सामाजिक सञ्जालका प्रत्येक प्रयोगकर्ता जिम्मेवार बन्नुपर्छ । यसको दुरुपयोग भए झिनामसिना कुराले ठूलो महत्व पाउने हुन्छ, जसले गर्दा राष्ट्रिय मुद्दा ओझेलमा पर्न सक्छन् । त्यसैले सामाजिक सञ्जालको...
दक्षिण एसियामा इन्टरनेट पेनिट्रेसन दर नेपालको उच्च छ । तर, आजभन्दा १० वर्षअघि यस्तो थिएन । सन् २०११ मा हामीले नेपालको सुरुवाती चरणको ई–कमर्स साइट सस्तो डिल सुरु गर्दा नेपालको इन्टरनेट पेनिट्रेसन दर जम्मा ९ प्रतिशत थियो । त्यसको अर्थ ९० प्रतिशत नेपाली इन्टरनेटको पहुँचमा थिएनन्, ई–कमर्स त परको कुरा भयो । यो छोटो अविधिमा हामीले निकै लामो यात्रा तय गरेर यहाँसम्म आइपुगेका छौं । आज भारत र चीनकै हाराहारीमा हामीकहाँ करिब ५० प्रतिशत नेपाली इन्टरनेटको पहुँमा छन् ।
विश्व बैंकले नेपालसँग डिजिटल प्रविधि विकासका लागि वर्षौंदेखि सहकार्य गरिरहेको छ । विश्व बैंकको सबैभन्दा पहिलो प्राविधिक योजना भनेको दूरसंचारको विकास थियो । यो करिब ५ दशक पहिला सुरु भएको थियो । अहिले भने हामी नेपालमा प्रविधिको प्रयोग गरेर कसरी आर्थिक विकास गर्न सकिन्छ भन्नेमा केन्द्रित भएर काम गरिरहेका छौं ।
राज्यको पहिलो प्राथमिकता भनेको निर्यातलाई नै प्रवर्द्धन गर्ने हो । तर कुनै अप्ठ्यारो अवस्थामा हामीले रुट नै परिवर्तन गर्नुपर्छ । आयात प्रतिबन्ध भएदेखि नै विभिन्न प्रश्न उठिरहेकै छ । विदेशी मुद्रा सञ्चिति घट्दा आम नागरिकमा नेपाल श्रीलंका बन्ने त होइन भन्ने चिन्ता थियो ।
अहिलेको आर्थिक अवस्था निकै चुनौतिपूर्ण छ । यसको प्रकृति विगतभन्दा गम्भीर छ । यो समस्या दीर्घकालीन रुपमा रहने देखिन्छ । किनकि यो समाजको तल्लो वर्ग (ग्रास रुट) सम्म पुगेको छ । गत जेठको तुलनामा असारमा शोधनान्तर स्थितिमा केही सुधार देखिएको छ । यद्यपि अघिल्लो आर्थिक वर्षको सोही महिनासँग तुलना गर्दा हामी अझै पनि ठूलो शोधानान्तर घाटाको अवस्थामा छौं ।
विश्वभरि नै उत्पादनमा सुस्तता आउने र मुद्रास्फीति बढेर गएको अवस्था छ । अर्थशास्त्रीय भाषामा यसलाई ‘स्ट्यागफ्लेसन’ भनिन्छ । रुस र युक्रेनको द्वन्द्व, इन्धनको मूल्यमा भएको वृद्धि, आपूर्ति शृंखलामा भएको अवरोधबाट माग र आपूर्तिमा देखिएको असन्तुलनले ‘स्ट्यागफ्लेसन’को अवथा आएको हो । अहिले विश्वभरका सबै राष्ट्रले यो समस्या भोगेका छन् । विस्तारै दक्षिण एसियाका राष्ट्रहरुमा पनि यसको असर आइपुगेको छ ।
भन्सारमा आधारित राजस्वमा सरकार केन्द्रित हुँदा आयात प्रतिस्थापन हुन सकेको छैन । अर्थतन्त्रलाई आत्मनिर्भर कसरी बनाउने भनिरहँदा सरकारले उठाउने राजस्व भने भन्सारमा केन्द्रित छ । भन्सारबाट उठ्ने राजश्वले हाम्रो चालु खर्च धानिरहेको छ । जसले धेरै भन्सार तिर्छ, उसलाई पुरस्कृत गर्ने प्रचलन हुँदा वर्षौंदेखि मुद्रा बाहिरिएको छ ।
अहिले मुलुक ‘स्ट्यागफ्लेसन’ अवस्थामा छ । यस्तो गम्भीर अवस्थामा हामीले मुलुकको जटिल अवस्था देखाएर नागरिकको मनोबल घटाउने काम गरिरहेका छौं । नागरिकको मनोबल बढाउनुपर्नेमा कतैबाट पनि काम भएको देखिँदैन । उद्योगी व्यवसायी र लगानीकर्तालाई थप लगानी गर्न र व्यापार व्यवसाय बढाउन प्रेरित गर्नुपर्ने छ ।
कान्तिपुर कन्क्लेभको दोस्रो दिन भदौ २६ को आरम्भ सत्रमा अर्थशास्त्री स्वर्णिम वाग्ले र प्राध्यापक महेन्द्र पी लामाबीच 'भूराजनीति र अर्थ कूटनीति' विषयमा एक घण्टा लामो संवाद भएको थियो । उनीहरुले नेपालको भौगोलिक अवस्थितिका कारण यहाँको राजनीति र अर्थनीतिमा परेका असरहरुका विभिन्न आयाम बारे खुलेर छलफल गरेका थिए ।
संगीतको कुनै सिमाना हुँदैन । अरु विषयवस्तु जस्तै भाषा भनौं । संगीतलाई प्राविधिक रूपले सोच्यौं भने कुनै साउन्डलाई मानव जातिले त्यसालई सुर, ताल अनि लयबद्ध गर्यो भने संगीत बन्यो भनिन्छ । कुनै बाजा र शैलीलाई लिएर बनाउनु अगाडिको परिवेशलाई संस्कृतिसँग जोड्न मिल्यो नि ।
