महाभारत कथाको एउटा प्रमुख विशेषता के छ भने युद्ध सकिएपछि यसका प्रमुख पात्रहरूको प्रताप बिस्तारै क्षय हुँदै जान्छ । युद्धमा बाँचेका बाह्र जनामध्ये भगवान् कृष्ण, सात्यकी र कृतवर्मा द्वारका फर्कन्छन् । युद्ध सकिएको पैंतीस वर्षसम्म पनि सात्यकी र कृतवर्मा महाभारत युद्धताका सिर्जित आफूहरूबीचको कटुता बिर्सन सक्दैनन् ।
(क) जंगबहादुरको असफल पहल– प्रधानमन्त्री जंगबहादुरको बेलायत यात्राका बेला पोखराको फेवातालबाट स्टिम पम्प र ट्युब प्रयोग गरेर छेउछाउका जमिनमा सिँचाइ गर्नेसम्बन्धी छलफल पनि भएको थियो । इतिहासकार जान ह्वेल्प्टनको विद्यावारिधि थेसिसमा आधारित पुस्तकअनुसार, त्यो सिँचाइ आयोजनाबाट मात्र वर्षको पाँच–छ लाख रुपैयाँ आम्दानी बढ्ने अनुमान गरिएको थियो ।
सरकार तेस्रो बजेटको संघारमा छ । एउटा मुलुकको लामो इतिहासमा धेरै खालका अनुभव हुन्छन् । यसैले हामीले अहिले भोगेको कोरोनाको त्रासदीको अनुभव कुनै एक पक्षबाट हेर्दा अद्वितीय भए पनी नजिर नभएकै भने हैन । पहिला पनि अप्ठेरा स्थितिहरूमा बजेट बनाइएका थिए । यस पालिको बजेटको मुख्य ध्यान भने तात्कालिक राहतमुखी कामहरू कसरी गर्ने र अब भविष्यमा यस्ता महामारीसँग जुध्न सरकार र जनतालाई कसरी सजिलो पार्ने भन्नेमा केन्द्रित हुनु जरुरी छ ।
(क) तीनवटा महामारीको शिक्षा : सन् १३२० को अन्ततिर, अहिले चीनको उत्तर–पश्चिममा पर्ने गोबी मरुभूमिमा सुरु भएको बुबोनिक प्लेग बिस्तारै मध्यपूर्व र मध्यएसियाका मुलुक हुँदै पन्ध्र वर्षपछि भूमध्यसागरका छेउमा रहेका युरोपेली मुलुकमा पुगेको थियो ।
यस वर्षको महिला दिवस हुनुभन्दा केहीअघि, माथिल्लो पदमा कार्यरत एक विद्वान् महिला निजामती कर्मचारीसँग संयोगले भेट भयो । अर्थशास्त्रको हालका केही अनुसन्धानमा बताइए अनुसार, कार्यस्थलमा महिला कर्मचारीहरूलाई अप्ठेरो भनिएका काम गर्न नलगाउने, महिलाले गर्न सक्दैनन् भनेर धेरै महत्त्व नदिने गरिन्छ ।
सबै वस्तु आयात गर्ने हाम्रो जस्तो मुलुकको राष्ट्रिय हितका लागि बाह्य विश्व शान्त र आर्थिक रूपमा स्थिर हुनु जरुरी हुन्छ । नत्र घटनाक्रमले के देखाएका छन् भने, विदेशमा आर्थिक मन्दी आएर सामान बिकेनन् भने पनि हामीलाई घाटा लाग्छ; विदेशमा अप्ठेरो परेर सामानहरू उत्पादन नहुँदा पनि हामीलाई नै अप्ठेरो हुन्छ ।
शासन भनेकै उत्पादनका साधनमाथिको नियन्त्रण हो । सामन्ती युगको नेपालमा उत्पादनको प्रमुख साधन जमिन थियो । त्यो युगको नेपालको शासनको इतिहास भनेकै जमिनमाथिको नियन्त्रण कसरी परिवर्तन हुँदै गयो भन्ने जानकारी हो । यसरी हेर्दा विजेताका निकटकाले जितेका छन्, परकाले त्यो विजयको मूल्य चुकाएका छन् ।
अर्थतन्त्रको वर्तमान स्थिति-हालै सरकारले दुई वर्ष पूरा गरेको छ । आर्थिक मुद्दाहरू अब मुलुकको छलफलको केन्द्रमा आउँदै छन् । यसको उदाहरण प्रधानमन्त्री ओलीले संसदमा केही दिनअघि दिएको वक्तव्य पनि हो, जसको प्रमुख अंश मुलुकको आर्थिक स्थितिको अद्यावधिक विवरणमा केन्द्रित थियो ।
बैंकिङ क्षेत्रको संयमित नियमन-बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरू अहिलेको नेपालका लागि सफलताका कथा हुन् । २०४७ सालसम्म पनि मुलुकको अर्थतन्त्रले राम्रो दिशा लिन सकेको थिएन ।
