१७ वर्षमै व्यावसायिक मूर्तिकार- कला - कान्तिपुर समाचार
कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement

१७ वर्षमै व्यावसायिक मूर्तिकार

अगन्धर तिवारी

पर्वत — कक्षा ४ पढ्दैदेखि सेतो कागज भेट्यो कि चित्र कोरिहाल्ने बानी थियो पर्वतका विक्रम अधिकारीको । फुर्सद हुनासाथ अगाडि उभिएको मानिस वा विभिन्न देवीदेवताका चित्र उतार्न भ्याइहाल्थे । कहिलेकाहीँ शिक्षकले दिएको गृहकार्यसमेत नगरी चित्र कोरेकै कारण बाबुआमा र शिक्षकको गालीसमेत खान्थे ।

कुश्मा नगरपालिका–१० पीपलटारीका १७ वर्षीय विक्रम अधिकारीको उतिबेलादेखिको लगाव देखेर तिनै शिक्षक, अभिभावक र छिमेकी भने अहिले दंग छन् ।

सिसाकलमले कापीका पानामा उतार्ने गरेको चित्रलाई विक्रमले पछिल्लो दुई वर्षयता ढुंगामा फलामका किलाले कोतरेर दुरुस्तै बनाउन थालेका हुन् । सुरुसुरुमा घर वरपर पाइने ढुंगा र किलाले कोतरेर मूर्ति बनाउन सुरु गरेका अधिकारी अहिले भने व्यावसायिक मूर्तिकार भइसकेका छन् । उमेरले उनी १७ वर्ष पुग्दैछन् ।

कक्षा १२ मा अध्ययनरत उनले पढाइबाट बचेको समयमा मूर्ति बनाएर करिब तीन लाख रुपैयाँ कमाइसके । सुरुमा बनाएका मूर्ति देखेर अभिभावक र छिमेकले प्रोत्साहन गर्न थालेपछि उनलाई हौसला मिल्यो । ‘सुरुमै बनाएको मूर्ति गाउँकै एक जना अंकलले १० हजार दिएर लैजानुभयो । यस्तो बनाउँदा बिक्री हुँदोरहेछ । अलि राम्रो बनाउन सके अझै धेरै मूल्य पर्छ भन्ने लाग्यो,’ विक्रमले भने, ‘त्यो पैसाले मूर्ति बनाउन आवश्यक साधन किनें । त्यसयता निरन्तर मूर्तिको अर्डर आउन थालेको छ ।’

अहिले उनलाई मूर्ति बनाउन म्याग्दी, स्याङ्जा, कास्की, बागलुङलगायतबाट अर्डर आउन थालेको छ । पछिल्लो समय उनले बनाएको एउटै मूर्ति ५० हजार रुपैयाँभन्दा बढीमा समेत बिक्री हुन थालेको छ ।

विक्रम आफ्नै हातले कुँदेका मूर्ति लिन सोमबार स्याङ्जाको अर्जुनचौपारी गाउँपालिकाको एक टोलीले अकल्पनीय मूर्ति बनेको भन्दै उनलाई प्रोत्साहनस्वरूप बोलकबोलभन्दा बढी रकम दिएर फर्किए । ‘कलिलो केटोले बनाउँछ भनेपछि उसैलाई प्रोत्साहन गर्नुपर्छ भनेर यहाँ अर्डर गरेका थियौं,’ अर्जुनचौपारी गाउँपालिका–१ का डिलबहादुर अधिकारीले भने, ‘हामीले सामान्य भए पनि चल्छ भनेर अर्डर दिएका थियौं । यहाँ आएर हेर्दा अचम्म लाग्यो । हामीले अपेक्षा गरेभन्दा कैयौं गुणा आकर्षक मूर्ति बनेछन् ।’ डिलबहादुरसहित अधिकारी काश्यप गोत्रीय ऋषि, गेटपाले र बिन्दबासिनीको मूर्ति अर्डर गरेको उनले बताए । अर्डर गरेको दुई महिनाको अवधिमै आकर्षक मूर्ति बनाएको उनले बताए ।

पछिल्लो समय विक्रमले देवीदेवताका साथै विभिन्न ऋषिमुनिका मूर्तिसमेत निर्माण गर्न थालेका छन् । ग्राहकको माग र साइजअनुसारका ढुंगा कालीगण्डकी किनार तथा विभिन्न खोलाकिनारबाट ल्याएर फलामे छिनो, किल्लालगायतको सहायताले हातबाटै मूर्ति बनाउँदै आएका छन् । ग्राहकको माग र आवश्यकताअनुसारको रङ भरेर उनले हरेक देवीदेवता तथा ऋषिमुनिका मूर्ति उतार्न थालेका छन् ।

‘सुरुसुरुमा नपढेर केकेमा भुल्यो भनेर गाली पनि गरें,’ आमा शारदा अधिकारीले भनिन्, ‘पछि मूर्तिको आकार निकाल्न थालेपछि केही गर्छ भन्ने लाग्यो । उसले मागेका सरसामान किनेर ल्याइदिन थाल्यौं । उसको काम देखेर अहिले खुसी लाग्छ ।’ स्थानीय अगुवा ख्यामनारायण अधिकारीले कलिलो उमेरमै हस्तकलामा निखारिएको प्रतिभाको संज्ञा दिन्छन्, विक्रमलाई । ‘केही व्यक्तिमा यस्तो प्रतिभा त हुन्छ,’ उनले भने, ‘यति कलिलो उमेरमा निखारिएको प्रतिभा मैले कतै देखेको छैन । यस्तो प्रतिभालाई राज्यले प्रोत्साहन गर्नुपर्छ ।’

प्रकाशित : माघ ११, २०७९ ०८:५५
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्

पर्वतका अवैध क्रसर निर्बाध सञ्चालनमा

पर्वतमा सञ्चालित कुनै पनि क्रसर उद्योग मापदण्डअनुरूप छैनन्, कतिपय दर्ताबिनै चलेका, केही नवीकरण नगरिएका
अगन्धर तिवारी

पर्वत — गृह मन्त्रालयले २० पुसमा देशभरका जिल्ला प्रशासन कार्यालयलाई गैरकानुनी रूपमा सञ्चालित क्रसर उद्योग बन्द गराउन निर्देशनसहितको पत्राचार गरेको थियो । गृहको निर्देशनसहितको पत्र पाएको ५ दिनपछि पर्वत प्रशासनले यसमा सम्बोधन हुने गरी सार्वजनिक सूचना जारी गर्‍यो ।



प्रशासनले पत्र मात्रै सार्वजनिक गरेन, गैरकानुनी रूपमा सञ्चालित क्रसरको अवस्थाबारे स्थलगत अनुगमन र निरीक्षण गरी प्रतिवेदन पेस गर्न जिल्ला समन्वय प्रमुखको संयोजकत्वमा समिति पनि गठन गर्‍यो । गठित समितिलाई प्रतिवेदन पेस गर्न एक साताको समय तोकिएको थियो । २ माघमा प्रतिवेदन पेस गर्न निर्देशन दिएको भए पनि बिहीबारसम्म बुझाइएको छैन । प्रशासनको पत्रसमेतको बेवास्ता गर्दै जिल्लाका अवैध क्रसर उद्योग भने निर्बाध रूपमा चलिरहेका छन् । पर्वतमा कुनै पनि क्रसर उद्योग नेपाल सरकारको नियमअनुसार सञ्चालनमा छैनन् । तर, क्रसर सञ्चालकमध्ये केहीले घरेलु तथा साना उद्योग विकास समितिको कार्यालयमा, कतिपयले स्थानीय पालिकामा दर्ता गरेको पाइएको छ । दर्ता गरेको वर्षौंसम्म पनि नियमित रूपमा नवीकरणसमेत नगरी निर्बाध रूपमा व्यवसाय सञ्चालन गर्दै आइरहेका छन् । गृह र प्रशासनको परिपत्रको समेत बेवास्ता गर्दै क्रसरले अहिले पनि नियमित रूपमा नदीजन्य पदार्थसमेत उत्खनन गरी क्रसर उद्योग निरन्तर सञ्चालन गरिरहेको पाइएको छ ।

जिल्लामा ४ क्रसर उद्योग दर्ता भएको पाइएको छ । दर्ता भई सञ्चालनमा रहेका उद्योगले लामो सयमदेखि नवीकरण गरेका छैनन् । जलजला गाउँपालिका–८ नाङ्लीबाङमा विप्लव हमालको नाममा सञ्चालित ओमश्री दक्षिणकाली क्रसर उद्योग २०६७ मा दर्ता भएको प्रमाण छ । उक्त उद्योग दर्ता भएको १२ वर्षसम्म घरेलु कार्यालय तथा अन्य निकायमा नवीकरण र नियमित कर चुक्ता भएको छैन । त्यस्तै कुश्मा–१ पाङमा रहेको कालीगण्डकी क्रसर उद्योग २०५७ मा यामबहादुर मल्लको नाममा दर्ता छ । उक्त उद्योग पनि नियमित नवीकरण भएको छैन । उक्त उद्योगको २०७३ सम्म नवीकरण मिति उल्लेख छ । त्यसयता नवीकरण भएको छैन । २०६४ मा अमरबहादुर खड्का र योगेन्द्र खड्कासमेतको नाममा सञ्चालित धौलागिरि क्रसर उद्योग नवीकरणबिना सञ्चालनमा छ । उक्त उद्योग दर्ता भएको १५ वर्षसम्म पनि नवीकरण नभई निर्बाध रूपमा चलिरहेको छ । मोदीखोला क्रसर उद्योग २०६५ मा दर्ता भएको पाइन्छ । मोदी गाउँपालिका–६ मा रत्नबहादुर क्षेत्रीको नाममा दर्ता भएको उद्योग हालसम्म नवीकरण छैन । जलजला–७ मा समेत अवैध क्रसर उद्योग सार्वजनिक जग्गा मिचेर निर्बाध रूपमा सञ्चालनमा रहँदासमेत स्थानीय पालिका र प्रशासनले नियमन गर्न सकेका छैनन् ।

कालीगण्डकी नदी किनारमा रहेका अधिकांश उद्योग गैरकानुनी रूपमा सञ्चालन हुँदै आएका छन् भने कतिपयले लुकीछिपी रातको समयमा नदीजन्य पदार्थ निकाल्ने गरेका छन् । जिल्ला प्रशासनले गत सोमबार सूचनामार्फत बिनादर्ता, र अनुमति बेगर सञ्चालित क्रसर उद्योग, नदीजन्य र खानीजन्य ढुंगा, गिटी, बालुवा उद्योग र व्यवसाय बन्द गर्न निर्देशन दिएको थियो । तर, प्रशासनको निर्देशनको अवज्ञा गर्दै क्रसर सञ्चालकले निर्बाध रूपमा क्रसिङ गरिएको सामानसमेत बिक्री गर्दै आइरहेका हुन् । प्रशासनले गठन गरेको समितिले प्रतिवेदन पेस नगरेसम्म कारबाही प्रक्रियामा जान नसकिएको जनाएको छ । ‘हामीले समितिको प्रतिवेदन कुरेका छौं,’ सहायक प्रमुख जिल्ला अधिकारी श्रीनाथ पौडेलले भने, ‘प्रतिवेदन आउनसाथ कारबाही प्रक्रियामा जान्छौं ।’

जिल्ला समन्वय समितिका प्रमुख तथा अनुगमन समितिका संयोजक विष्णुराम विकले घरेलु तथा साना उद्योग कार्यालयमा दर्ता भई नवीकरण नगरी सञ्चालित क्रसर उद्योग ४ वटा रहेको र अन्य अवैध क्रसर उद्योगको संख्या उल्लेख्य रहेको बताए । उनले समितिले आवश्यक काम गरिरहेकोले केही दिनभित्रै प्रतिवेदन प्राप्त हुने बताए । ‘हामी स्पिडमा काम गरिरहेका छौं,’ उनले भने, ‘काम सकिनासाथ प्रतिवेदन प्रशासनलाई बुझाएर हामी पनि त्यसलाई कसरी नियमन गर्ने भन्ने प्रक्रियामा जान्छौं ।’ क्रसरबारे छानबिन गर्न जिल्ला समन्वय अधिकारीको संयोजकत्वमा ५ सदस्यीय समिति गठन भएको र प्रतिवेदन आएपछि गृहको आदेशअनुसार आवश्यक कारबाही प्रक्रियामा जाने उनले बताए ।

क्रसर व्यवसायीले भने निर्माण सामग्रीको अभाव रोक्न आफूहरुले व्यवसाय सञ्चालन गरेको बताउँदै सरकारले स्पष्ट कानुनी व्यवस्था गर्नुपर्ने बताएका छन् । नेपाल क्रसर व्यवसायी महासंघका केन्द्रीय कोषाध्यक्ष यामबहादुर मल्लले क्रसर व्यवसायीलाई नियमन गर्न स्पस्ट कानुन ल्याउनुपर्ने बताए । धौलागिरि क्रसर व्यवसायी समितिका अध्यक्ष विप्लव हमालले साबिक घरेलु तथा साना उद्योग कार्यालयमा दर्ता भएर सञ्चालन भएका उद्योग पर्वतमा तीनवटा मात्र रहेको बताए । केही गैरव्यवसायीले जबर्जस्ती उत्खनन गर्ने र बिक्री गर्ने गरेका कारण क्रसर उद्योगमा समस्या रहेकाले त्यस्तालाई नियमन गर्नुपर्ने बताए ।

प्रकाशित : माघ ६, २०७९ ०७:५३
पूरा पढ्नुहोस्
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
×