विविधताबीच एकता नै नेपालीको पहिचान हो ।’ यो पदावली देखेर कसैलाई नेपाली राष्ट्रवादका प्रणेता श्री ५ महाराजाधिराज महेन्द्रवीरविक्रम शाहदेव याद आउन सक्छन्, कसैलाई पूर्वप्रधानमन्त्री एवं नेकपा एमालेका सर्वेसर्वा अध्यक्ष एवं सर्वाधिक राष्ट्रवादी खड्गप्रसाद शर्मा ओलीको सम्झना आउन सक्छ ।
पुष्पकमल दाहालले लबेदा–सुरुवाल लगाएर, ढाका टोपी ढल्काएर, शुद्ध संस्कृतयुक्त नेपाली भाषामा कुनै पदको शपथग्रहण गरेको हेर्ने इच्छा छ । त्यसपछि नेपालको माओवादी क्रान्ति पूरा भएको ठहरिन्छ ।’
गाई त बाँध्यो ढुंग्रोमा मोही छैन, गरिबको चमेली बोल्दिने कोही छैनदेशको राजधानीमा राज्यबाटै गरिब देशवासीको बिचल्ली हुने क्रम सडक र सञ्जालमा व्याप्त भएपछि उपर्युक्त गीतको निकै चर्चा हुन थालेको छ । स्थानीय तह निर्वाचनमा काठमाडौं महानगरपालिकाको मेयरका उम्मेदवार बालेन्द्र (बालेन) शाहले सबैभन्दा धेरै प्रयोग गरेको कोरस गीत हो यो, जुन ‘बलिदान’ शीर्षक र्यापभित्र छ ।
‘पार्टनर, तुम्हारी पालिटिक्स क्या है ?’ हिन्दी भाषाका प्रखर कवि मुक्तिबोध सत्तासीन र शक्तिशालीसामु उठाउने खरो प्रश्न हो यो । भारतमा ६ दशकअघि उठाइएको यो सवाल अहिले झन् बेसी जवाफको खोजीमा छ । त्यही बेला फ्रान्समा व्यापक आन्दोलन गर्ने विद्यार्थीहरूले पनि सवाल उठाएका थिए- तिमी कसको पक्षमा छौ ?
दुई दशकअघि नेपालमा राज्य पुनःसंरचनाको बहसले सामाजिक वृत्त तताएको थियो र सामाजिक उथलपुथलपछि राज्य पुनःसंरचनाले राजनीतिक–संवैधानिक वृत्तमा वैधता र वैधानिकता पाएको थियो । विडम्बना, राज्य पुनःसंरचनाका अभियन्ताहरूले पनि राज्यको ‘चौथो अंग’ को पुनःसंरचनालाई खासै ध्यान दिएनन् । र, केही दशकदेखि सुरु भएको मिडिया पुनःसंरचनाको आवाज आज केही लेख र प्रतिवेदनमा कैद छ ।
राजनीतिक संसारमा नीति र नैतिकताबिनाको राज कस्तो हुन्छ ? सवाल, मुद्दा र एजेन्डाशून्य भएको तन्त्र कस्तो हुन्छ ? यस्तो राज वा तन्त्रमा मतहीन निर्वाचन कस्तो हुन्छ ? राजनीतिक दल भिन्नाभिन्नै भए पनि अलग–अलग विचारहीन चुनाव कस्तो हुन्छ ? अग्रगामी मत, न्यायिक विचार, समतामूलक काल्पनिकीको खडेरीबीच सामाजिक पुनःसंरचनाबिनाका आर्थिक विकास, समृद्धि र क्रान्तिको गफ हाँक्ने राजनीतिक गफाडीहरूबीचको छनोट कस्तो हुन्छ ?
यी दरबारका भव्य झ्याल–ढोकाहरूमा– कसकसका हातका रेखाहरू छन् ?यी मन्दिरका मूर्ति र गुम्बाका गजुरहरूमा– कसकसका औंठाका शंख–चक्रहरू छन् ?एकएक खुट्याउनु छ— इतिहासको खुनी अनुहारचिन्नु छ— को हो असली निर्माता ?– श्रवण मुकारुङ / उत्खनन
हामीकहाँ तेत्तीस कोटि देवता हुन्छन् । जताततै देवतालाई पूजा गर्दै हिँड्नुपर्ने, मान्छेलाई लात हान्दै हिँड्ने, ढुंगालाई पूजा गर्दै हिँड्ने संस्कार छ ।’ दसौं राष्ट्रिय विज्ञान दिवसमा पूर्वप्रधानमन्त्री तथा माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले कुनै नयाँ कुरा बोलेका थिएनन्, तर पनि पुरातनपन्थीहरूबाट उनको र उनका विचारको विरोधमा सामाजिक सञ्जालमा गालीगलौज ओकल्ने क्रम जारी छ ।
