काँकरभिट्टामा नाकाकस्सी छ । कोरोना–त्रासका कारण सिमानामा साविकजस्तो आवतजावत छैन तर केही प्रक्रिया पूरा गरेर मान्छे, सवारीसाधन र सामान ओहोरदोहोर गरिरहन्छन् । प्रक्रिया छलेर चल्ने गतिविधि पनि उत्तिकै चलिरहेका छन् भन्ने गफ गल्लीगल्लीमा सुनिन्छ ।
नेपाल–भारत सम्बन्ध अहिले सुमधुर छैन । दुई छिमेकीबीच उत्पन्न समस्या हल गर्ने पर्याप्त प्रयत्नहरू नभएको सहजै बुझ्न सकिन्छ । सतहमा आएका अभिव्यक्ति र देखिएका गतिविधिले आशावादी बन्न दिँदैनन् । पर्दापछिल्तिर कुनै फरक तरंग छ भने सत्ताको सुमेरु घुमिरहेका ‘खास नागरिक’ बाहेक अरूलाई त्यो थाहा हुँदैन ।
यस घडी नेपालको दलीय राजनीति केही थान कलाविहीन प्रहसन रचेर बसेको छ । यो स्तम्भ लेख्दै गर्दा काठमाडौंको माइतीघर मण्डला र झापाको बिर्तामोडमा प्रधानमन्त्री केपी ओलीको पद जोगाउने घोषित उद्देश्यसाथ प्रदर्शन गरिँदै छ ।
जात व्यवस्थाको हिंस्रक अनुहार फेरि एकपटक उदांगो भयो । एकपछि अर्को दलित युवाको हत्या, जातीय अपराधलाई ढाकछोप गर्ने राजनीतिक चलखेल र पढालेखा बाहुन–क्षत्रीको उल्लेख्य पंक्तिले व्यक्त गरेको दलितद्वेषी, जातिवादी र नस्लवादी मतले नेपाली समाजको विभाजित रूप प्रकट गर्यो ।
कतिपय घटना र प्रसंग सोझै भन्दा अत्यन्त क्रूर, अशोभनीय, भद्दा र दिगमिगलाग्दो सुनिन सक्छन् । यथार्थको ठाडो चित्रण कहिलेकाहीँ स्वयं यथार्थभन्दा बढी भयानक बन्ने गर्छ । सत्ताप्रमुखका क्रूर ठट्टाहरू सम्झनुस् वा रुकुम हत्याकण्डको बीभत्सता, यी दुवै यथार्थलाई जस्ताको तस्तै व्यक्त गर्न कठिन हुन्छ ।
सप्तरीका मलर सदा चार दिन भोकै बसे । पाँचौं दिन थेग्न नसकिने बुझेर खाना-खोजीमा निस्के, कोदालो उठाए, केही बेर हिँडे र ढले । भोकले उनलाई फेरि कहिल्यै उठ्न नदिने गरी ढाल्यो ।
बहुसंख्यक मान्छे दु:खमा छन् । अत्यावश्यक वस्तु र सेवाबाट वञ्चितका दु:ख बहुविध छन् । सम्मानजनक जिन्दगी जिउन नपाउनेका बेहिसाब मनोवैज्ञानिक पीडा छन् । दु:खका यी पहाड शासकले बेपर्बाह चुल्याइदिए; दु:ख निवारणका विविध खोजलाई व्यवस्थाले निस्तेज तुल्याइदियो ।
शक्ति–अभ्यासको लत खतरनाक हुन्छ । दमन–संयन्त्रप्रति सम्मोहित भएपछि ‘दुस्मनगिरी’ अनिवार्य उद्यम बन्छ । हरेक वैचारिक प्रतिध्रुव सिद्धयाउनैपर्ने किल्ला देखिन्छ । प्रत्येक फरक मत निषेधलायक मानिन्छ । सूचना र सम्पत्तिका स्रोत आफ्नै हातमा भएपछि दम्भ प्रदर्शन नै प्रमुख जिम्मेवारी ठहर्छ ।
सरकार समाचार बनेर नागरिकका घरघर पुगेको छ । नागरिक–मस्तिष्कमा महामारीको भयसँगै सरकारका खबर धेरै छन् । खबरमा कोरोना महामारीको सामना गर्ने तयारी न्यून छ, अनियमितताका फेहरिस्त ज्यादा छन् ।
नेपाल सरकारले ‘लकडाउन’ घोषणा गरिसकेको थिएन । सीमा सहर काँकरभिट्टाका चियापसल सदाझैं व्यस्त देखिन्थे । सामान्य अवस्थामा चिया–कफीका विषय विविध हुन्छन्; कोरोना विषाणुको प्रभाव बलियो बन्न थालेकाले सबैतिरका संवादमा एकरूपता छ । विषाणु–त्रासदीबारे गफ चलिरहेका बेला सानो समूह जस्तो बनाएर बसेकामध्ये एक जना बोले, ‘धेरै पटक जाँचिसक्यो; केही छैन भन्छ ।’
