बग्रेल्ती झुटो इतिहास लेखिइरहेको समयमा, कथा विधाले साँचेको सामर्थ्यलाई प्रयोग गर्नु श्रेयस्कर हुन्छ । त्यसैले ‘विचार’ लेखिने यस पृष्ठमा आज एउटा कथा भन्ने जमर्को गरौं । यो स्नातक तह पढिरहेको एक विद्यार्थी र उसलाई पढाइरहेको शिक्षकको साँचो कथा हो । कथाको सुरुआत विद्यार्थीबाट गरौं, मानौं उसको नामै विद्यार्थी हो । सोहीअनुरूप शिक्षकको नाम शिक्षकै मान्नुमा सुविधा हुन्छ ।
अध्यात्मवादमा भौतिक देहलाई छुट्याएर व्याख्या गरिने अस्पृश्य आत्मा र सोसँग सम्बन्धित कुनै मीमांसा गर्ने चेष्टा होइन यो । पूर्णतया भौतिक दुनियाँको राजनीतिक रस्साकस्सीका दौरान प्रयोग भएको शब्द र व्यक्त भएको आशयमा केन्द्रित हुन सहज बाटोको खोजी मात्र हो । थप व्याख्या गर्नुअघि नै एउटा सपाट र बिलकुल भौतिक सत्य यहाँ पेस गरूँ— नेपाली कांग्रेसको अन्तरात्मा मौजुदा शक्ति संरचनाको जालोमा छिटै मुक्त नहुने गरी कैद छ भन्ने प्रमाणित भएको छ ।
नेकपा एमाले र केपी ओली एकै भए । एमाले नामको पुरानो नेपाली राजनीतिक दल सर्लक्कै अध्यक्षको व्यक्तित्वमा सहवरण भयो । त्यसैले अधिकांश एमालेका लागि कार्टुनिस्ट रवि मिश्रले भनेजस्तै चितवन–अनुष्ठान ‘बा’–अधिवेशन नै थियो । औपचारिक रूपमा दसौं महाधिवेशन भनिने एमालेको हालै सम्पन्न उत्सवलाई लेखक सञ्जीव पोखरेलले हिन्दु नेपाली घरहरूमा लगाइने चौरासी पूजाजस्तो भने । बेठीक भनेनन् । आलोचनाको रहरले मात्रै होइन, नारायणी किनारमा भएका तमाम गतिविधिलाई राम्रोसँग बुझेर नै यी व्यंग्य अभिव्यक्त भएका हुन् ।
पूर्वी नेपालको एक नगरमा पुरानो राजनीतिक दलले नयाँ वडास्तरीय समिति चयन गर्यो । ठूला नेताको रोहबरमा भएको थियो त्यो । नवगठित समितिका एक सदस्यलाई मैले सोधें, ‘अब केकस्ता काम गर्छ वडा तहमा यो पार्टीले ?’ फरासिला स्वभावका ती सदस्यले हलुका मुस्कुराउँदै भने, ‘अचेलको वडा ठूलो छ, जनसंख्या धेरै छ, मान्छे मरिरहन्छन् । सबैभन्दा धेरै समय समवेदना–पत्र बनाउने र मराउ परेका घरमा पुर्याउने काममा बित्छ ।’
आफ्नै नेतृत्वमा राजनीतिक दल दर्ता गर्नुअघि रवीन्द्र मिश्र कांग्रेस, एमाले र माओवादीभन्दा भिन्न पार्टी किन आवश्यक छ भनेर शृंखलाबद्ध लेख लेख्थे । मौजुदा कुनै दलले देशको हितमा काम नगरेकाले नयाँ पार्टी आवश्यक छ भन्ने उनको आशय हुन्थ्यो । उनले बनाउन खोजेको नयाँ पार्टीको वैचारिक आधारबारे सोधिएका प्रश्नमा प्रतिप्रश्न गर्दै उनले २०७० चैत २७ को कान्तिपुरमा लेखेका थिए— ‘नरेन्द्र मोदीले गुजरातको विकास नीतिमार्फत गरे कि सिद्धान्तको सहाराले ?’
कोरोना महाव्याधिले दस कक्षाको ‘सेकेन्ड्री एजुकेसन इक्जामिनेसन’ (एसईई) को जग हल्लाइदियो । फलामे ढोका जस्ता विशेषण जडित महिमा गाएर आम विद्यार्थीलाई हावाकावा खेलाउने उहिलेको एसएलसीभन्दा एसईई यसै पनि भिन्न थियो ।
सन् १९७१ को ‘बंगलादेश लिबरेसन वार’ताका भएको विस्थापनमा परेर केही परिवार भारतका असम र पश्चिम बंगाल हुँदै नेपाल आए । आफू नेपालीभाषी भएको दाबी गर्ने तीमध्ये केही मेचीनगरमा छन् । पञ्चायतकालमा सरकारकै पहलमा आफू यता आएको बताउँछन् उनीहरू । त्यसरी दशकौं पहिलेदेखि काँकरभिट्टाका बासिन्दा बनेका एक वृद्ध ऊ बेला संयुक्त राष्ट्रसंघको कुनै संस्थामा आबद्ध भएर काम गरेको तर त्यसबापत हुनुपर्ने उचित मूल्यांकन नभएको गुनासो गरिरहन्छन् ।
पञ्चायतकालमा राजा महेन्द्रको पहलमा बर्मा र असमबाट फर्केका ‘प्रवासी नेपाली’ लाई जग्गा दिएर बसोबास गराएको भेगलाई बर्मेली टोल र आसामे बस्ती भनिन्छ । नेपालका अन्य सहरमा झैं काँकरभिट्टामा पनि बर्मेली र आसामे टोल छन् । काँकरभिट्टाको बर्मेली टोलमा कोठा भाडामा लिएर बस्थिन् पैंतीस वर्षीया कमला राजवंशी ।
पूर्वी नेपालबाट घाम मात्रै होइन, समृद्धि पनि उदाउन थालेको छ । आर्थिक उन्नतिका ती उज्याला किरणको मुहान भने दमक नगरपालिका हो । सबैभन्दा अग्लो व्यापारिक धुरी बन्दै गरेको दमकमै हो, ५४२ फिट अग्लो बुद्धको मूर्ति बनाउने योजना दमककै हो, र ६४ अर्बको लगानीमा सफा औद्योगिक पार्कको परिकल्पना पनि दमककै । भएका पुराना र थोत्रा मासेपछि मात्रै नयाँ बन्छ भन्ने प्रचलित सिद्धान्त छ । सो सिद्धान्तमा पारंगत पार्टी एवं नेताको नेतृत्वमा समृद्धि अभियान सुरु भएकाले हुनसक्छ, दमकभन्दा करिब पैंतीस किलोमिटरपूर्वको पुरानो उद्योग मास्ने प्रपञ्च सफलताउन्मुख छ ।
