२५.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १६०

सम्झना शर्मा

सम्झना शर्माका लेखहरु :

सार्वजनिक यातायात र जीवनको अधिकार 

नागरिकलाई एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा सहज रूपमा आवतजावतका लागि राज्यद्वारा यातायातका साधनमार्फत गरिने प्रभावकारी व्यवस्थापन प्रणाली नै सार्वजनिक यातायात हो । सार्वजनिक यातायातको सम्बन्ध देशको अर्थतन्त्र, समग्र विकास, शान्ति सुव्यवस्था र समृद्धिसँग अन्योन्याश्रित हुन्छ । सार्वजनिक यातायात सार्वजनिक प्रशासनको रक्तसञ्चार नै हो । 

स्वच्छ वातावरण हाम्रो अधिकार 

अन्तर्राष्ट्रिय कानुनहरूमा स्वच्छ वातावरण र विकासको अधिकारको सवाललाई मानव अधिकारको विषयका रूपमा स्थापित गरिएको छ । मुलुकको आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक, धार्मिक, राजनीतिक र वातावरणीय आदि क्षेत्रमा सकारात्मक परिवर्तनको निरन्तर प्रक्रिया नै विकास हो । नेपालको संविधानले वातावरणको मात्र कुराकानी नगरी स्वच्छ वातावरणसहित दिगो विकासको सुनिश्चिततामा जोड दिएको छ ।

खाँचो मर्यादित कार्यस्थलको 

मानवअधिकारसम्बन्धी अन्तर्राष्ट्रिय दस्ताबेज तथा राष्ट्रिय कानुनहरूले काम गर्न पाउने अधिकार र सुरक्षित एवम् मर्यादित कार्य–वातावरण निर्माणको कानुनी सुनिश्चितता गरेका छन् । आपसी सम्मान र मर्यादित कार्य–वातावरणले कामदार तथा कर्मचारीलाई लगनशील, जिम्मेवार र जवाफदेह बन्न उत्प्रेरित गर्छ । कामदार तथा कर्मचारीहरू शारीरिक–मानसिक रूपमा स्वस्थ र सबल भएमा मात्र सेवा प्रवाह गुणस्तरीय, पारदर्शी, प्रभावकारी, भरपर्दो र विश्वसनीय बन्न सक्छ ।

नयाँ शैक्षिक सत्रको सुरुआत यसरी

विद्यालय औपचारिक शिक्षा प्राप्तिको आधारभूत थलो हो । विद्यालय यस्तो शैक्षिक संस्था हो जसले विद्यार्थीलाई शिक्षकको निर्देशनमा सिक्ने स्थान र वातावरण दिन्छ । विद्यार्थी त्यस्तो व्यक्ति हो, जो सिक्न विद्यालय जान्छ ।

कार्यस्थलमा स्तनपान र शिशु स्याहारका सवाल

नेपालका अधिकांश कार्यस्थल लैंगिकमैत्री बन्न सकेका छैनन् । फलस्वरूप सेवाप्रदायक तथा सेवाग्राही मर्कामा छन् । कार्यालयमा शिशु स्याहार तथा स्तनपान कक्षहरूको व्यवस्थापन लैंगिकमैत्री कार्यस्थल निर्माणको प्राथमिक आवश्यकता हो ।

मानव अधिकार शिक्षाको अपरिहार्यता

शिक्षा चेतनाको मुहान हो, व्यक्तिको सर्वांगीण विकास शिक्षा प्राप्त गर्ने नैसर्गिक अधिकार उपभोग गर्ने वातावरण सुनिश्चित भए मात्र सम्भव हुन्छ । शिक्षामा लगानी वृद्धि गरी पहुँच विस्तार गर्नु राज्यको प्रथम दायित्व हो ।

मानसिक स्वास्थ्य : आम धारणा र मनोपरामर्श

दस व्यक्तिमध्ये एक जनालाई कुनै न कुनै रूपमा मानसिक स्वास्थ्य समस्या देखा पर्छ । पछिल्लो समय नेपालमा मानसिक स्वास्थ्य समस्या बढ्दो छ । नेपाल प्रहरीका अनुसार पछिल्ला पाँच वर्षमा ६ हजार ८ सय ३० जनाले आत्महत्याका कारण ज्यान गुमाएका छन् । प्रदेश १, वाग्मती र लुम्बिनीमा आत्महत्याको दर अन्य प्रदेशको तुलनामा बढी छ ।

भयरहित निर्वाचनको आधार

निर्वाचनलाई स्वच्छ, निष्पक्ष र भयरहित बनाउन निर्वाचन आयोगले यसको सञ्चालन, व्यवस्थापन र नियन्त्रणका लागि संवैधानिक एवम् कानुनी जिम्मेवारी पाएको छ । निर्वाचन प्रतिस्पर्धात्मक, आवधिक र समावेशी हुनुपर्ने अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता छ ।

ओझेलमा मतदाता शिक्षा

राजनीतिक अधिकारको उपभोगको पहिलो ढोका मतदाता सूचीमा नाम दर्ता गर्न योग्यता पुगेका सबै नागरिकलाई आह्वान गर्नु मतदाता शिक्षाको पहिलो खुड्किलो हो । त्यसैले निर्वाचनपूर्वको तयारीमा मतदाता नामावली अद्यावधिक गरिनुपर्छ । मृत्यु भएका, बसाइँसराइ गरेका तथा योग्यता पुगेका नागरिकहरूका नाम अद्यावधिक गर्न निर्वाचन आयोगले निश्चित समयमा स्थानीयस्तरमा विभिन्न टोलीसमेत परिचालन गर्ने गर्छ ।

राजनीतिक संस्कारमा निर्भर हुन्छ लोकतन्त्र

जनताका सुखदुःखको अनुभूति गर्न सक्नुले नै जनप्रतिनिधि हुनुको साँचो अर्थ राख्छ । लोकतन्त्रमा जनता सर्वेसर्वा हुन्छन् र जनताकै मतद्वारा जनप्रतिनिधि चुनिने हुँदा आवधिक निर्वाचनलाई लोकतन्त्रको सुन्दर पक्षका रूपमा लिने गरिन्छ । जनताको आवश्यकता पहिचान गरी त्यसअनुरूप काम गर्ने, पीरमर्कामा मल्हम लगाउने जनप्रतिनिधिप्रति जनविश्वाससमेत उच्च हुने हुन्छ ।