प्रयास के पर्याप्त छ ?

मानव अधिकारको विश्वव्यापी घोषणापत्रमा समावेश गरिएका जम्मा ३० वटा अधिकारहरूमा बाँच्न पाउने अधिकार, स्वतन्त्रता र गोपनीयताको अधिकार; अभिव्यक्ति र धर्मको स्वतन्त्रता; दासत्व, यातना र स्वेच्छाचारी थुनाबाट स्वतन्त्रता; र आफ्नो सरकारमा भाग लिन पाउने एवं स्वतन्त्र तथा स्वच्छ निर्वाचनमा मतदान गर्ने अधिकारजस्ता नागरिक तथा राजनीतिक अधिकार छन् ।

मानव अधिकारको विश्वव्यापी घोषणापत्रमा हस्ताक्षर भएको लगभग ७५ वर्षपछि समेत कुनै पनि राष्ट्रले उक्त घोषणापत्रका आकांक्षालाई पूर्ण रूपमा पूरा गर्न सकेको छैन । पछिल्ला केही वर्षमा मात्रै संयुक्त राज्य अमेरिकाले जातीय समानताका लागि गर्नुपरेको संघर्षको साक्षीका रूपमा सिंगो विश्व उभिएको छ । अमेरिकामा विद्यमान लैंगिक असमानता पुरुष र महिलाको आम्दानीबीचको खाडलबाट स्पष्ट देखिन्छ । र हाम्रो आफ्नै लोकतन्त्रले परीक्षाका कठिन घडीहरू पार गरेको छ । यस वर्षको मानव अधिकार दिवससँगै सबै राष्ट्रले मानव अधिकारको विश्वव्यापी घोषणापत्रको अर्थमाथि चिन्तनमनन गर्ने र यसका सिद्धान्तप्रतिका आफ्ना प्रतिबद्धतालाई पुनर्पुष्टि गर्ने समय आएको छ । उक्त घोषणापत्रमा हस्ताक्षर भएदेखि विश्वले धेरै लोकतान्त्रिक सरकारहरूबाट लाभ लिएको छ र सबै व्यक्तिको अविच्छिन्न अधिकार, समानता र स्वतन्त्रतालाई स्वीकार गर्ने नियममा आधारित विश्व व्यवस्थाबाट धेरै फाइदा उठाएको छ । तर पनि आज विश्वव्यापी रूपमा मानव अधिकारको नियमित हनन भइरहेको छ ।

युक्रेनमा रुसको अप्रत्याशित आक्रमणले एउटा लोकतान्त्रिक राष्ट्रलाई उसको सार्वभौमसत्ताबाट र युक्रेनी जनतालाई उनीहरूको जीवन र स्वतन्त्रताको अधिकारबाट वञ्चित गरेको छ । इरानमा अधिकारीहरूले शान्तिपूर्ण नागरिक प्रदर्शनविरुद्ध हिंसा बढाए । र संसारका अन्य भागमा तानाशाही व्यवस्थाहरूले मौलिक स्वतन्त्रताहरूलाई खतरामा पार्ने क्रम जारी नै छ । महामारीले यी चुनौतीहरूलाई झन् बढाएको छ । केही सरकारले आफ्ना नागरिकमाथि थप प्रतिबन्ध लगाउनका लागि संकटकालीन व्यवस्थाको दुरुपयोग गरेका छन् ।

संयुक्त राज्य अमेरिका र अन्य साझेदार तथा लोकतान्त्रिक सरकारहरू सधैं आफ्ना आदर्शहरूलाई हासिल गर्न सफल नभए पनि यस विश्वव्यापी मानव अधिकारप्रतिको हाम्रो राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको निरन्तर प्रतिबद्धताका माध्यमबाट हामी मानव अधिकारको विश्वव्यापी घोषणापत्रका सिद्धान्तहरूको उपयुक्त सम्मान गर्न सक्छौं । मानव अधिकारको संरक्षण र समर्थनका लागि नेपालमा सरकार र नागरिक समाजसँग साझेदारी गर्न पाउँदा हामीलाई गर्व लागेको छ । नेपालको संविधानले मानव अधिकार संरक्षणका लागि थुप्रै व्यवस्था गरेको छ । ती सबै व्यवस्थाको सायद पूर्ण कार्यान्वयन भइनसके नि नेपाल सरकार आफ्ना जनताको अधिकारलाई सुदृढ र संरक्षण गर्न निरन्तर प्रयास गर्दै यस क्षेत्रमा एउटा प्रेरणादायी उदाहरण बनेको छ ।

नेपाल सरकार र स्थानीय साझेदारसँगको यूएसएआईडीको विकास कार्यले स्वास्थ्य र शिक्षामा पहुँच बढाएको छ, लोकतान्त्रिक प्रक्रिया र सामाजिक समावेशीकरणलाई बलियो बनाएको छ र आर्थिक विकासका लागि थप अवसर प्रदान गरेको छ । अमेरिका र नेपालका कानुन कार्यान्वयनकर्ताले मानव बेचबिखनविरुद्ध लड्न र विधिको शासनलाई बलियो बनाउन सहकार्य गरेका छन् । पछिल्ला दुई वर्षमा अमेरिकी विदेशमन्त्रीले दुई नेपाली महिला भूमिका श्रेष्ठ र मुस्कान खातुनलाई किशोरी, महिला तथा एलजीबीटीक्यूआई प्लस समुदायको मानव अधिकारका लागि लड्नमा उहाँहरूको नेतृत्वदायी भूमिकाका लागि सम्मानित गर्नुभएको छ । सबै सरकारले आफ्ना जनताको मानव अधिकारको रक्षा गर्नुपर्छ । यो एउटा आधारभूत अवधारणा हो, तर त्यस्तो अवधारणा जसलाई हामीले निरन्तर दोहोर्‍याउनुपर्छ । मानव अधिकारको सम्मान नै राष्ट्रहरूबीचको दिगो शान्ति र समृद्धिको अपरिहार्य अंश हो । यस वर्षको मानव अधिकार दिवसमा हामीले आफैंतिर हेर्नुपर्छ र आफैंलाई सोध्नुपर्छ– मानव अधिकार र सबै व्यक्तिको मौलिक स्वतन्त्रताको सम्मान, प्रवर्द्धन र संरक्षण गर्न हामीले पर्याप्त प्रयास गरिरहेका छौं कि छैनौं ?

थम्पसन नेपालका लागि अमेरिकाका राजदूत हुन् ।