खास परिस्थितिमा प्रचलित शब्दले त्यस कालखण्डको जनभावनालाई प्रतिविम्बित गरिरहेको हुन्छ । शब्दकोशमा पहिलेदेखि रहेको भए पनि ‘बन्द’ अभिव्यक्तिको अर्थ यातायात एवं कारोबार स्थगन हुन्छ भन्ने मान्यता सन् १९९० को जनआन्दोलनबाट स्थापित भयो । बन्दकर्ताहरूमा अधिकारकर्मी पद्मरत्न तुलाधरका समर्थकहरूको बाहुल्य हुने गर्थ्यो ।
आलोचकहरूले समेत प्रधानमन्त्री खड्गप्रसाद शर्मा ओलीको उत्कट जिजीविषाको प्रशंसा गर्ने गर्छन् । बाँच्ने र केही गरेर देखाउने अविचल अभिलाषाबेगर उनीजस्तो कमजोर स्वास्थ्य भएको व्यक्तिका लागि लामो एवं कठोर जेलजीवनबाट सकुशल उम्किन सहज हुने थिएन । गोरखा भुइँचालोको परकम्पबीच उनको अग्रसरतामा सम्पन्न सोह्रबुँदे षड्यन्त्रले तत्कालीन एमालेका अध्यक्षको दृढ इच्छाशक्ति एवं आफ्नो उद्देश्यप्रतिको अचल निष्ठालाई उजागर गरेको थियो ।
साहित्यमा कटूपहास विधाका प्रणेताहरूमध्ये एक मानिने पहिलो शताब्दीका रोमन कवि जुवेनलले सार्वजनिक हितका मुद्दाहरूबारे सामान्यजनमा व्याप्त उदासीनतालाई उल्याउँदै ‘ब्रेड एन्ड सर्कस’ भन्ने वक्रोक्ति प्रचलनमा ल्याएका थिए ।
काठमाडौंका हुनेखानेहरूको चाहना एवं नैराश्यता मिसिएको प्रश्न ‘नेपाल किन बनेन ?’ सन् २००८ सम्म जान्नेसुन्नेहरूको प्रिय प्रसंग हुने गर्दथ्यो । लगभग आधा दशकसम्म त्यस्तो बहसलाई ‘नयाँ नेपाल’ निर्माण गर्ने निरूपणले समेत विस्थापित गर्न सकेन ।
केही महिनाअगाडिसम्म संयोजकता (कनेक्टिभिटी) विस्तार भूराजनीतिका ज्ञाताहरूको मन पर्ने मुद्दा थियो । नवकोरोना विषाणुको त्रासले गर्दा वैश्विक पूर्वाधारको बहस केही मत्थर भएको छ । मध्यवर्ती चीनको सबभन्दा ठूलो सहर वुहानको देशको बाँकी भागसँंग कायम रहेको सम्बन्ध सञ्जाललाई नियन्त्रित गरेर बेइजिङ स्वयंले संकटको अवस्थामा पृथक्यताको महत्त्वलाई स्थापित गरेको छ । स्वाभाविक हो, बाँकी विश्व चीनसंँगको आवतजावतलाई स्वच्छन्द छोड्न अनिच्छुक छ ।
सन् २०१५ मा गोरखा भुइँचालोको मौका छोपेर सोह्रबुँदे षड्यन्त्रमार्फत जारी गरिएको संविधानबाट सुरु भएको स्थायित्व एवं समृद्धिको राजनीति द्रुतगतिमा घोषितभन्दा पनि अन्तर्निहित लक्ष्यतर्फ लम्किरहेको छ ।
आजभोलि उपसभामुख शिवमाया तुम्बाहाङ्फे चर्चामा छिन् । सत्ताधारी नेकपा दोहोरोको सचिवालयले उनलाई राजीनामा गराउने सर्वसम्मत निर्णय गरेको थियो । पार्टी राजनीतिबाट मुक्त रहनुपर्ने उपसभामुखलाई मातृदलको निर्देशन मान्नुपर्ने बाध्यता छैन । संसदीय परम्परा अनुसार उनका नाममा नेकपा दोहोरोले दलीय अनुदेश (पार्टी ह्वीप) जारी गर्न पनि मिल्दैन ।
के स्थायी सत्तालाई सम्झाइबुझाइ गरेर परिवर्तन सम्भव छ ? एक शब्दमा भन्ने हो भने ‘छैन’ । दुई वाक्य यसमा थप्ने हो भने सम्झाइबुझाइसहित दबाब दिने पनि क्षमता छ भने सम्झाइबुझाइले गर्छ । नत्र भने सम्झाइबुझाइले काम गर्दैन ।
जुनसुकै समाजमा सामान्यत: तीन थरीका राजनीतिक प्राणी हुन्छन् । सबभन्दा ठूलो समूह यथास्थितिवादीहरूको हुन्छ । हुनेहरूको त के कुरागराइ भो र, केही नहुनेहरूसमेत भएको गुम्ने भयले परिवर्तनलाई रुचाउँदैनन् । राणाशाही १०४ वर्ष एवं शाहहरूको मनपरी तीन दशक टिक्नुमा परिवर्तनप्रति सामान्यजनमा व्याप्त रहेको अन्यमनस्कता पनि प्रमुख कारण थियो ।
महेन्द्र वीरविक्रम शाहको जन्म जेठ महिनामा भएको थियो । राजा त्रिभुवनको निधनपछि उनी चैतमा गद्दीनसीन भए । औपचारिक राज्याभिषेक भने वैशाखमा भयो । झन्डै १७ वर्षको विवादास्पद शासनकालपछि माघमा कालगतिले उनको मृत्यु भयो । राजा महेन्द्रको जीवनकालमा पुस १ गतेको एक मात्र महत्त्व के हो भने, त्यस ‘कालो दिन’ दिउँसो उनले शाही सेना परिचालन गरेर जननिर्वाचित प्रधानमन्त्रीसहित कैयन् प्रजातान्त्रिक योद्धालाई सार्वजनिक कार्यक्रमबाट अपहरण शैलीमा उठाउन लगाएर कैद गरेका थिए ।
