अपमानजनक ऐतिहासिक गल्तीगोर्खा भर्ती सन्धिअन्तर्गत नेपाली नागरिकहरूले भारतीय र बेलायती सेनामा सेवा गर्नुपर्ने परिपाटीले समय–समयमा नेपालको स्वाधीनता, स्वाभिमान र हितलाई घोच्ने र चिथोर्ने गरेको छ ।
संविधान र प्रतिबद्धताको उल्लंघन२०६२ मंसिर ७ गते सात राजनीतिक दल र नेकपा (माओवादी) ले हस्ताक्षर गरेको बाह्रबुँदे सहमतिको बुँदा ६ मा माओवादीले विगतका गल्ती–कमजोरीहरूको ‘आत्मसमीक्षा र आत्मालोचना’ गर्दै भविष्यमा गल्ती–कमजोरी हुन नदिने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेको थियो । त्यस्तै बुँदा ७ मा सात राजनीतिक दलहरूले ‘विगतमा संसद् र सरकारमा छँदा भएका गल्ती–कमजोरीप्रति आत्मसमीक्षा गर्दै अब त्यस्ता गल्ती–कमजोरी नदोहोर्याउने प्रतिबद्धता व्यक्त’ गरेका थिए ।
संवैधानिक व्यवस्थाको अवहेलनानेपालको संविधानको भाग २९ मा राजनीतिक दल सम्बन्धी व्यवस्था छ । संविधानको धारा २६९, उपधारा १ मा ‘समान राजनीतिक विचारधारा, दर्शन र कार्यक्रमप्रति प्रतिबद्ध व्यक्तिहरूले’ राजनीतिक दल खोल्न सक्ने तथा ‘दलको विचारधारा, दर्शन र कार्यक्रमप्रति जनसाधारणको समर्थन र सहयोग प्राप्त गर्नका लागि त्यसको प्रचार र प्रसार गर्न, गराउन वा सो प्रयोजनका लागि अन्य आवश्यक काम गर्न सक्नेछन्’ भनिएको छ । यसबाट स्पष्ट हुन्छ- (१) राजनीतिक दल समान राजनीतिक विचार, दर्शन र कार्यक्रममा आधारित हुनुपर्छ, (२) राजनीतिक विचार, दर्शन र कार्यक्रमकै आधारमा राजनीतिक दलको सञ्चालन हुन्छ, (३) यस्तै विचार, दर्शन र कार्यक्रमप्रति जनसमर्थनप्राप्तिका लागि राजनीतिक दलले प्रचार र प्रसार गर्छन्, (४) यही प्रयोजनका लागि दलले अन्य आवश्यक काम गर्छन् ।
स्थानीय तहको निर्वाचन मिति घोषणा भइसकेपछि प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले भारत भ्रमण गर्नुभयो । देशहरूबीच भ्रमण आदानप्रदान हुनु स्वाभाविक प्रक्रिया हो । भ्रमण कुन उद्देश्यका लागि गरियो एवम् भ्रमणमा के गरियो भन्नेचाहिँ चासो र सरोकारको विषय हुन्छ ।
स्थानीय तहको निर्वाचन संघारमा आइपुगेको छ । निर्वाचन राजनीतिक दलहरूले आफ्ना सिद्धान्त, नीति र कार्यक्रमका आधारमा जनादेश प्राप्त गर्ने महत्त्वपूर्ण अवसर हो । यसैमा बहुदलीय राजनीतिक व्यवस्था, आवधिक निर्वाचन र जनसहभागिताको महत्ता पनि छ । दलहरूबीच राज्य सञ्चालनका लागि प्रतिस्पर्धा पनि तिनका सिद्धान्त, नीति र कार्यक्रमका आधारमै हुन्छ, हुनुपर्छ । जनताले तिनै कुरा हेरेर दलहरूको समर्थन वा विरोध गर्छन् ।
राष्ट्रिय हितको संरक्षणकुनै बेला अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध वा राज्यहरूका बीचको सम्बन्ध विचारधाराका कारण तय हुन्थ्यो । यद्यपि विचारधारा अन्तर्गत पनि राज्यहरूले आफ्नो हितको साधनामा ध्यान दिएकै हुन्थे । प्रमुख प्रतिद्वन्द्वीविरुद्ध अन्य सम्भव राज्यलाई साथमा लिन विचाराधारा नमिले पनि अन्तरविरोधहरूको उपयोग गर्न शक्तिराष्ट्रहरू अग्रसर हुन्थे । केही दशकयता विचारधारा वा मान्यताको ठाउँमा राष्ट्रिय स्वार्थ र सुरक्षाले प्रमुख रूपमा ओगट्दै आएको छ ।
पहिलो समाजवादी क्रान्तिबाट स्थापित सोभियत संघ ढल्दै गरेको बेला काठमाडौंमा नेकपा (एमाले) को पाँचौं राष्ट्रिय महाधिवेशन हुँदै थियो । राष्ट्रिय महाधिवेशनमा जननेता मदन भण्डारीको अगुवाइमा नेकपा (एमाले)को कार्यक्रम जनताको बहुदलीय जनवाद पारित भयो ।
जनउत्तरदायी प्रणालीमा राजनीतिको अर्थ नै जनता एवम् देशको हित र सेवा हो । यही मान्यताअनुरूप राज्यको कर्तव्य जनताको कल्याण, राष्ट्रिय हित र देशको सुरक्षा गर्नु हो । यो मान्यता कुनै समय तीव्र विचारधारात्मक प्रतिस्पर्धाबाट निर्देशित थियो । त्यसको अभिव्यक्ति समाजवाद र उदारवादी प्रजातन्त्र वा पुँजीवादको टक्करमा सहजै देख्न सकिन्थ्यो ।
