धरानकी उषा राई मृत्यु प्रकरणले उब्जिएका प्रश्न

तर एक्कासि उनीमाथि महिलाको समूह जाइलाग्यो । उनलाई लछारपछार गरियो । उनलाई कुटपिट गर्नेमध्येकी एकजना त पहिलेदेखि नै चिनजान भएकी थिइन् । धरान–१३, धार्मिक पथकी ४५ वर्षीया उर्मिला राईले अरु महिलालाई पनि ल्याएर उषामाथि कुटपिट गरेकी हुन् ।

महिलाहरूको समूहबाट भएको कुटपिटपछि उनको मृत्यु भएको छ । उनीमाथि कुटपिट भएको भिडियो क्लिपसमेत सामाजिक सञ्जालमा पोस्ट भएका छन् । उर्मिलाले एकल महिला उषा आफ्ना श्रीमान्सँग नजिकिएको आरोप लगाउँदै कुटपिट गरेको छिमेकी बताउँछन् । उनले कुटपिटमात्र होइन, प्लास्टिकको बोतलमा ल्याएको रासायनिक पदार्थसमेत पिलाइदिइन् । त्यसपछि सिकिस्त उषालाई उपचारका लागि बीपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान लगिएको थियो । ३ दिनपछि अस्पतालले उनलाई डिस्चार्ज गर्‍यो ।

१० दिनअघि उनको स्वास्थ्य बल्झियो । त्यसपछि उनलाई फेरि अस्पताल भर्ना गरियो । गत मंगलबार उपचारका क्रममा उनको निधन भएपछि घटनाले नयाँ मोड लिएको हो । कुटपिटपछि पीडक पक्षले उपचार खर्च ३० हजार रुपैयाँ दिएर मिलापत्र गरिएको थियो । घटनाको प्रत्यक्षदर्शी रहेकी एक महिला भन्छिन्, ‘महिला–महिलाबीच झगडा परेको सुनेपछि म गएकी थिएँ । पसलमै उनलाई महिलाको समूहले लछारपछार पारिरहका थिए । उनीहरूले जबर्जस्ती उषालाई केमिकल खुवाउन थाले, मैले रोक्न खोजे पनि मलाई नै कुटियो ।’

^{मृतक उषा राईका बुवा दलबहादुर राई र आमा ठकुरमाया राई । तस्बिर : सुम्निमा चाम्लिङ/कान्तिपुर}

प्रहरीले घटनामा संलग्नमध्ये उर्मिला राईलाई गत बिहीबार पक्राउ गरिएको इलाका प्रहरी कार्यालय धरानका प्रहरी नायब उपरीक्षक (डीएसपी) बुद्ध श्रेष्ठले बताए । शुक्रबार सुनसरी जिल्ला अदालतबाट म्याद थप गरेर अनुसन्धान प्रक्रिया अगाडि बढाइएको उनले बताए । उर्मिलालाई पक्राउ गरेपछि उनलाई साथ दिनेमध्ये धरान १३ कै २८ वर्षीया सुमित्रा राई र २९ वर्षीया सुशेली राईलाई पनि शुक्रबार नियन्त्रणमा लिएर हिरासतमा राखिएको डीएसपी श्रेष्ठले बताए । धार्मिक पथमा बस्नुअघि उषा तिनै उर्मिलाको घरमा कोठा भाडामा बस्दै आएकी थिइन् । मृतक राई पाँच महिनाअघि मात्र हालको डेरामा सरेकी थिइन् ।

महिला हिंसाविरुद्ध १६ दिने अभियान चालिरहँदा धरानमा भएको घटनाले दु:ख लागेको महिला अधिकारकर्मी सविता राईको भनाइ छ । उषाका श्रीमान्को दुई वर्ष अघिमात्र मृत्यु भएको थियो । एकल महिलालाई हेप्ने र नकारात्मक दृष्टिले हेर्न परिपाटी अझै पनि अन्त्य नहुनु दु:खद पक्ष भएको राई बताउँछिन् ।

उषाको मृत्युपछि धरान–१३ को जनजागृति आमा समूह पनि विवादमा तानिएको छ । कुटपिट भएको बेला आमा समूहबाट आएको भन्दै लछारपछार पारिएकाले जनजागृति आमा समूह विवादमा तानिएको हो । तर आमा समूहले उषा कुटपिट प्रकरणमा आफूहरुको कुनै संलग्नता नरहेको भन्दै पत्रकार सम्मेलन गरेर पन्छियो । आमा समूहकी अध्यक्ष निर्मला तिम्सिनाले व्यक्तिगत रूपमा घटनामा संलग्न भएमा उनीहरूलाई पनि कारबाही हुनुपर्ने बताइन् ।

उषा राई मृत्युको घटनामा महिला सञ्जाल धरानले बिहीबार इलाका प्रहरी कार्यालय, धरान उपमहानगरपालिका न्यायिक समिति, इलाका प्रशासन कार्यालयलाई ध्यानाकषर्ण पत्र बुझाएको अध्यक्ष सपना राईले बताइन् । अध्यक्ष सपना राईले मृतक उषाको अझै पोस्टमार्टम हुन नसकेकोमा चिन्ता व्यक्त गरिन् । उनले भनिन्, ‘पहिले कुटपिट, रासायनिक पदार्थ खुवाएपछि बीपी प्रतिष्ठानमा भर्ना, डिस्चार्ज, फेरि आईसीयूमा भर्ना र उपचारपछि मृत्यु भएको पाँच दिन बितिसक्दा पनि पोस्टमार्टममा ढिलाइ हुँदा प्रमाण नष्ट हुने आशंका बढेको छ ।’

डीएसपी श्रेष्ठले मृतक उषाका परिवारले घटनामा संलग्न सबै दोषीलाई पक्राउ गरेपछि मात्र पोस्टमार्टम गर्ने बताएपछि पोस्टमार्टम हुन नसकेको बताए । मृतक राईको बुवा ७३ वर्षीय दलबहादुर राईले छोरीको मृत्युको घटनाको विषयमा न्याय हुुनुपर्ने बताए । उनले भने, ‘आमा समूहले कुटपिट गरेर छोरीलाई मारे । पुरुषसँग बोल्दैमा ल्याउने र जाने कुरा आउँदैन होला ∕ यहाँ त्यही कुरामा भन्छन् । हामी त पहाडमा बस्ने मान्छे के थाहा ? जसरी हुन्छ न्याय पाउन पर्‍यो ।’