‘संक्रमण व्यापक भए सामूहिक प्रतिरक्षा’

विज्ञहरूले सामूहिक प्रतिरक्षाका लागि स्वास्थ्य क्षमता बढाउन जरुरी हुने बताएका छन् । संक्रमण अनियन्त्रित अवस्थामा सामूहिक प्रतिरक्षामा जानु स्वास्थ्य सुविधा राम्रो नभएको देशका लागि बाध्यता हो ।

‘सरकारको क्रियाकलापले मुलुकलाई हर्ड इम्युनिटीतिर लैजानै संकेत गरेको छ,’ जनस्वास्थ्यविद् डा. राजेन्द्र बीसीले भने, ‘कोरोनाको खोप आउन महिनौं कुर्नुपर्ने अवस्था छ । व्यवस्थित रूपमा अगाडि नबढ्दा दुर्घटनासमेत निम्तिन सक्छ ।’

हर्ड इम्युनिटीमा जानुपर्ने अवस्थामा संक्रमणको दर बढेर मृत्युदर पनि अत्यधिक हुन सक्छ । त्यति बेला कोरोनाको जोखिममा रहेका बूढापाका, दीर्घरोगी, श्वासप्रश्वासको समस्या, रोग प्रतिरोधक क्षमता कम भएका, गर्भवती र सुत्केरीका लागि विशेष सुरक्षा नीति अपनाउनुपर्ने हुन्छ ।

सरकारले हर्ड इम्युनिटीमा जाने कुनै निर्णय नगरेको स्वास्थ्य मन्त्रालयका सहप्रवक्ता डा. समीरकुमार अधिकारीले बताए । ‘हामी मात्र नभई विश्वमै अहिले कोभिड–१९ को जोखिमबाट जोगिन हर्ड इम्युनिटी मात्र विकल्प छ,’ डा.अधिकारीले भने, ‘हामीले हर्ड इम्युनिटीलाई अत्यन्त कम क्षतिमा लैजान सक्नुपर्छ ।’

विज्ञहरूका अनुसार हाल विश्वमै कोभिड–१९ विरुद्घ प्रतिरोधक क्षमता प्राप्त गर्न दुईवटा मात्र विकल्प छन्– खोपको अविष्कार भएर प्रतिरोधक क्षमता प्राप्त गर्ने र कोभिड–१९ संक्रमण भए पनि यसलाई प्रतिरोध गरेर जाने । कोरोनाको खोप बन्न कम्तीमा एक वर्ष लाग्ने देखिएको छ । त्यसैले दोस्रो विकल्प लिनुपर्ने बाध्यता आउनेछ । जुन भनेको व्यक्ति आफैंले प्रतिरोधक क्षमता बढाउने हो । हर्ड इम्युनिटीले रोग प्रतिरोधक क्षमता कम भएका, जटिल शारीरिक समस्या भएका, बूढापाकालाई जोगाउनु चुनौतीपूर्ण हुन्छ ।

एउटै समयमा धेरै व्यक्ति संक्रमित भए नेपाल जस्तो देशलाई व्यवस्थापन गर्न कठिन हुनेछ । त्यसैले सरकारले एकैचाटि धेरै व्यक्ति संक्रमण हुन नदिने रणनीति लिएको स्वास्थ्य मन्त्रालयका एक पदाधिकारी बताए । सरकार लकडाउन लम्ब्याएर महामारीका रूपमा संक्रमण फैलिन नदिने नीतिलाई निरन्तरता दिएको छ । ‘जनताले पनि राहत पाउने गरी लकडाउन आफ्नो अनुकूल उपयोग गर्दा विस्तारै मुलुकमा हर्ड इम्युनिटी प्राप्त गर्न सकिन्छ,’ स्वास्थ्य मन्त्रालयका अर्का एक उच्च अधिकारीले भने, ‘खोप नभएसम्म अर्को विकल्प छैन ।’

जनस्वास्थ्यविद् डा.बीसीका अनुसार हालसम्म कोभिड–१९ विरुद्घ प्रतिरोधक क्षमता भएको मानिसको निश्चित उमेर समूह तय भएको छैन । संक्रमणलाई सामूहिक प्रतिरक्षा गर्न सक्ने मानिस जनसंख्याको करिब ६० देखि ७० प्रतिशत मानिएको छ । ‘कोभिड–१९ धेरै संक्रामक हो, लकडाउन हटाउँदा वा खुकुलो पार्दा यो तीव्र गतिले फैलिन्छ,’ डा. बीसीले भने, ‘बढी संक्रमणले बिरामीको संख्या अत्यधिक वृद्घि हुँदा हाम्रो स्वास्थ्य संरचनाले बिरामीको भार धान्न सक्छ वा सक्दैन, यो पनि हेर्नु अत्यावश्यक छ ।’

केही दिनअघि ब्रिटेनमा हर्ड इम्युनिटी विकास गर्ने सवालमा सयांै वैज्ञानिकले विरोध गर्दा सरकारले लकडाउनकै विकल्प रोजेको थियो । विभिन्न अध्ययनमा कोभिड–१९ ले उत्पात मच्चाएका ठाउँहरूमा १० देखि २० प्रतिशत मानिसमा मात्र एन्टिबडी प्राप्त भएको देखिएको डा. बीसीले बताए । ‘कोभिड–१९ मानव जातिमा आइसक्यो, यो जानेवाला छैन । हाम्रा युवा र स्वस्थ मानिसमा कोभिड–१९ लागेन र मृत्युदर घटाउन सक्यौं भने पनि राम्रो हुन्छ’, डा. दिव्या सिंह शाहले भनिन्, ‘मानिसमा विस्तारै यसविरुद्घ प्रतिरोधक क्षमता विकसित हुन्छ नत्र यसले आगामी वर्षमा दु:ख दिइरहन्छ ।’ डा. शाहले इटाली र अस्ट्रेलियामा मृत्यु भएकामा केही युवा भए पनि अधिकांश ९० वर्षमाथिकै रहेको बताइन् । ‘जोखिममा रहेका मानिसलाई जोगाउनुपर्छ । युवालाई बढी टाइट गरेर हुँदैन । जति हामी टाइट गर्छौं, त्यति कोभिड–१९ ले दु:ख दिन्छ,’ उनले भने ।

स्वास्थ्य मन्त्रालयका एक अर्का विज्ञले छिमेकी मुलुक भारत लकडाउन लगायतमा व्यापक खुकुलो गरेर हर्ड इम्यिुनिटीतिर गएको दाबी गरे । ‘लकडाउनमा हामीले आफ्नो स्वास्थ्य उपचार क्षमतामा अत्यधिक वृद्घि गर्नेतर्फ बढी ध्यान दिन सकेनौं,’ उनले भने, ‘अझै चेतौं, पीसीआर परीक्षण बढाऔं, क्वारेन्टाइन र आइसोलेसनलाई व्यवस्थित गरौं, आईसीयूको क्षमता विस्तार गरौं अनि मात्र हर्ड इम्युनिटीबारे सोचौं ।’

विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लूएचओ) ले भने हर्ड इम्युनिटीको अवधारणमा प्रश्न खडा गरेको छ । विज्ञहरूका अनुसार व्यक्तिमा संक्रमण भए रोग प्रतिरोधक क्षमता विकास हुन्छ । त्यसले भाइरससँग लड्न एन्टिबडी तयार गर्छ । व्यक्तिमा जाति प्रतिरोधक क्षमता विकास हुँदै जान्छ, त्यति नै संक्रमण फैलिने खतरा कम हुँदै जान्छ । त्यसबेला मान्छे विस्तारै भाइरसलाई सजिलै प्रतिरोध गर्ने अवस्थामा पुगेको हुन्छ ।