उज्ज्वल प्रसाई

नेपालका कम्युनिस्ट पार्टी के हुन् ? उत्तर सरल छ र त्यो सतहमा छर्लंग देखिन्छ । आजका कम्युनिस्ट पार्टीहरू हिजोका आन्दोलनका पातला स्मृति हुन् र पुरानो वामपन्थको ब्याज उठाइरहेका कम्पनी हुन् ।

अनौपचारिक संवादका क्रममा एक दिन कांग्रेस नेता प्रदीप गिरिले सोधे, ‘केही वर्षपहिलेसम्म समाजको समग्र रूपान्तरण गर्छु भनेर क्रान्तिमा ज्यान आहुति दिन तयार हुनेमध्ये एक हजारजति मान्छे पनि बाँकी छैनन् अहिले ?’

अपराधमा संलग्न प्रभावशाली राजनीतिक नेता र उच्चपदस्थ कर्मचारीहरूको पोल खुल्दा तीन पेचिला विषय विचारणीय बने । पहिलो, लोकतान्त्रिक एवं वामपन्थी आन्दोलनबाट उदाएका पुराना दलहरूप्रतिको आम विश्वसनीयतामा अपूरणीय क्षति भयो तर धमाधम ‘ठूला मान्छे’ पक्राउ परिरहेका दृश्यले राजनीति सङ्लिएर असल बन्छ भन्ने आशा सञ्चार हुन सकेन र न्यायिक प्रक्रिया स्वच्छ होला भन्ने आशा पनि झीनो रह्यो ।

सन् २००७ मा उपेन्द्र यादव परिवर्तनका प्रतिनिधि थिए, सन् २०२३ मा उनी पतित नेपाली राजनीतिक नेतृत्वको सग्लो अनुहार बने । पन्ध्र वर्ष सत्ता राजनीतिमा रजगज गरिसकेपछि उनले जितेको निर्वाचनको शीर्षक यस्तो बन्यो— ‘जोगियो उपेन्द्रको अस्तित्व’ । व्यक्तिगत लाभको राजनीतिक छिनाझपटीमा आफ्नो अस्तित्व कायम राख्न उनले एउटा तिकडम रचे ।

नेपालको एउटा विश्वविद्यालय परिसरमा रहेको खाजाघरमा हालसालै भएको संवादमा खाने विषयले फरक मोड लियो । संवादमा सहभागी विद्वान्‌ले भने, ‘एउटा छ, पहिले दिएको पद राम्रोसँग खान नसक्ने, अनि अहिले भीसी खान खोज्ने; अर्को छ, सम्भावना बलियो भएर पनि म भीसी खान्छु भन्न नसक्ने ।’

सेयर घटबढ सहरिया नेपालीको दैनिकी भएको छ । शिक्षालयमा जाऔं वा कफीपसल पुगौं, कोही न कोही सेयर बजारका कथा हालेर बसेको भेटिन्छ । एउटा इन्सुरेन्स कम्पनीमा हालेका कित्ता गन्ती गरिरहेको हुन्छ, अर्को लघुवित्तमध्ये कुन कति असफल छ भनेर बताइरहेको हुन्छ, र तेस्रो हाइड्रोपावर कम्पनीको पानीसँगै बगेका कित्ताको सम्झना गरिरहेको हुन्छ ।

पानी पर्न खोज्छ, सक्दैन । बादल ड्याम्म लाग्छ, घाम हराएर दिन अँध्यारिन्छ, छाता नबोकी हिँडेका मान्छेहरूका अनुहार कताकति सिमसिम पानीले छुन थाल्छ, तर केही बेरको सुरसार यसै हराएर जान्छ, पानी पर्दैन ।

लेखक सलमान रुस्दीले के देखे जुन कुनै व्यक्ति, समूह वा शक्तिलाई देख्न असह्य भयो वा असम्भव रह्यो ? उनी कुन त्यस्तो उज्यालो जगेर्ना गर्न चाहन्थे जोकसैका लागि बिझाउने भयो ? राम्रा लेखकहरू उज्यालो संग्रह गर्न खोज्छन्, अँध्यारोको पत्र उक्काउने प्रयत्न गर्छन् र सुन्दर सपना जोगाउन चाहन्छन् ।

‘खोलामा माछा खोज्दै पुगेका माझीलाई डल्फिनले सघाउँछन् । आकारमा ठूलो र केही सुझबुझ पनि भएको डल्फिनले पानीमा हलचल ल्याउँदै खास गतिविधि गरेपछि साना माछा एकातिर सोहोरिएर आइपुग्छन् । साना माछा थुप्रेको चाल पाएपछि माझीले जाल त्यतै फैलाउँछन् ।

समाजविज्ञान वा मानविकीमा स्नातक (ब्याचलर्स) गरिरहेका विद्यार्थीहरूले सातामा सरदर पाँच सय पृष्ठ पढ्न सके उत्तम । अझ उच्च तह (मास्टर्स) का विद्यार्थीले प्रत्येक साता करिब हजार पृष्ठ छिचोल्न सके राम्रो ।