आहुति

नेपाली समाजको मध्यम वर्ग सतहमा अहिले निकै हर्ताकर्ताजस्तो देखिन्छ । सहरका रंगीन मल बजारहरूमा वा खर्चालु रेस्टुरेन्टहरूमा यस वर्गका मानिसको रवाफमय चहलपहल हेर्नलायक हुन्छ । हवाईजहाजमा बसेपछि, ‘उड्न लागें है...’ अनि जहाज अवतरण भएर ट्याक्सी वेमा गुड्न थाल्नेबित्तिकै मोबाइल खोलेर ‘बल्ल ल्यान्ड भयो’ भनी हतारहतार आफन्तलाई सन्देश बाँडिरहेको देख्दा यस वर्गका मानिसहरू सुख र प्रेममय जीवनमा हुइँकिइरहेझैं लाग्छ ।

आठ हजार वर्षदेखि मानव समाज पितृसत्तावादी रहँदै आएको विदितै छ । पितृसत्तावादी समग्र सोच र संरचनाका कारण महिलाको जीवन दासत्वपूर्ण छ । सामन्तवादी युगविरुद्ध पुँजीवादी क्रान्तिले त्यति बेलाको पितृसत्तावादलाई गम्भीर चुनौती दियो । त्यो क्रमसँगै सामन्ती समाजका पितृसत्तावादी कैयन् दासताका बन्धनहरू चुँडालिए ।

मानव जगत्मा दुई विश्व दृष्टिकोण छन्- अतिभूतवादी प्रत्ययवाद (आदर्शवाद) र द्वन्द्वात्मक भौतिकवाद । सबै धर्महरू मूल रूपमा अतिभूतवादी प्रत्ययवादको दार्शनिक मान्यताको जगमा उभिएका हुन्छन् ।

नेपालमा सुन्दरी प्रतियोगिता सन् १९९४ बाट सुरुआत भयो । एउटा व्यापारिक संस्थाले ‘मिस नेपाल’ नाममा सुरु गरेको यो प्रतियोगिता निरन्तर जारी छ । यस्तै प्रकृतिका अन्य प्रतियोगिताहरू पनि थपिएका छन् । हुँदाहुँदा त विभिन्न जातीय सुन्दरी, बालिका सुन्दरी र जिल्ला सुन्दरीजस्ता आयामहरू विस्तार भइरहेका छन् । संसारका अन्य भागमा जस्तै सुन्दरी प्रतियोगिताबारे नेपालमा पनि सुरुदेखि बहस हुँदै आएको हो ।

नेपालमा गणतन्त्र स्थापनाको संघर्ष सैद्धान्तिक रूपमा २००६ सालमा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी स्थापनासंँगै सुरु भएको हो । व्यावहारिक रूपमा राजतन्त्रको अन्त्यसहितको राजनीतिक व्यवस्था स्थापना भएको पनि डेढ दशक हुन लागेको छ । २०४६ को परिवर्तनपछि जसरी आम जनता बहुदलीय व्यवस्थामा दिक्क भएका थिए, अहिले गणतन्त्रसहितको संघीयतामा आधारित व्यवस्थामा पनि असन्तुष्ट हुन थालेका छन् । टड्कारो विकल्प नदेखेर जे भैरहेको छ, त्यसैभित्र विकल्प खोज्ने माहोल चलिरहेछ ।

मानव समाजमा जस्तो प्रकारको परिवारको ढाँचा छ, यस्तो ढाँचाको परिवार अन्य जीवजगत्मा पाइँदैन । संस्कृति विषयका एक थरी अध्येताहरू यस्तो ढाँचाको परिवार मानव समाजमा बन्नुको कारण मानिस सांस्कृतिक प्राणी भएकाले हो भन्ने व्याख्यासम्म मात्रै सीमित रहन चाहन्छन् ।

बितेको हप्ता सारा राजनीतिक घटनाक्रमलाई एकातिर थन्काएर, कलाकार प्रकाश सपूतको नेतृत्वमा तयार भई सार्वजनिक भएको गीति भिडियो बहुचर्चामा रह्यो । सामाजिक सञ्जालका भित्ताहरू यसको विरोध, भर्त्सना, समर्थन र स्याबासीमय टिप्पणीले रंगिए ।

विश्व मानव समाजसँगै आजको नेपाली समाजका पनि राजनीतिक र आर्थिक क्षेत्रमा जसरी फरक–फरक वर्ग र समुदाय आपसमा संघर्षरत छन्, त्यसरी नै संस्कृतिका क्षेत्रमा समेत परस्पर विरोधी संस्कृति टकरावमा छन् । आर्थिक वर्गको कोणबाट हेर्‍यो भने सिंगै विश्व सम्पूर्ण उत्पादनका साधन र पुँजी कब्जा गरेको थोरै संख्याको पुँजीपति वर्ग र बहुसंख्यक श्रमिक वर्गका रूपमा दुई फ्याकमा विभाजित छ ।

प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा र माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष प्रचण्डले संयुक्त पत्र पठाएर एमसीसी सम्झौता संसद्बाट पारित गर्न म्याद मागेका पाँच महिना बित्नै लाग्दा यस विषयसँग सम्बन्धित घटनाक्रमहरू र क्रिया–प्रतिक्रियाहरू तीव्र रूपमा सतहमा प्रकट छन् । यो विषय अब एक स्तरमा अन्तर्राष्ट्रिय हुन पुगेको छ ।

११ सेप्टेम्बर २००१ मा अमेरिकाको न्युयोर्कस्थित जुम्ल्याहा टावरमा आतंकवादी हमलापश्चात् अमेरिकी सरकारले आफ्नो राष्ट्रिय सुरक्षा नीति आतंकवादतर्फ केन्द्रित गर्‍यो । तत्कालीन अमेरिकी राष्ट्रपति जर्ज बुसले २००२ मा त्यस प्रकारको राष्ट्रिय सुरक्षा नीति ल्याए । गरिबी आतंकवादको स्रोत हो र देशहरू धनी हुँदा आतंकवादसँग लड्न सक्छन् भन्ने विश्लेषणमाथि टेकेर दीर्घकालीन कार्यक्रमका रूपमा एमसीसी (मिलेनियम च्यालेन्ज कर्पोरेसन) स्थापनाको प्रस्ताव अगाडि ल्याइयो ।