१६ सय हेक्टर वन अतिक्रमित

सुकुम्बासी, धार्मिक मठमन्दिर, जातीय संघसंस्था, सामुदायिक भवन, खेलमैदान, सट्टाभर्ना, पुनर्वास, चिया बगान, भुटानी शरणार्थी शिविर, सिमसार निर्माणलगायतका नाममा वन अतिक्रमण गरिएको वन कार्यालयले जनाएको छ ।

विभिन्न समयमा गठित सुकुम्बासी समस्या समाधान आयोगहरूले कतिपय वन क्षेत्रको जमिन व्यक्तिको नाममा दर्ता गरेका छन् । कतिपय वन क्षेत्र कहाँ, कसले, कति अतिक्रमण गरेको हो भन्ने आधारभूत तथ्यांकसमेत नरहेको वन कार्यालयले जनाएको छ । ‘भूधरातलीय यर्थाथसँग मेल हुने गरी अध्यावधिक गरी जिल्लाको वास्तविक अतिक्रमित वन क्षेत्र खाली गर्नुपर्ने अवस्था छ,’ डिभिजन वन कार्यालयका प्रमुख विष्णुलाल घिमिरेले भने ।

पछिल्लो समय दमकस्थित हम्से दुम्से, सुरुंगास्थित कनकाई र चारआलीस्थित प्रगति सामुदायिक वन क्षेत्र अतिक्रमणको उच्च जोखिममा छन् । ‘यी वन क्षेत्र स्थानीय समुदाय र नेतृत्व वर्गबाटै अतिक्रमणको उच्च जोखिममा परेको छ’ घिमिरेले भने, ‘वन जोगाउन लाग्नुपर्ने स्थानीय नै वन मास्नेतर्फ लागेका छन् ।’

पूर्वपश्चिम राजमार्गसँगै जोडिएको रतुवामाई वृक्षरोपण २८ सय ५३ हेक्टर क्षेत्रफलमा फैलिएको छ । जिल्लामा ५९ वटा सामुदायिक तथा ४२८ वटा निजी वन छन् । रतुवामाई वृक्षारोपण आयोजनाको केर्खास्थित कार्यालयअनुसार ५३ हेक्टर वन क्षेत्र अतिक्रमणमा परेको छ । संस्थागत हिसाबले २७.९ हेक्टर तथा व्यक्तिगत रुपमा २५.५ हेक्टर अतिक्रमणमा परेको हो ।

उक्त वन क्षेत्रको बाह्रकोठेमा जिल्ला वन कार्यालयले नर्सरी निर्माणका लागि १.५, दुधेमा विभिन्न संघसंस्थाद्वारा ३.७, इलाका प्रहरी कार्यालय झिलझिलेले ०.७, झिलझिलेमा मन्दिर र आसपासका क्षेत्रगरी ०.६, किराँत चोकमा कनकाई सिँचाइ आयोजनाले १.८, लखनपुरमा खानेपानी कार्यालय र मन्दिरले ३.९, झिलझिले उत्तरपट्टि पिकनिक स्थल निर्माणका लागि भन्दै १.३, दुधे उत्तर खानेपानी ट्यांकीलगायत भौतिक संरचना निर्माणका लागि २ र सतासीधाम क्षेत्रले १२ हेक्टर वन क्षेत्र अतिक्रमण गरेको आयोजनाका प्रमुख खेमलाल विश्वकर्माले जानकारी दिए । दुधे चोक उत्तरमा विभिन्न व्यक्तिले ५.६, दुधे पूर्वमा पनि व्यक्तिगत रुपमा ०.८, गैंडेमा निजी खेतीपातीका लागि ११ र लखनपुर उत्तर टुक्रेमा बाढी पीडित बस्तीका लागि ७.८ हेक्टर वन क्षेत्र व्यक्तिगत रूपमा अतिक्रमणमा परेको विश्वकर्माले बताए ।

आयोजनाको वन क्षेत्रभित्र हाल २१ वटा अव्यवस्थित खेलमैदान छन् । जथाभावी रूपमा वन क्षेत्रमा चिहान घर (कपुर थान) निर्माण गर्ने क्रम रोकिएको छैन । वन क्षेत्रमा धार्मिक, सामाजिक तथा सांस्कृतिक नाममा अतिक्रमण गर्ने क्रम तीव्र रहेको विश्वकर्माले बताए ।

जिल्लाको साविकका बाहुनडाँगी, शान्तिनगर, मेचीनगर, खुदुनाबारी, धाइजन, बुधबारे, अर्जुनधारा, सुरुंगा, सतासीधाम, लखनपुर, दमक, पृथ्वीनगर र राजगढ क्षेत्रमा वन क्षेत्र अतिक्रमणमा परेको छ । हम्से दुम्से सामुदायिक वन अतिक्रमणमा नपरेको अध्यक्ष हिमालय दाहालले दाबी गरे । उनका अनुसार वन क्षेत्रमा डेढ हेक्टरमा एउटा खेल मैदान छ ।

दमक नगरपालिकाले ५ हेक्टरमा सहिद वन बाटिका र सरकारले १४ हेक्टर वन क्षेत्रमा बुद्धमूर्ति निर्माण गर्न लागेको दाहालले बताए । ८५ हेक्टर जमिनमा रहेका भुटानी शरणार्थी जंगल संरक्षणका लागि चुनौतीका रूपमा रहेको उनले बताए ।