कोभिड–१९ को विश्वव्यापी महामारीले आम मानिसको भय, तनाव र अनिश्चितताबीच बाँच्ने सहनशीलताको त परीक्षा लियो नै, संसारभरिका शासकहरूको क्षमता अथवा ‘गुणस्तर’ पनि परीक्षण गर्यो, र गरिरहेको छ । विकसित, शक्तिशाली, स्वास्थ्य पूर्वाधार एवम् जनशक्ति पर्याप्त भएका धेरैवटा धनी मुलुकमा समेत कोरोना भाइरस संक्रमण नियन्त्रणबाहिर पुगेको हो कि जस्तै गरी भयावह दरमा बढिरहेको छ ।
आन्तरिक नीतिको विस्तार नै परराष्ट्र नीति हो,’ उन्नाइसौं शताब्दीको उत्तरार्द्धका जर्मन राजनेता एवम् प्रथम चान्सलर अट्टो फों बिस्मार्कले भनेका थिए । पछि, अठतीसौं अमेरिकी उपराष्ट्रपति ह्युबर्ट हम्फ्रे (सन् १९६५–१९६९) ले भने, “परराष्ट्र नीति वास्तवमा ‘टोपी लगाएको’ आन्तरिक नीति नै हो ।” अहिले, अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध अध्ययनमा परराष्ट्र नीति राज्यका आन्तरिक नीति एवम् हितविस्तारको सिद्धान्तकै रूपमा स्थापित भएको छ ।
सरकारविरोधी प्रदर्शनहरूले एक हप्ताभित्रै मुलुक पूरै ढाकेका छन् । कोरोना भाइरसद्वारा सिर्जित आपत्, गहिरिँदो स्वास्थ्य एवम् आर्थिक संकट र अनिश्चितता कम गर्न सरकार क्रमश: अक्षम साबित भएको छ । असल नियतले यो आम निराशालाई कम गर्ने प्रयासै नगरी सरकारमा बस्नेहरूको ध्येय निहित स्वार्थपूर्ति र विदूषक ठट्टा (क्लाउनरी) मा केन्द्रित भइरहेको छ ।
कोरोना भाइरस (कोभिड-१९) संक्रमण पुष्टि हुने नेपालीको संख्या दैनिक १५ प्रतिशतले वृद्धि भइरहेको छ । अत्यन्त थोरै संख्याको परीक्षण हुँदा नै यो वृद्धि सहतमा आएको छ ।
गत शुक्रबार सरकारले संघीय संसद्मा आगामी वर्षका लागि नीति तथा कार्यक्रम प्रस्तुत गर्यो । राष्ट्रपतिलाई वाचन गर्न बाध्य पारिएको त्यो पट्ट्यारलाग्दो लामो दस्ताबेजको गुणवत्ता चर्चा गर्नसम्म पनि लायक छैन ।
राजनीतिक अपराधीकरणको सबभन्दा ठूलो मापक जनता र मुलुकका आपत्कालीन आवश्यकताहरूलाई फनि बलात् कुल्चेर सत्ता कुन हदमा क्रूरता (क्रुएल्टी) र कोराफन (क्रुडिटी) प्रदर्शन गर्दै फगत शक्तिशालीहरूको निजी अहंतुष्टि एवम् छुद्र सत्तास्वार्थमा केन्द्रित हुन सक्छ भन्ने नै हो ।
कोरोना भाइरस (कोभिड-१९) महामारीको प्रकोप र सम्बद्ध त्रासले संसारलाई खर्लप्पै ढाकेको छ । त्यसले आर्थिक रूपले विपन्न र दैनिक ज्याला-मजदुरी गरेर जीवकोपार्जन गर्नेहरूलाई सबभन्दा पहिले राज्यविहीन, अधिकारविहीन र दीनहीन बनाएको छ ।
बीसौं शताब्दीका प्रसिद्ध अर्थशास्त्री एवम् चिन्तक ईएफ सुमाखरले आफ्नो अत्यन्तै चर्चित पुस्तक ‘स्मल इज ब्युटिफुल’ (सन् १९७३) मा लेखेका छन्, ‘स्वर्ग जाने (इप्सित) मार्ग खराब नियतहरू बिछ्याएर बनाइएको छ’ (पृ. १७) ।
चरम विपत्काे वर्तमान समय बृहत् दार्शनिक बहस र लामा शास्त्रार्थका लागि निश्चय नै उपयुक्त होइन । यो समय कसैप्रति तीव्र घृणा वा आलोचनाको पनि होइन, सहभाव, सहकार्य र आपसी सहयाेगको हो । तर, यथार्थमा विपत् वा महामारीले दानवीय आयतनमा आक्रमण गरिसकेपछि यी सबै आदर्श पक्षहरूलाई व्यवहारमा अनुवाद गर्ने र गराउने क्षमताको निर्धारकचाहिँ सिंगो मानवसभ्यता, ज्ञानप्रसारको प्राचुर्य र व्यवस्थापकीय उन्नयनको उपल्लो सीमा नै हुने रहेछ । अहिले संसारलाई नै आतंकित बनाएको कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) ले मानव उपलब्धिको यो सीमालाई सर्वथा पुड्को साबित गरिदिएको छ ।
