तीनपुस्ते रङ
काठमाडौँ — उही रङ । उही क्यानभास । तर, रङ पस्किने शैली भने सबैका भिन्न । प्रत्येक चित्रमा झल्किन्छ कलाकारको आफ्नै मौलिकता । पाका चित्रकार किरण मानन्धरको चित्र हेर्दा जुन स्वाद आउँछ, उही रङको स्वाद अर्का पाका चित्रकार विपिनकुमार घिमिरेले फरक तरिकाले देखाएका छन् । ग्यालरीमा चित्र हेर्दाहेर्दै विनिता भण्डारीको मनमा एउटा प्रश्न खड्कियो । ‘कलाकारले चित्र कोर्दा के सोचेर बनाउन सुरु गर्छन् होला ?’ उनको जिज्ञासामा पाका चित्रकार किरण मानन्धर सोच मग्न भए । र भन्छन्, ‘म त कवि हुँ, मनमा जे चल्छ, उही चित्रमा उतार्छु ।’
ललितपुरस्थित मोक्षको विन्ड हर्स ग्यालरीमा चित्रकलाका तीन पुस्ताका सिर्जना प्रदर्शन गरिएको छ । जहाँ पाका चित्रकार विपिन, किरणसँगै रागिनी उपाध्याय गौतम रत्न तुलाधर, गोविन्द लाल डंगोल, आईबी लामा, कृष्ण मानन्धर, राधेश्याम मुल्मी, शशि विक्रम शाह, श्यामलाल श्रेष्ठ, विजय थापाका चित्र प्रदर्शनमा राखिएका छन् । उनीहरूलाई साथ दिएका छन् मध्यम पुस्ताका हरिजंग बोम्जन, एससी सुमन, सीमा शर्मा साह, सुष्मा राजभण्डारी, उमा शंकर शाह, उमेश श्रेष्ठ, अनिता भट्टराई, गौरवरत्न तुलाधरले ।
अनि, युवा पुस्ताका कौशल श्रेष्ठ, प्रवीनकुमार श्रेष्ठ, राजेश महर्जन, रत्न शाक्य, शंकर श्रेष्ठ, सूर्य दूधराज र सुस्मिता कुँवर पनि जोडिएका छन् चित्रमार्फत त्यहाँ । ग्यालरीमा यी तीनै पुस्ताका रंगीन क्यानभास एकसाथ देख्ने मौका मिलेको छ । प्रदर्शनीमा विनिताले जस्तै दर्शकले पाका चित्रकार र युवा पुस्ताका चित्रकार बीचको कार्यशैली, कल्पनाशीलता, भावना एकैसाथ देख्न र बुझ्न पाएका छन् ।
युवा चित्रकार २६ वर्षे कौशल श्रेष्ठले बुबा उमेश श्रेष्ठको बाटो समाएका छन् । उनी व्यावसायिक हिसाबले चित्रकार होइनन् । इन्जिनियरिङ (आर्किटेक्चर) का विद्यार्थी हुन् । बुबा उमेशले जीविको पार्जन गर्ने मूल आधार नै चित्र बनाए । उनका छोरा कौशलले साइड वर्कका रूपमा चित्र विधा लिएका छन् । उनले बुबाको काम सानैदेखि हेर्दाहेर्दै हुर्किए । सिको गर्दागर्दै चित्रकार बने । प्रदर्शनी गर्न सक्ने भए । यद्यपि व्यवसाय नै बनाउने रहर भने उनमा पलाइसकेको छैन । उनी भन्छन्, ‘बुबाले जीवन यही कलामा समर्पित गर्नुभयो । म त्यति साह्रो खटिन सक्दिन । सौखका रूपमा कला पस्किन रुचाउँछु ।’
कौशलले भूकम्प गएको बेला मान्छेमा देखिएको एक प्रकारको वितृष्णा र एक्लोपनलाई क्यानभासमा उतारेका छन् । उनी जापानी एनिमेसनबाट प्रभावित भएर त्यस्तै, शैलीका चित्र बनाउन रुचाउँछन् । कलामा ‘एक्सपेरिमेन्ट’ बढाउँदै जानुपर्ने लाग्छ उनलाई । यद्यपि उनको बुबाको कार्यशैली बेग्लै छ । कौशलका बुबा उमेशका चित्र धार्मिक मोटिभबाट प्रभावित छन् । ग्यालरीमा प्रदर्शनी गरिएको चित्रमा उनले बौद्धधर्म संस्कृति झल्किने आकृति उतारेका छन् । उनी भन्छन्, ‘हाम्रो सोच र युवा पुस्ताको सोचमा आकाश जमिन फरक छ । मेरो छोराले डिजिटली सोच्छ, जुन ममा त्यो गुण छैन ।’ छोरा कौशल भने बुबाको कार्यशैली समय सापेक्ष एक्सपोज गर्नुपर्ने लाग्छ ।
मध्यम पुस्ताकी चित्रकार अनिता भट्टराईको प्रिन्टमेकिङ चित्रले स्वतन्त्रताको अपेक्षालाई उजागर गरेको छ । उनका सिर्जनामा महिला केन्द्रित मनोकांक्षा झल्किन्छ । जो अप्रत्यक्ष सामाजिक बन्धनले बाँधिएका महिलाहरूको आकाश छुने गहिरो आकांक्षा दबिएको कलाले दर्शाउँछ । कलाकार अनितासमेत यो विषयमा सहमत छिन् । ‘तारा विथ विङ्स’ थिममा बनेको प्रिन्टमेकिङ चित्रमा उनले स्वतन्त्र महिलाको आकांक्षामा समाजको मूल्यमान्यताले दिने दबाब प्रदर्शन गरेकी छन् । उनी भन्छिन्, ‘महिला उड्न चाहन्छन्, अनन्त आकाशमा, तर संस्कृति र मूल्यमान्यताका नमर प्वाँखले बाँधेर राखिदिएका छन् ।’
पाकी चित्रकार रागिनी उपाध्यायको चित्रले डिजिटल मुद्दा उठान गरेको छ । उनको बुझाइमा अनुभवको हिसाबले कलाकार पाको हुन सक्छ । तर, कामको दृष्टिले सिर्जना सधैं युवा हुनुपर्ने मान्यता उनको छ । यो भाव उनले कलामार्फत उतारेकी हुन् । ‘क्रस कल्चर कम्युनिकेसन’ शीर्षकमा उनले बनाएको चित्रले प्रविधिको विकासमा सांस्कृतिक अन्तरघुलन भएको यथार्थपरक मुद्दा झल्किएको छ । मोबाइल, कम्प्युटर, फोनलगायत ग्याजेट प्रयोगको सिम्बोल देखाएर उनले मानव सभ्यता यन्त्रवत् भएको भावसमेत व्यंग्यात्मक रूपमा चित्रमा पस्किएका छन् ।
त्यस्तै, घोडाको सिग्नेचर चित्र बनाउने पाका चित्रकार शशि शाहको कला रोचक छ । युवा कलाकार सुस्मिता कुँवरको चित्रमा प्राचीन संस्कृति र आधुनिक महिलाको अन्तरसंवाद समेटेकी छन् । ‘सेभेन सेन्सेस’ थिममा बनाइएको चित्रमा महिला केन्द्र र वरिपरि संस्कृति परिधिमा राखेर समाजको व्यवस्थामाथि चित्रले अप्रत्यक्ष रूपमा प्रश्न गरेको महसुस हुन्छ । पाकी चित्रकार सुष्मा राजभण्डारीले भने गणेश आकृतिमा रङको संयाजनलाई जोड दिएकी छन् । उनी युवा पुस्ताका चित्रकारको कार्यशैलीबाट उत्साहित भएको बताउँछिन् ।
‘कलाकार कहिल्यै बूढो हुँदैन,’ उनी भन्छिन्, ‘रङ र भावको के आयु हुन्छ र ? त्यसैले कलामा समय सीमा हुँदैन ।’ उनी निरन्तर चित्र बनाइरहन युवा पुस्तालाई अनुरोध गरिरहन्छिन् । मिथिला चित्रकार एससी सुमन पनि यो विषयमा सहमत छन् । उनी मिथिला कलाको आधुनिक विकासमा विशेष चासो दिन्छन् । उनका चित्रमा मौलिकता र आधुनिकताको मिश्रण पाइन्छ । उनी भन्छन्, ‘कला परम्परा र आधुनिक दुवै समयको प्रतिविम्ब हो ।’ प्रदर्शनी २६ मार्चसम्म हुनेछ ।
प्रकाशित : वैशाख २६, २०८० ०८:४६
