अपेक्षा गरेभन्दा धेरै बढी सफलता हात पारेपछि औसत व्यक्तिमा अत्यधिक अभिमान (ह्युब्रिस) उत्पन्न हुन्छ भन्ने मान्यताका उदाहरण नेकपा दोहोरोका सर्वेसर्वा, खस–आर्य समुदायका नृजातीय मुख्तियार एवं देशका प्रधानमन्त्री खड्गप्रसाद शर्मा ओली हुन् ।
सन् २०१५ मा तीव्रपथबाट जारी भएको संविधानको अनुसूची–३ मा रहेको निसान छापमा तत्कालीन समयको प्रचलित नेपालको नक्सा पनि राखिएको थियो । पाँच वर्षपछि त्यस विवादित दस्तावेजको अन्तिम मस्यौदा तयार गर्ने कानुनविद् एवं प्रचण्ड बहुमतले पारित गर्ने राजनीतिकर्मीहरूलाई आफ्नो भूल महसुस भएछ ।
गोर्खाली विजेता पृथ्वीनारायणले ऐतिहासिक नेपाल उपत्यकालाई ‘तखतकिल्ला’ ठहर्याएका थिए । धेरथोर त्यस्तो सुरक्षित अवस्था अहिलेसम्म पनि कायम छ । वरिपरिका डाँडा छिचोलेर उपत्यका छिर्न चाहनेलाई नाकामा कडिकडाउ गरेपछि खाडलभित्र जे गरे पनि हुन्छ ।
चिनियाँहरूले महाव्याधिको प्रारम्भिक चरणमा सूचना लुकाउन खोजेका भए पनि डिसेम्बर महिनादेखि नै कोरोना विषाणुबारे विश्वव्यापी रूपमा चर्चा हुन थालिसकेको थियो ।
सही प्रयोग गरिएन भने शब्दको स्वायत्तता नष्ट हुन्छ । सन् १८७१ को मजदुर विद्रोहद्वारा स्थापित पेरिस कम्युनले लालपताका फहराउनुभन्दा पहिले परम्परावादीहरूले रातोलाई सुन्तरता, चमक एवं आनन्दको रङ मान्ने गर्थे । संयुक्त राज्य अमेरिकामा त अहिले पनि कट्टरपन्थी रिपब्लिकन पार्टीको नियन्त्रणमा रहेका राज्यलाई ‘रेड स्टेट्स’ भनिने चलन छ । १९१७ को अक्टोबर क्रान्तिमा लालध्वज विद्रोहको प्रतीक भएर स्थापित भयो ।
सोमबार साँझ झोला बोकेर लुखुरलुखुर काठमाडौंबाट मधेसको आफ्नो गाउँतिर हिँडिरहेका रामचेलवा दास वा उनीजस्ता कैयौं अरू ज्याला गरेर गुजारा गर्ने बेसहारा मजदुरहरूले राष्ट्रपति निवासबाट जारी भएका ‘शाही सम्बोधन’ पाराका अध्यादेशहरूको समाचार बाटोछेउको रेडियोबाट सुने होलान् ।
विगत केही दिनदेखि प्रधानमन्त्री खड्गप्रसाद शर्मा ओली असामान्य रूपले चुप थिए । यी पंक्ति लेखिरहँदा मंगलबारका दिन उनले देशवासीका नाममा सम्बोधन गरे । यतिबिघ्न लामो निःशब्दता उनको चारित्रिक विशेषता होइन । उनी बोल्न रुचाउँछन् । उखानटुक्का सुनाउन खप्पिस छन् । बोली बिक्ने ठाउँमा पनि छन् । समसामयिक राजनीतिका सबभन्दा सफल पात्र भएकाले उनको भूमिका बहुआयामिक छ ।
खास परिस्थितिमा प्रचलित शब्दले त्यस कालखण्डको जनभावनालाई प्रतिविम्बित गरिरहेको हुन्छ । शब्दकोशमा पहिलेदेखि रहेको भए पनि ‘बन्द’ अभिव्यक्तिको अर्थ यातायात एवं कारोबार स्थगन हुन्छ भन्ने मान्यता सन् १९९० को जनआन्दोलनबाट स्थापित भयो । बन्दकर्ताहरूमा अधिकारकर्मी पद्मरत्न तुलाधरका समर्थकहरूको बाहुल्य हुने गर्थ्यो ।
आलोचकहरूले समेत प्रधानमन्त्री खड्गप्रसाद शर्मा ओलीको उत्कट जिजीविषाको प्रशंसा गर्ने गर्छन् । बाँच्ने र केही गरेर देखाउने अविचल अभिलाषाबेगर उनीजस्तो कमजोर स्वास्थ्य भएको व्यक्तिका लागि लामो एवं कठोर जेलजीवनबाट सकुशल उम्किन सहज हुने थिएन । गोरखा भुइँचालोको परकम्पबीच उनको अग्रसरतामा सम्पन्न सोह्रबुँदे षड्यन्त्रले तत्कालीन एमालेका अध्यक्षको दृढ इच्छाशक्ति एवं आफ्नो उद्देश्यप्रतिको अचल निष्ठालाई उजागर गरेको थियो ।
साहित्यमा कटूपहास विधाका प्रणेताहरूमध्ये एक मानिने पहिलो शताब्दीका रोमन कवि जुवेनलले सार्वजनिक हितका मुद्दाहरूबारे सामान्यजनमा व्याप्त उदासीनतालाई उल्याउँदै ‘ब्रेड एन्ड सर्कस’ भन्ने वक्रोक्ति प्रचलनमा ल्याएका थिए ।
