वन्यजन्तुको उद्धार र उपचारमै व्यस्त
काठमाडौँ — सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्जको त्याङ्बोचे नजिकको पावर हाउस नजिक शनिबार सेनाको गस्ती टोलीले घाइते अवस्थामा एक पोथी कस्तूरी फेला पाऱ्यो । निकुञ्जको टासिङा तथा फुगिठाँगा पोस्टबाट खटिएको सेनाको संयुक्त गस्ती टोलीले फेला पारेको उक्त कस्तूरी मृगको नाम्चेस्थित् निकुञ्जको मुख्यालमा राखेर उपचार भइरहेको छ ।
निकुञ्जका प्रमुख संरक्षण अधिकृत भूमिराज उपाध्यायका अनुसार ढाडमा चोट लागेको अवस्थामा फेला परेको उक्त कस्तूरी कसरी घाइते भयो भन्ने पत्ता लागिसकेको छैन ।
कस्तूरी मृगका लागि हब मानिने सगरमाथा निकुञ्जमा पछिल्ला केही वर्ष यता कस्तूरीको चोरी सिकार पनि बढेको छ । वैशाख तेस्रो साता तस्करले सगरमाथा पदयात्रा मार्गको तागडिमामा एकै स्थानमा ७ वटा कस्तूरी मृग पासोमा पारेर मारेका थिए । भाले कस्तूरीको नाभीमा हुने सुगन्धित बिनाका लागि कस्तूरीको सिकार हुने गरेको छ ।
सगरमाथा क्षेत्रमा कस्तूरी मार्ने र अंग बेचबिखन गर्ने कार्यमा संलग्न तीन जनालाई केही दिनअघि पक्राउ गरी कारबाही अघि बढाइएको छ । उनीहरुमाथि मुद्दा चलाउन जिल्ला अदालत, सल्लेरी पठाइएको उपाध्यायले कान्तिपुरलाई बताए ।
राष्ट्रिय निकुञ्ज ऐन २०२९ को दफा २६ मा कस्तूरीको बिना खरिद गर्ने, बिक्री गर्ने वा ओसारपसार गर्ने व्यक्तिलाई ५ लाखदेखि १० लाख रुपैयाँसम्म जरिवाना वा ५ वर्षदेखि १५ वर्षसम्म कैद वा दुवै सजाय हुने व्यवस्था छ ।
डिभिजन वन कार्यालय, तनहुँले केही दिनअघि शुक्लागण्डकी नगरपालिका–६ खैरेनीटारबाट रतुवा मृग उद्धार गरेको थियो । सब–डिभिजन वन कार्यालय, शुक्लागण्डकी बेलचौताराले सामुदायिक वन उपभोक्ता समूहको रोहबरमा उक्त रतुवालाई वन क्षेत्रमै छाडेको डिभिजनल वन अधिकृत केदार बरालले उल्लेख गरेका छन् । त्यसअघि पनि शुक्लागण्डकी नरपालिका–१ स्थित सेरावेसीमा मृत अवस्थामा फेला परेको रतुवा मृग उद्धार गरेको थियो । डिभिजन वन कार्यालय, तनहुँले यसबीचमा धेरै चितुवाको उद्धार गरेको छ ।
कर्णाली प्रदेशअन्तर्गत्को डभिजन वन कार्यालय, सुर्खेतले पनि लकडाउन अवधिमा ५ वटा जरायोको उद्धार गरेको डिभिजनल वन अधिकृत गोविन्द दाहालले जनाएका छन् । कांक्रेबिहार संरक्षित वनबाट रातको समयमा आहारको खोजीमा बाहिर निस्किन र त्यही क्रममा मानिसको घेरामा परेर ४ वटा जरायो मरेको उनले उल्लेख गरेका छन् । केही दिन अघि वीरेन्द्रनगर नगरपालिका ११ चारकुनेबाट जरायोको बच्चा उद्धार गरिएको थियो । बस्ती नजिक आएका अन्य ७ वटा वन्यजन्तुलाई उद्धार गरी जंगलमै छाडिएको पनि उनले उल्लेख गरेका छन् ।
डिभिजन वन कार्यालय, बाराले पनि लकडाउनका अवधिमा गस्तीका क्रममा धेरै वन्यजन्तुको उद्धार गरेको डिभिजनल वन अधिकृत मन्जुर अहमदले बताए । वन कार्यालयबाट खटिएको टोलीले रतुवा मृगसहित केही व्यक्तिलाई पक्राउसमेत गरेको थियो । 
डिभिजन वन कार्यालय गोरखाले पालुङटार नगरपालिका–१ घडेरीखोलाबाट एक चितुवा उद्धार गरेको छ । मृत अवस्थामा चितुवा उद्धार गरेको डिभिजनल वन अधिकृत तोयानाथ पौडेलले उल्लेख गरेका छन् । केही दिन अघि पालुङटार नगरपालिका २ को रातडाँडाँबाट दुई वटा चितुवाका बच्चा (डमरु) समेत उद्धार गरिएको थियो ।
डिभिजन वन कार्यालय कपिलवस्तु (तौलिहवा) र (गौतमबुद्ध) ले पनि यसबीचमा वन्यजन्तुको उद्धार गरेका छन् । केही दिनअघि डिभिजन वन कार्यालय, काभ्रेपलान्चोकले एक चितुवाको उद्धार गरेको थियो भने डिभिजन वन कायालय, दाङले एक हुँडार उद्धार गरेको थियो । डिभिजन वन कार्यालय, इलामले पनि केही दिन अघि रतुवा मृग उद्धार गरेको थियो । लडकडाउनको मौका छोपेर जंगल छिर्ने व्यक्तिहरुले अवैध हिसाबले वन्यजन्तु सिकार गर्ने क्रममा कयौं वन्यजन्तु घाइते भएका छन् ।
प्रकाशित : जेष्ठ ५, २०७७ १३:००
