जुका, औलो संक्रमणको औषधि बनाउने तीन वैज्ञानिकलाई नोबेल पुरस्कार
स्टकहोम — चिकित्सा क्षेत्रको लागि दिइने सन २०१५ को नोबेल पुरस्कारको लागि सोमवार तीन जना वैज्ञानिकको नाम घोषणा गरिएको छ ।
पुरस्कारको आधा रकम जापानका सतोशी ओमुरा र आयरलैन्डका विलियम कैम्पबेललाई दिइने छ । ओमुरा र कैम्पवेललाई जुका(राउन्डवर्म)को संक्रमण को औषधि विकसित गर्नको लागि दिइने छ ।
यस्तै पुरस्कारको अर्को खण्ड छिमेकी मुलुक चीन का प्रा.युयु तुलाई प्रदान गरिएको छ । तुलाई औलो ज्वरोको उपचारको लागि गरिएको खोजको लागि दिइन लागिएको हो ।
अगामी डिसेम्बर १० तारिखमा मनाइने नोवेल पुरस्कार उत्सवमा तीनै जनालाई पुरस्कार प्रदान गरिने छ । तीन जनालाई ९.६० लाख डलर अर्थात करिव नौ करोड ६० लाख रुपियाँ पुरस्कार राशी बाँडिने छ । पुरस्कार उत्सवमा तीनै जनालाई वेग्ला वेग्लै डिप्लोमा र गोल्ड मेडेल समेत दिइने छ ।
यस वर्षका नोवेल चिकित्सा क्षेत्रका पुरस्कार विजेताले धेरै खतरनाक परिजिवी वाट फैलिने रोगको उपचारमा क्रान्तिकारी परिवर्तन गरेका छन् ।
लामखुट्टेले हुने औलो रोगले वर्षेनी विश्वभरीमा साढे चार लाख भन्दा बढी व्यक्ति मर्ने गरेका छन भने अरवौ्र व्यक्तिमा यो संक्रमणको खतरा बढछ ।
यस्तै जुका को परिजिवीले विश्वको एक तिहाइ जनसंख्या प्रभावित छ । यसले रिभर व्लाइन्डनेस र लिम्फैटिक फाइलेरियासिस लगायत थुप्रै रोग हुन्छ । दशकौं पछि यो रोगले जोडिएको दुई वटा औषधिको खोज ‘खेल परिवर्तन गर्ने खाल’को सावित भएको छ ।
यस अन्तर्गत ‘रिभर व्लाइन्डनेस’ र ‘लिम्फैटिक फाइलेरियासिस’ को लागि ‘एवर मैक्टिन’, र औलो को लागि ‘आर्टेमिसिनिन’, औषधिको खोज भएको थियो ।
चीनका चिकित्सा वैज्ञानिक प्रा.तु सन १९३० को ३० डिसेम्वरमा जन्मिएका हुन । तुलाइ औलो जस्तो रोगको उपचारको लागि आर्टेमिसिनिन र डिहाइड्रोआर्टेमिसिनिन जस्ता औषधिको खोज लागि नोवेल पुरस्कार प्रदान गरिएको हो । औषधिमा नोवेल पुरस्कार प्राप्त गर्ने तु १३ औं महिला हुन् ।
प्रा.तु को यो औषधिले लाखौं व्यक्तिको ज्यान जोगाइएको हो । उनले हालै बेइजिङ मेडिकल युनिभिर्सिटिको फार्मेसि डिपार्टमेन्ट वाट स्नातकको डिग्री लिएका छन । ६० को दकमा उनले एउटा पोटेन्सियल थेरापीको पत्ता लगाउन परम्परागत जडीवुटी सम्वन्धि औषधिमा काम गरे । उनले आर्टेमिसिया अनुआ नाउ गरेको वोट को ‘एक्सट्रेक्ट(वोटमा भएको औषधिय गुण)’, लिएर औलो को परिजिवीमा परिक्षण गनै शुरु गरे । यो एक्सट्रैक्ट परिजिवी लाई समाप्त पार्न धेरै सफल भयो । यस पछि उक्त औषधिलाई आर्टेमिसिनिन नाम दिइयो ।
प्रतिवेदन अनुसार आर्टेमिसिनिन औषधिबाट मात्र अफ्रिकामा वर्षेनी एक लाख भन्दा बढी व्यक्तिको ज्यान जोगाउने गरिएको छ ।
जापानी शुक्ष्म जीव विज्ञानी सतोशी ओमुरा सन १९३५ मा जन्मिएकी हुन । जुकाको औषधिको खोज माटोको नमुनामा माइक्रोव्समा अध्ययन गरेर गरेका थिए ।
सन १९३० मा आयरलैण्डमा जन्मिएका प्रा.विलियम कैम्पबेल परिजिवी जिव विज्ञानको विशेषज्ञ हुन् । सन् १९५२ मा उनले डवलिनको ट्रिनिटी कलेजबाट स्नातक गरेका थिए । हाल प्रोकैम्पवेल न्यू जर्सी को ड्रयु विश्वविद्यालयमा रिसर्च फेलो छन ।
चिकित्सा क्षेत्रको नोवेल सम्वन्धि केही तथ्य
सन १९०१ देखि हाल सम्म १०६ जनालाई चिकित्सा क्षेत्रमा नोवेल पुरस्कार प्राप्त भइ सकेको छ । यस अन्तर्गत हाल सम्म १३ महिला ले चिकित्सा क्षेत्रमा नोवेल पुरस्कार प्राप्त गरि सकेकी छिन ।
फ्रेडरिक जी बैन्टिग चिकित्सा क्षेत्रमा सवै भन्दा कम उमेर मा नोवेल पुरस्कार प्राप्त गर्ने हुन् । उनलाई इन्सुलिनको अविस्कार गर्नको लागि सन १९२३ मा मात्र ३२ वर्षको उमेरमा नोवेल पुरस्कार प्रदान गरिएको थियो ।
यस्तै ८७ वर्षिय पेटन राउस चिकित्सा क्षेत्रमा नोवेल पुरस्कार पाउने सवै भन्दा बढी उमेरका विजेता हुन । राउसलाइ सन १९६६ मा ‘टयुमर इन्डयुस्ड भाइरस’को खोजीको लागि नोवेल पुरस्कार दिइएको थियो ।
प्रकाशित : आश्विन १८, २०७२ २०:३८
