पातमा आकृति

टिकटकमा भारतको ताजमहलको आकृति भारतीय कलाकारले बनाएको देखेका उनले पहिलो पटक ओखरको पातमा लिपुलेकसहितको नेपालको नक्साको आकृति बनाए ।

पहिलो आकृति सामाजिक सञ्जालमा पोस्ट गरेपछि धेरैले रुचाए । उनको आकृति बनाउने कलामा झनै निखारपन आउन थाल्यो । २४ वर्षीय विराज अहिले पातमा आकृति बनाउने आकृतिकारका रूपमा चिनिएका छन् । पिपलको पातमा क्षणभरमै आकृति बनाएर देखाउनु उनको क्षमता हो । कोभिड महामारीका बेला सामाजिक दूरी कायम गर्नेदेखि बिनाकाम घरबाहिर निस्कन बन्देज लगाइयो । विराजले त्यतिबेला आकृति बनाउने कलाका विषयमा युट्युबमा हेर्न थाले । टिकटक नियाल्न थाले । लिफआर्ट प्रतिस्पर्धा अनलाइनबाटै गर्न थाले । पातमै मानिसलगायतका विभिन्न वस्तुको आकृति बनाएपछि उनी एकाएक चर्चामा पनि आए । अहिले पातलमा आकृति बनाइदिनुपर्‍यो भन्दै धेरै व्यक्ति, संस्थाहरू विराजको सम्पर्कमा आउने गरेका छन् । पातमा आकृति कोरेर आम्दानी गर्न थालेको उनले बताए ।

विराजले एउटा पातमा आकृति बनाएको खुसीले एक हजारदेखि ४ हजार पाँच सय रुपैयाँसम्म दिने गरेको अनुभव सुनाए । ‘आकृति कोर्न सिकेको तीन वर्ष जति भयो,’ विराजले भने, ‘आकृति कोरेर यसबीचमा १२ लाख रुपैयाँभन्दा बढी आम्दानी भयो । पढ्ने खर्चसमेत यहीबाट जुटेको थियो ।’ पातमा आकृति बनाउने उनको कलामा परिवारको पनि साथ छ । तर हिउँदे सिजनमा सबै पात झर्ने भएकाले बाह्रै महिना पातमा आकृति बनाउन सकिने अवस्था छैन । ‘आकृति बनाउन हरियो पात नै चाहिन्छ,’ उनले भने, ‘जुम्लामा ६ महिना जति पात नै पाइँदैन । परिपक्व पात हुन जेठ नै लाग्छ । त्यही भएर नियमित रूपमा आकृति बनाउने कार्य अघि बढाउन कठिन छ ।’

विराजले देशभरका झन्डै २५ विद्यालयमा झन्डै १२ सयभन्दा बढी विद्यार्थीलाई ‘लिफ आर्ट’ बारे प्रशिक्षण पनि दिइसकेका छन् । ‘आर्ट जान्नेले पातमा राम्रो आकृति बनाइरहेका छन्,’ उनले भने, ‘नजान्नेले पातमा नाम लेख्न र आकृति बनाउन पात कसरी काट्दा रहेछन् भन्नेसम्म सिकेका छन् ।’ तीन वर्षदेखि पातमा आकृति कोरेर विराज रमाइरहेका छन् । टिकटक र युट्युबमा हेरेर पातमा त्यसको नक्कल धेरै गरे । पहिले धेरै बिग्रिए पनि अहिले तस्बिरअनुसारको आकृति जस्ताको तस्तै बनाउने गरेको उनको भनाइ छ ।

पछिल्लो समय विराजको आकृति बनाउने कलाको सर्वत्र प्रशंसा भइरहेको छ । विराजमा आकृति बनाउन झनै उत्साह थपिएको छ । पातमा वन्यजन्तु, चराचुरुंगीदेखि विभिन्न व्यक्तित्वको आकृति बनाउन थाले । आकृति कोर्ने उनको दैनिकी जस्तै छ । पातमा दुई हजार पाँच सयभन्दा बढी आकृति कोरिसकेको उनको भनाइ छ । ‘पातमा मान्छे, जीवजनावर, विभिन्न ठाउँ र वस्तुको आकृति बनाइरहेको छु,’ उनले भने, ‘ब्लेडले पात काटेर आकृति बनाउन गाह्रै छ ।

तर मैले त्यही काम गर्न सकिरहेको छु र खुसी पनि छु ।’

पहिलो पटक पातमा आकृति कोरेको तस्बिर सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमा राखेपछि धेरैले मन पराए । त्यो नै उनका लागि अघि बढ्ने मार्ग बन्यो । उनले बनाएका आकृति जिल्लाका अधिकांश कार्यालयमा राखिएको छ । प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल, पूर्वप्रधानमन्त्री केपी ओली, काठमाडौं महानगरका मेयर बालेन्द्र शाह (बालेन), धरान उपमहानगरका मेयर हर्क साङपाङ लगायतका आकृति बनाएर उनले भेटघाटमा दिइसकेका छन् । कुलमान घिसिङ, लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा लगायतका आकृति पनि कोरेका छन् । उनले प्रायः पिपलका पातमा आकृति कोर्छन् ।

विराजको कला देखेर कर्णाली प्राविधिक शिक्षालयका प्रमुख टेकेन्द्र थापा पनि दंग छ । पातमा चित्र बनाउने र आकृति कोर्ने कला निकै राम्रो छ । अब यो कला अरूलाई पनि सिकाउनुपर्ने प्रमुख थापाको भनाइ छ । उसो त कर्णाली प्राविधिक शिक्षालयमा गएर विराजले विद्यार्थीलाई आकृति बनाउने तरिकाबारे पनि सिकाइसकेका छन् । त्यस्तै, डोल्पा, जुम्ला, झापा, मोरङ र इलामका विभिन्न विद्यालयमा पुगेर उनले पातमा आकृति बनाउने प्रशिक्षण दिएका छन् ।

जनता मावि महत गाउँमा मावि शिक्षा हालिस गरेका विराजले नासा कलेज काठमाडौंमा उच्च शिक्षा हासिल गरेका थिए । गौरादहमा बीएस्सी एजी उत्तीर्ण गरेका विराजले आफ्नो सीप दौंतरीमा समेत आदानप्रदान गरेका थिए । उनको घरमा पाँच जनाको परिवारमा उनी जेठो छोरा हुन् । डोल्पाको मुड्केचुलामा ६ महिना कृषि अधिकृतका रूपमा कार्य गरेका विराजले अहिले आफ्नै युनिक होम डेकोर सप्लायर्स खोलेका छन् । कर्णाली प्राविधिक शिक्षालयमा कृषि विषयमा अध्यापन गराइरहेका उनी सामाजिक कार्यमा पनि क्रियाशील छन् ।