नेपाली चिकित्सककै नेतृत्वमा छाती नचिरी मुटुको ‘भल्भ’ प्रत्यारोपण

गंगालालमा केही महिनाअघि त्यस प्रकारको उपचार गर्दा भारतीय चिकित्सक प्रोक्टरका रुपमा सम्मिलित रहे पनि ह्याम्स अस्पतालमा भने नेपाली चिकित्सक डा. अमीत चौरसियाले शल्यक्रियाको नेतृत्व गरेका थिए । भारतमा करिब १५ सयभन्दा बढी ‘टाभी’ गरिसकेका डा. चौरसिया सम्मिलित टोलीले ह्याम्स अस्पतालमा करिब २ घण्टा लगाएर क्याथ ल्याबभित्र ७४ वर्षीय एक पुरुषमा भल्भ प्रत्यारोपण गरेका हुन् ।

ह्याम्स अस्पतालका मेडिकल निर्देशकसमेत रहेका वरिष्ठ मुटु शल्यचिकित्सक डा. ज्योतीन्द्र शर्माका अनुसार ती बिरामीको बायाँ भल्भ साँघुरिएर निकै समस्या भएको थियो । ‘उहाँको बायाँतर्फको एओर्टिक भल्भ साँघुरिएर समस्या भएको थियो । उहाँलाई स्वास फेर्नै पनि समस्या थियो,’ उनले भने, ‘यस प्रकारको समस्या देखिएका बिरामीलाई कि त ओपन हार्ट सर्जरी वा टाभी नै गर्नुपर्छ । मुटु नै खोलेर शल्यक्रिया गर्दाका आफ्नै जोखिमहरू हुने भएकाले अहिले टाभीलाई विकल्पको रुपमा लिइएको छ ।’ डा. शर्माका अनुसार भल्भमा समस्या देखिएपछि समयमा नै उपचार नगर्ने हो भने त्यस्ता बिरामीलाई ६ महिनादेखि २ वर्षसम्म मात्रै बचाउन सकिन्छ ।

यो शल्यक्रिया गर्न भारतबाट शनिबार काठमाडौं आएका डा. चौरसियाले ह्याम्स अस्पतालका चिकित्सकहरू डा. ज्योतीन्द्र शर्मा, डा. यादव भट्ट, डा. रवि बराल, डा. मुकुन्द शर्मा, डा. मुरारिराज उप्रेती, डा. सुरज लामिछानेको सहयोगमा टाभी गरेका हुन् । शल्यक्रियापछि बिरामीको अवस्था स्थिर रहेको डा. शर्माले जानकारी दिए ।

_{शल्यक्रियामा संलग्न चिकित्सक तथा स्वास्थ्यकर्मीहरुको टोली ।}

उनका अनुसार यो शल्यक्रिया केही महिनाअघि नै गर्ने तयारी भए पनि डा. चौरसियाको व्यस्तता र केही प्राविधिक कारणले गर्दा आइतबार गरिएको हो । भारतमा मात्रै नभई विश्वमा नै मुटुको भल्भ प्रत्यारोपण गर्नका लागि निकै रुचाइएको यो प्रविधि नेपालमा सफलतापूर्वक गर्ने ह्याम्स दोस्रो अस्पताल हो भने निजी अस्पतालमा पहिलो हो ।

शल्यक्रिया गर्नुअघि डा. चौरसियाले नेपालमा यस प्रकारको विशिष्ट प्राविधिक ज्ञान साट्नका लागि आउन पाएकोमा आफूलाई निकै खुसी लागेको बताएका थिए । वरिष्ठ छालारोग विशेषज्ञ डा. अशोककुमार चौरसियाका छोरा डा. अमीत चौरसिया हाल भारतको जयपुरस्थित इटर्नल अस्पतालमा कार्यरत छन् ।

एमबीबीएस भारतको पोडिचरीबाट गरेका डा. चौरसियाले भारतकै नयाँ दिल्लीस्थित एम्स अस्पतालबाट एमडी गरेका हुन् । उनले डीएम भारतको त्रिवेन्द्रमबाट गरेर हंगेरीको बुधापेस्टमा छाती नचिरिकनै गरिने मुटुको शल्यक्रियामा फेलोसिप गरेका हुन् । उनी भारतमा मात्रै नभएर दक्षिण एसियमा नै खुट्टाको नलीबाट क्याथेटर छिराएर गरिने मुटुको भल्भ प्रत्यारोपणलगायत उपचारमा विज्ञ चिकित्सक मानिन्छन् । उनले हालसम्म एक हजारभन्दा बढीमा यस प्रकारको उपचार गरिसकेका छन् ।

_{डा. ज्योतीन्द्रका साथमा डा. अमीत चौरसिया (दायाँ)}

उनी नेपालमा शल्यक्रिया गर्नका लागि भन्दा पनि आफूले जानेको ज्ञान बाँढ्नका लागि आएको बताउँछन् । ‘म वर्षमा धेरै वर्कसप गरिरहेको हुन्छु । मेरा सबै वर्कसपहरू भरिभराउ नै हुन्छन्,’ उनले भने, ‘डा. ज्योतीन्द्रसँग मेरो भेट केरलामा भएको एउटा सम्मेलनमा भएको थियो । त्यसैले पनि म यहाँ आएर यो उपचार सुरु गर्न उत्सुक भएको थिएँ ।’

उनका अनुसार नेपाली अस्पतालमा सबै नेपाली चिकित्सक र स्वास्थ्यकर्मीबीच शल्यक्रिया गर्दा आफूलाई निकै सहज महसुस भएको उनले बताए । ‘आफ्नो ठाउँमा, आफ्नो तरिकाले काम गर्न र जानेको कुरा सिकाउन पाउँदा सबैलाई खुसी लाग्छ । मलाई झन् धेरै खुसी लागेको छ किनभने यो मुटुको उपचारमा नेपालका लागि नयाँ विधा हो र त्यसमा म पनि जोडिन पाएको छु ।’ उनले डा. ज्योतीन्द्र, डा. यादवजस्ता नेपालमा नाम चलेका चिकित्सकहरुसँगै काम गर्न पाउनु सम्मानको विषय भएको पनि बताए ।

डा. अमीतका अनुसार विश्वमा निकै रुचाउनका थालिएको उपचार पद्धति निकै महँगो मानिन्छ । तर, नेपालमा भने भारतभन्दा झन्डै आधा कममा यो उपचार गर्न सकिने हुँदा धेरैलाई सजिलो हुनसक्ने उनले बताए ।

‘मैले अहिले काम गर्ने अस्पतालमा यस प्रकारको उपचारका लागि अस्पतालले मात्रै पाँच दिन बसेको शुल्कसहित ५ लाख भारु लिन्छ,’ उनले भने, ‘त्यसमा बिरामीले भल्भलगायत औषधिलाई पर्ने थप रकम बुझाउनुपर्छ । जुन करिब २५ लाख भारुभन्दा बढी नै हुन्छ ।’ उनका अनुसार यो प्रविधि अहिले विश्वमै महँगो रहेको छ । भारतभरमा हाल महिनाको १ सयदेखि डेढ सय जनासम्मको यस्तो पद्धतिबाट शल्यक्रिया गर्ने गरिएको उनले बताए ।

ह्याम्स अस्पतालका निर्देशक डा. ज्योतीन्द्रका अनुसार नेपालमा भारतको तुलनामा करिब आधा मूल्यमै यो उपचार गर्न सकिने देखिएको छ । ‘हामीले भारतमा भन्दा आधा सस्तोमा यो उपचार गर्न सक्ने देखेका छौं,’ उनले भने, ‘अहिलको अवस्थामा विदेशमा हुने उपचार नेपालमा पनि सम्भव छ भन्ने सन्देश दिन जरुरी भएकाले पनि सरकारी मात्र नभई निजी अस्पतालमा पनि यो प्रकारको उपचार सुरु गर्ने कोसिस गरेको बताए ।’