राज्यसँग ‘बुलेट’ र पार्टीसँग ‘ब्यालेट’ विद्रोह

‘मलाई स्वतन्त्र उम्मेदवार हुन बाध्य पारियो,’ उनी भन्छन्, ‘माओवादीबाटै चुनाव लड्न चाहन्थें तर अवसर प्राप्त भएन ।’ २०५२ सालदेखि २०६३ सम्मै उनले माओवादी लडाकुका रूपमा सशस्त्र विद्रोहमा सहभागी भएर बन्दुक बोकेका थिए । परिवर्तन गर्ने भनेर बन्दुक बोके पनि त्यसरी लडेर निर्माण गरेको पार्टी संगठन राम्रो हुन नसकेको उनको बुझाइ छ । माओवादीप्रति माया भए पनि विश्वास नरहेको उनी बताउँछन् ।

शान्ति प्रक्रिया सुरु भएपछि उनी रोल्पाको दहबनस्थित क्यान्टोन्मेन्टमा बसेका थिए । त्यसपछि घर फर्किएर सामान्य जीवन थाले । ‘खेती किसानी गरें, गाउँघरमा अर्मपर्ममा सरिक भएँ,’ उनले भने, ‘तर, राजनीतिक चेत जोगाइराखें । पार्टीले दिएको काम र जिम्मेवारीमा खटिइरहें ।’ पार्टी बुलेटबाट ब्यालेटमा प्रवेश गरेदेखि नै आफूलाई संसदीय यात्रामा सरिक हुने चाहना भएको उनले बताए । ‘जनप्रतिनिधि हुन्छु भन्यो भने छुच्चो ठहरिएला भनेर म चुपचाप पार्टी काममै लागें,’ उनले भने, ‘हामीलाई पद र जिम्मेवारी होइन, परिणाम चाहिएको थियो । यसकारण अरूलाई पालो दिएँ ।’

यस पटक पार्टीले अवसर नदिए पनि प्रतिनिधिसभा र प्रदेशसभा निर्वाचनमा उम्मेदवार बन्नुपर्छ भनेर कार्यकर्ताले सुझाएको उनले बताए । उनले माओवादी जिल्ला इन्चार्ज तेजबहादुर वलीविरुद्ध बागी उम्मेदवारी दिएका थिए । संगठनकै विभिन्न जिम्मेवार नेताको समर्थनमा पहिलोपल्ट चुनावी मैदानमा उत्रिएका उनलाई पार्टी हितविपरीत गएको भन्दै कारबाही पनि गरिएको थियो । ‘सबै सहुँला, बुझाउँला भन्दै अघि बढें,’ उनले भने । उनको उम्मेदवारीपछि एमालेले प्रदेशमा आफ्नो उम्मेदवार निष्क्रिय तुल्याएर सहयोग गर्ने घोषणा गरेको थियो । ‘म जनताको काम गर्न आएको हँु । अवसर पाएको छु, गरेर देखाउँछु,’ उनी भन्छन्, ‘कसैसँग केही गुनासो छैन, हिजोसम्म म एउटा पार्टीमा थिएँ, अब जनताको भएको छु । सबैको भएको छु ।’

२०५० सालमा तत्कालीन एकता केन्द्रको कलाकार टोलीबाट राजनीतिमा प्रवेश गरेका उनी त्यसबेला पार्टीका कार्यक्रममा नाच्ने र गाउने गर्थे । एकता केन्द्र जनमोर्चा हुँदै तत्कालीन माओवादीमा परिणत भएपछि उनी सशस्त्र युद्धमा सरिक भए । ‘पार्टी संगठनले खटाएको ठाउँमा गएर जनताका विभिन्न काम गरें,’ उनले भने, ‘ग्राम सुरक्षा दल हँुदै २०५२ सालपछि ‘जनमुक्ति सेना’को सैन्य प्लाटुन सदस्य बनेर काम थालें ।’ पूर्व–पश्चिमका विभिन्न स्थानमा भएका साना–ठूला आक्रमणमा सहभागी भएका उनीसित द्वन्द्वका तीतामिठा अनुभूति छन् ।

दहवन क्यान्टोन्मेन्टमा बसेका उनले सेनामा समायोजन नहुने निर्णय गरे र घर फर्किए । २०६४ सालमा पहिलो र २०७० मा दोस्रो संविधानसभाको निर्वाचन भयो । माओवादी संसदीय राजनीतिमा संलग्न भयो । पुनलाई घर–व्यवहार चलाउन गाह्रो भयो । वृद्ध बाआमा, जहान अनि दुई छोराको जिम्मेवारी काँधमा आएपछि दैनिक खर्च धान्न हम्मे परेको उनी सुनाउँछन् । २०७० को दोस्रो संविधानसभा निर्वाचनपछि आफूसँगैका साथीहरू धेरैले विभिन्न अवसर पाए पनि आफूलाई जीवन धान्न गाह्रो भएपछि काम खोज्दै भारत गएको उनको भनाइ छ । ‘क्रान्तिको राग थियो । अब देशमा गरिब, निमुखाको हित हुन्छ भन्ने आस थियो,’ उनले भने, ‘शान्ति प्रक्रियापछि हामी निकै आशावादी थियौं तर आसैआसमा मरिन्छ जस्तो भयो । २०७० सालतिर म काम खोज्दै भारत पसें ।’ भारतको हरिद्वारमा चार महिना मजदुरी गरेर फर्किएपछि खेती–किसानी सुरु गरेको उनले बताए ।

दुई पटकको संविधानसभा अनि आमनिर्वाचन र स्थानीय तह निर्वाचन गरेर जम्मा चारवटा निर्वाचनमा माओवादी सहभागी भयो । ‘विगतमा राम्रो होला भन्ने आसा अरूलाई छोडियो,’ उनले भने, ‘यस पटक पनि मेरो क्षेत्र र समुदायको प्रतिनिधित्व नहुने देखेपछि म विद्रोह गरेर माओवादीकै विरुद्धमा चुनावी मैदानमा उत्रिन बाध्य भएँ ।’ बागीभन्दा आफूलाई ‘विद्रोही’ उम्मेदवार भन्न रुचाउने सुरुललाई यस पटक रुकुम पूर्वकै विभिन्न माओवादी नेताको घोषित साथ रह्यो भने एमालेले समेत आफ्नो उम्मेदवारलाई पछि सारेर समर्थन गर्ने जनाएपछि चुनावी मैदानमा उनी बलशाली देखिए । त्यही बलमा उनले चुनाव लडे र जिते ।

चुनावअघि माओवादी लुम्बिनी प्रदेश सदस्य रहेका पुनलाई पार्टीले कारबाही गरिसकेको छ, अब उनी स्वतन्त्र हैसियतमा छन् । आगामी राजनीतिक यात्रा के–कसरी अगाडि बढ्छ, त्यसमा उनी अहिले नै केही भनिहाल्ने पक्षमा छैनन् ।