गएको महिना हाम्रो देशमा विभिन्न महिला यौन तथा अन्य हिंसाको सिकार भएका खबरहरू पत्रपत्रिकामा आए । बझाङको मस्टा गाउँपालिकामा बाह्र वर्षीया बालिकाको बलात्कारपछि हत्या र लगभग त्यस्तै घटना सुनसरीको बराह गाउँपालिकामा भएका खबरले राष्ट्र तरंगित बनाए ।
(क) टाकुराका मान्छेहरू :लेखक भरत भुर्तेलले पूर्वराष्ट्रपति रामवरण यादवसम्बन्धी पुस्तकको शीर्षक ‘टाकुरोमा एक्लो मान्छे’ राखेका थिए । यादव त्यस बेला साँच्चै एक्लो हुनुहुन्थ्यो, न नेपालमा त्यसअघि कुनै राष्ट्रपति थिए, न त कुनै मधेसी किसानको छोरो समग्र मुलुकको मर्यादाक्रममा सबैभन्दा माथि पुगेको नजिर थियो ।
कुलमान घिसिङको सम्भावित बहिर्गमनको चर्चाले मुलुकको वातावरण गएको हप्ता उद्वेलित बनायो । यो वास्तवमा जलविद्युत्मा अबको बाटो के हो भनेर सोच्नुपर्ने समय पनि हो । हामीले लामो समयदेखि मुलुकको प्रगति गर्ने सिँढीका रूपमा मुलुकभित्रै कच्चा पदार्थ भएका उद्योगहरूको प्रवर्द्धनलाई लिएका थियौं ।
अहिले राष्ट्र बैंकको चुनौती बुझ्न केही तथ्यांक उपयोगी छन् । विसं २०४८ सालमा हामीसँग तीनवटा संयुक्त लगानीका र दुईवटा मुलुकभित्रका गरी पाँच वाणिज्य बैंक थिए । प्रति ३०,००० जनसंख्यामा एक बैंक शाखा पुर्याउन पाए हुन्थ्यो भन्ने लक्ष्य पञ्चायतकालको उत्तरार्द्धका योजनाहरूमा आइराख्ने लक्ष्य थिए ।
गत हप्ता नेपाली राजनीतिका दुई चिन्तक नेताहरू रामचन्द्र पौडेल र घनश्याम भुसालका लेख कान्तिपुरमा प्रकाशित भए । धेरैले पढेका यी लेखहरू मूलतः पार्टीभित्रको संघर्षको पृष्ठभूमिमा लेखिएका भए पनि यिनमा मुलुकको आर्थिक भविष्यका बारेमा दृष्टिकोण पनि प्रकाशित छन् । संयोगले दुवै लेखक पार्टीभित्र प्रतिपक्षी भए पनि पार्टीको वैचारिक जग तयार गर्ने मामिलामा प्रभावशाली छन् ।
संघीयता र मुलुकको भविष्य स्थानीय निकायको काम गर्ने शैली र नतिजा निकाल्न सक्ने क्षमतामा अडेको छ । तर गाउँहरूलाई शासनको कस्तो एकाइका रूपमा लिने भन्नेमा धेरैजसोको सोचाइमा एकरूपता छैन । शासकीय एकाइका रूपमा गाउँहरू न्यायपूर्ण र समानताको सोच भएका व्यक्तिहरूको केन्द्र हुन् भन्ने एउटा परम्परागत सोचको धार छ ।
सरकार यो जनादेश अवधिको मध्यविन्दुतिर आइपुग्दा आर्थिक स्थिति भने ऊ भर्खर आउँदाको जस्तै छ । सरकार भर्खर आउँदा यतिखेरसम्म सम्पन्न हुने चरणमा पुग्ने अपेक्षा गरिएका मेलम्ची, उपल्लो तामाकोशी र गौतम बुद्ध क्षेत्रीय विमानस्थल अझै सम्पन्न भएका छैनन् भने, महत्त्वपूर्ण सिँचाइ योजनाहरूको प्रगति पनि सुस्त छ ।
सरकारको समग्र आर्थिक नीति र राष्ट्र बैंकको मौद्रिक नीतिबीच तादात्म्य हुनुपर्छ भन्नेमा दुई मत नहोला । मौद्रिक नीति आउन लागेको संघारमा अर्थतन्त्रको एक महत्त्वपूर्ण पक्ष कृषि र सात दशकदेखिको त्यससँग सम्बन्धित केही बैंकिङ नीति हेलिकप्टर यात्रा गरेर हेरौं । यसबाट यो वर्षको मौद्रिक नीतिमा के अपेक्षा गर्दा हुन्छ भन्ने स्पष्ट पार्न पछि सजिलो पनि हुन्छ ।
इतिहासकार दिनेशराज पन्तले लाहौर जाने पहिलो लटका केही सिपाहीका बारेमा ‘पूर्णिमा’ मा प्रकाश पार्नुभएको छ (वर्ष २, अंक १) । बूढाकाजी अमरसिंह थापाका दुई छोरा अर्जुनजंग थापा र भूपालसिंह थापा पनि नालापानी युद्धका नायक बलभद्र कुँवरसँगै लाहौरमा थिए ।
(क) दशकको बोझ२०६४ सालपछिका एघार वर्षमा चालु खर्च लगभग आठ गुणाले बढ्यो । २०६६/६७, २०६७/६८ मा हामीले आफ्नो कुल राजस्वभन्दा बढी चालु खर्च गरेका थियौं (हेर्नुस् तालिका नं. १) ।
