहार । मुख्यमन्त्री नितिश कुमारले ७ वर्षअगाडि बिहारलाई मदिरा निषेधित क्षेत्र घोषणा गरेका थिए । तर, मदिरा निषेधित त्यही बिहारमा ‘विषालु रक्सी’ सेवनले मृत्यु हुनेको संख्या डरलाग्दो छ ।

पछिल्लो दुई दिनमा सारण जिल्लामा रक्सी सेवनकै कारण मृत्यु हुने संख्या ४३ पुगेको छ । छपराको यो घटनाले बिहारको राजनीतिलाई तताएको छ । नितिश कुमारको मदिरा निषेध कार्यक्रम फेल रहेको विपक्षीहरूले आरोप लगाएका छन् । प्रहरी प्रशासन र राज्य संयन्त्रकै संरक्षकमा रक्सीको उत्पादन तथा तस्करी भइरहेको आरोप छ ।

छपराको मसरक बजारमा यतिबेला शोक छाएको छ । स्थानीय अस्पतालको बेडमा रक्सी सेवनकै कारण मृत्यु हुनेको संख्या एकपछि अर्को थपिँदै गएको छ । उपचारका लागि आउनेको क्रम रोकिएको छैन । मंगलबार मध्यरातिबाट बिरामी आउन सुरु भएको थियो । जुन अझै थामिएको छैन । पछिल्लो दुई दिनमा हरेक एक घण्टामा रक्सी सेवन गरेका व्यक्तिको अस्पतालमा मृत्यु भएको देखिएको छ । ‘देशी शराब’ अर्थात् घरेलु प्रविधिबाट स्थानीय तहमा बनाइएका रक्सीको सेवनपछिको घटनाले त्यहाँको गरिब बस्ती पूरा शोकाकुल बनेको छ ।

रक्सीको सेवन आफैंमा दण्डनीय अपराध रहेकाले कतिपय मानिस अस्पतालसमेत पुगेका छैनन् । स्थानीय प्रशासनले घरघर पुगेर बिरामीलाई अस्पताल ल्याउने कोसिस थालेको छ । प्रशासनले माइकिङ गरेर उपचारका लागि आउन आह्वान गर्दै छ । मसरक सहरभन्दा तीन किलोमिटर वरिपरिको क्षेत्रमा एकै दिन भएका उक्त घटनाले रक्सीको उत्पादन कुनै एकै स्थानबाट भएको हुन सक्ने प्रशासनको अनुमान छ । प्रहरी प्रशासनले घटनाको छानबिनका क्रममा १ सय २६ जनालाई नियन्त्रणमा लिएको छ । स्थानीय प्रहरी चौकीका इन्चार्जलाई निलम्बन गरिएको छ । अहिलेसम्म उक्त विषालु रक्सी कहाँबाट आएको हो, खुल्न सकेको छैन ।

विपक्षीद्वारा सरकारमाथि आरोप

विपक्षी भारतीय जनता पार्टी (भाजपा) ले घटनाका लागि मुख्यमन्त्री नितिश कुमार जिम्मेवार भन्दै आलोचना गरेको छ । भाजपा सांसदले विधानसभामा सरकार र मुख्यमन्त्रीविरुद्ध नाराबाजी गरेका छन् । उनीहरूले रक्सीको बिक्री वितरण रोक्न सरकार असफल रहेको र त्यसैको परिणाम स्वरूप धेरै मानिसले ज्यान गुमाउनुपरेको भन्दै नितिशको राजीनामा मागेका छन् । मुख्यमन्त्री नितिशले भने ‘रक्सी पिउनेको मृत्यु हुन्छ नै’ भन्ने हल्का टिप्पणी गरेर आफ्नो नीतिको बचाउ गरेका छन् । आफूविरुद्ध नाराबाजी गरिरहेका विपक्षी भाजपाका सांसदलाई उनले ‘शराबी’ भन्ने शब्द प्रयोग गरेपछि विपक्षीले माफी माग्नुपर्ने अडान लिएका छन् ।

अर्कोतिर, मदिरा निषेधको नीतिमाथि प्रश्न उठ्न थालेको छ । बिहारका सांसद केन्द्रीय मन्त्री गिरिराज सिंहले बिहारमा विषालु रक्सीको सेवनले हरेक दिन मानिसको मृत्यु भइरहेको र सरकारले लिएको नीति विफल भइसकेको बताएका छन् । उनले सफल हुन नसकेको नीतिमाथि पुनर्विचार गर्नुपर्ने र यस नीतिलाई प्रतिष्ठाको विषय बनाउन नहुने भन्दै रक्सीमाथिको प्रतिबन्ध हटाइनुपर्ने राय दिएका छन् । उनले बिहारमा रक्सीलाई भगवान्को दर्जा प्राप्त भएको व्यंग्य गरेका छन् । ‘रक्सी भगवान् जस्तो भएको छ । जुन देखिँदैन । तर हरेक ठाउँमा उपलब्ध छ,’ उनले भनेका छन् ।

राजनीतिज्ञ प्रशान्त किशोरले ४८ घण्टाभित्र रक्सीमाथिको प्रतिबन्ध हटाइनुपर्ने माग गरेका छन् । उनले मदिरामाथिको प्रतिबन्ध (शराबबन्दी) नीति विफल भइसकेको र विफलताको जिम्मेवारी सरकारले लिनुपर्ने माग गरेका छन् । उनले मुख्यमन्त्रीको वरिपरि बस्नेहरूले नै रक्सी सेवन गर्ने गरेको आरोपसमेत लगाएका छन् ।

एक रिपोर्टअनुसार १ अप्रिल २०१६ मा नितिश कुमारले रक्सीमाथि प्रतिबन्ध लगाएयता विषालु रक्सी तथा ड्रग्सको सेवन बढेर गएको छ । गत वर्षसम्मको तथ्यांकअनुसार मदिरा निषेधको कानुन तोड्ने विषयमा २ लाख बढी मुद्दा चलाएको छ । ती मुद्दामा ३ लाख बढी व्यक्तिहरूलाई हिरासतमा लिएर कारबाही चलाइएको छ । गत वर्ष सन् २०२१ मा विषालु रक्सी सेवनले पश्चिम चम्पारणमा ५२ जनाको मृत्यु भएको थियो ।

प्रकाशित : मंसिर २९, २०७९ २०:४९

पूरा पढ्नुहोस्

प्रतिक्रिया

थप केही अर्थ / वाणिज्यबाट