सहरमा मौलिकताको चिन्ता

तेह्रथुमको लालीगुराँस नगरपालिकाका प्रमुख अर्जुनबाबु मावुहाङले शिक्षा स्वास्थ्य पूर्वाधारको खोजी गर्दै गाउँबाट सहर पस्ने क्रम बढे पनि पुरानासँगै उदाउँदा सहरमा संस्कृति, पहिचान र इतिहास समेट्ने संरचना नहुँदा मौलिक पक्ष लोप हुन लागेको बताए । सहरोन्मुख स्थानहरूमा मौलिक संस्कृति र पहिचान झल्किने पार्क, सामुदायिक भवन, संग्रहालय र मनोरन्जनस्थल निर्माणमा ध्यान दिन सके त्यसले मौलिकता जोगाइराख्ने उनको धारणा थियो ।

सरकारले विभिन्न स्थानमा नयाँ तथा नमुना सहरको अवधारणा ल्याए पनि त्यसमा समेटिएका कार्यक्रम जनताको अपेक्षाअनुसार नभएकाले सुविधा खोज्न गाउँ छोड्ने क्रम नरोकिएको उनको टिप्पणी थियो । ‘सहरोन्मुख गाउँहरूमा प्राविधिक विषयको पठनपाठन, स्वास्थ्य पूर्वाधार र मौलिक संस्कृति झल्कने पूर्वाधार निर्माणमा ध्यान दिएका छौं, जसले स्थानीय उत्पादन, संस्कृति र पहिचानको जगेर्नासँगै इतिहास जीवन्त राख्न मद्दत गर्छ,’ उनले भने । तेह्रथुमको वसन्तपुरमा निर्मित चोःलुङ पार्कलाई उदाहरणका रूपमा लिन सकिने उनको दाबी थियो । लेखक केशव दाहालले गाउँ रित्याएर सहर पस्ने क्रम बढे पनि सहरमा मानवीय पक्ष, संवेदना र हाँसो हराउँदै गएकोमा चिन्तित हुन जनप्रतिनिधिको ध्यानाकर्षण गराए । ‘सहर निर्माण गर्दा अनिवार्य सिटी स्टेटको अवधारणा बनाउनुपर्छ, जहाँ अस्पताल, खेल मैदान साथै कला–संस्कृतिको जगेर्ना गर्ने योजना समेटिन्छन्,’ उनले भने । कंक्रिटका घरमात्र भएको सहर रुखो र स्वार्थयुक्त हुने भएकाले मानवीय पक्षलाई अनिवार्य समेट्नुपर्ने उनको सुझाव थियो ।

‘अहिलेका सहरमा पूर्वाधार नभएकाले एकीकृत बस्तीजस्ता मात्रै छन्, अबको २० वर्षपछि सहर कस्तो होला ? घर भत्काऊँ भने भत्काउन सकिँदैन, रमाऊँ भने रमाउन सकिँदैन,’ उनले थपे । मोरङ व्यापार संघका पूर्वअध्यक्ष पवन सारडाले सहरले मौलिकता र मानवीय पक्ष गुमाउँदै गएको भन्ने दाहालको धारणा सबै ठाँउमा लागू नभएको जिकिर गरे । ‘सबै सहरले मौलिकता गुमाएका छैनन्, जसको उदाहरण विराटनगर हो, यहाँका प्रत्येक टोलबस्तीमा विभिन्न जिल्लाबाट आएका नागरिकको बसोबास छ, धार्मिक, सांस्कृतिक र साम्प्रदायिक सद्भाव र सामाजिक उत्तरदायित्वलाई हामीले जोगाएका छौं,’ उनले भने ।

रंगेली नगरपालिकाकी उपमेयर झुमा पराजुलीले स्वास्थ्य र शिक्षा क्षेत्रमा आफूहरूले उल्लेख्य सुधार गरेको बताइन् । उनका अनुसार रंगेली अस्पतालमा पर्याप्त चिकित्सकको व्यवस्थापनसँगै विशेषज्ञ जाँच सेवा उपलब्ध हुन थालेपछि सामान्य उपचारका लागि विराटनगर आउनुपर्ने बाध्यता हटेको छ । नगरपालिकाको पहलमा घरघरमा दमकल र एम्बुलेन्स पुग्ने बाटो निर्माण गरेको उनले बताइन् । नगरपालिकामै इन्जिनियरिङ पढाइ हुन थालेको उनको भनाइ थियो । रंगेलीको इन्जिनियरिङ कलेजमा देशकै उत्कृष्ट जनशक्ति उत्पादन भइरहेको दाबी उनले गरिन् ।

शिक्षा, स्वास्थ्य र पूर्वाधार विकाससँगै पुरानो बजार रंगेली पुनः गुल्जार हुन थालेको पनि उनले बताइन् । ‘केही वर्षमै रंगेलीले पुरानो पहिचान फर्काउँछ,’ उनले भनिन् । एक सय वर्षअगाडि मोरङको सदरमुकाम विराटनगर सारिएपछि पुरानो बजार रंगेली छायामा परेको थियो ।