तोरबाङवासी कुवाको भरमा

तोरबाङमै जन्मिएकी गोमाको गाउँमै बिहे भयो । बाल्यकालदेखि नै उनले यही कुवाको पानी बोकेर गुजारा चलाएको सुनाइन् । ‘बाबुआमाले पनि यही कुवाको पानी बोकेर खाए,’ उनले भनिन्, ‘हाम्रो जीवन पनि पानी बोकेरै बित्ने भो ।’

झिमरुक गाउँपालिका–६ तोरबाङ गाउँले खानेपानीको समस्या झेलेको वर्षौं भयो । गाउँमा अहिलेसम्म खानेपानी आयोजना पुगेको छैन । पानीका स्रोत नजिक नहुँदा दैनिक दुई घन्टा लगाएर एक गाग्री पानीको जोहो गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको स्थानीय पवित्रा सुनारले बताइन् । ‘कान्छी औंलाजत्रो पानी उम्रिएको कुवाले सिंगो गाउँ धानिएको छ,’ उनले भनिन् ।

एक गाग्रो पानीका लागि एक घन्टाभन्दा बढी समय पालो कुनुपर्ने उनले बताइन् । ‘पानीकै कारण जीवनमा कहिल्यै सुख पाइएन,’ उनले भनिन्, ‘पानी बोक्दा बोक्दा ढाड खुइलिसक्यो ।’

गाउँदेखि तल खोल्सामा पानीको सानो मुहान छ । त्यसैबाट गाउँका करिब १ सय परिवारले पानीको जोहो गर्छन् । ‘कुवाको पानी बटुकाले निकालेर गाग्रीमा भर्छौं,’ उनले भनिन्, ‘एक गाग्रो पानीका लागि बिहानै ३ बजेबाट स्थानीय पँधेरोमा पुग्छन् ।’ स्थानीयले बिहानैबाट गाग्री लाइनमा राख्ने र पालो अनुसार पानी भर्ने गर्छन् ।

पानीको सहज व्यवस्थापन नहुँदा यहाँका विद्यार्थी नियमित विद्यालयसमेत जान नपाउने स्थानीय बताउँछन् । पानीको जोहो गर्दा गर्दै अबेर हुँदा विद्यार्थी विद्यालय जानबाट वञ्चित हुने गरेको स्थानीय लोकबहादुर पुनले बताए । पानी लिन जानै घन्टौं लाग्छ । जाँदा आउँदा अबेर भएर विद्यार्थी विद्याल नै जाँदैनन् । पानी अभावमा सरसफाइमा समेत ध्यान दिन नसकिएको उनले सुनाए । ‘पानी भए पो नुवाइधुवाई गर्नु,’ उनले भने, ‘कहिलेकाहीं साँझ कामबाट फर्किंदा हात धुने पानीसम्म हुँदैन ।’

पानीको समस्याका कारण गाउँमा पाहुना नआए हुन्थ्यो भन्नेजस्तो लाग्ने गरेको उनको भनाइ छ । पुस महिनामै गाउँमा खानेपानीको हाहाकार छ । गर्मी महिनामा भएको यही मुहान पनि सुक्दा झनै समस्या हुने उनले सुनाए । नजिकको मुहान सुकेपछि झनै टाढा जानुपर्छ ।

गाउँमा पानीको सहज व्यवस्था नहुदा बसाइँ सर्नेहरू पनि बढिरहेका छन् । पिउने पानीसम्म नभएको गाउँमा सिंचाइको त सपना पनि नदेख्ने स्थानीय मोहनबहादुर सुनारले बताए । बिदाको दिनमा केटाकेटीहरू डेढ घन्टा लगाएर मरन्ठाना खोलामा नुहाइधुवाइ गर्न जाने गरेको उनले सुनाए ।

झिमरुक गाउँपालिका–६ का वडाध्यक्ष धनबहादुर पुनले गाउँमा खानेपानी आयोजना निर्माणको चरणमा रहेको बताए । ३ करोड रुपैयाँको टेन्डर भएर ५० प्रतिशत काम सकिएको र केही समयमा गाउँमा पानी आउने उनले बताए । ‘पानीका लागि ट्यांकी निर्माण सम्पन्न भइसकेको छ,’ उनले भने, ‘ठेकेदारले समयमै काम सके गाउँमा पानीको हाहाकार अन्त्य हुनेछ ।’