गोपाल खनाल

आफू निर्देशित विश्व व्यवस्थाका लागि प्रतिद्वन्द्विता–उन्मुख प्रतिस्पर्धाका सबै मोर्चा खुला गरेका अमेरिका र चीनका राष्ट्रपतीबीच कात्तिक २९ (१५ नोभेम्बर) मा सान फ्रान्सिस्कोमा चार घण्टा लामो प्रत्यक्ष संवाद भयो । चीन–अमेरिका शिखर वार्ता र एसिया–प्रशान्त आर्थिक सहयोग (एपेक) को शिखर बैठकमा सहभागी हुन अमेरिका पुगेका राष्ट्रपति सी चिनफिङको राष्ट्रपति जो बाइडेनसँगको संवादले द्विपक्षीय तनावलाई ‘प्रतिस्पर्धा’ मै सीमित गर्ने सम्भावना छ ।

पश्चिम एसियामा युद्धरत इजरायल र प्यालेस्टाइनबीच मानवीय युद्धविरामका लागि दबाब दिँदै आएका संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव एन्टेनियो गुटेरेस नेपालको चारदिने भ्रमण सकी कात्तिक १५ मा फर्केका छन् । २४ फेब्रुअरी २०२२ मा सुरु भएको रुस–युक्रेन युद्धले विश्वलाई सामरिक रूपमा मूलतः दुई ध्रुवमा विभाजित गरिरहेका बेला त्यसलाई छायामा पार्दै भइरहेको यो नरसंहारकारी युद्ध रोक्न मुख्य भूमिका खेल्नुपर्ने विश्व बहुपक्षीय फोरमका प्रमुखले किन यही बेला नेपाल भ्रमण गरे ?

प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल न्युयोर्कमा संयुक्त राष्ट्र संघको ७८ औं महासभालाई सम्बोधन गरेपछि त्यहीँबाटै चीनको औपचारिक भ्रमणका लागि असोज ५ मा हाङझाउ जाँदै छन् ।

विद्यमान विश्व व्यवस्था पूर्ण रूपमा समाप्त नहुँदा नयाँको उदय पनि भइसकेको छैन । संक्रमणकालीन यो समयमा शक्तिहरूको तीव्र ध्रुवीकरणले ठूलै हल्लीखल्ली मच्चाएको छ । रुस–युक्रेन युद्ध, चीन–अमेरिका व्यापार युद्ध, आर्थिक/सैन्य गठबन्धनको निर्माण, गैरडलरीकरण (डिडलराइजेसन), ब्रिक्स मुद्रा, विश्व दक्षिण अभियान आदिले वैश्विक राजनीति निकै तरंगित छ ।

विश्व राजनीतिमा अर्थ राख्ने दुई महत्त्वपूर्ण कूटनीतिक भेटवार्ता भर्खरै भएका छन् । पहिलो, अमेरिकी विदेशमन्त्री एन्टोनी ब्लिन्केनको चीन भ्रमण (१८–१९ जुन); र दोस्रो, भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको अमेरिका भ्रमण (२१–२३ जुन) ।

प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले २०८० जेठ १७–२० मा भारत भ्रमण गर्दा त्यसभित्रको एउटा औपचारिक कार्यक्रम अन्तर्गत जेठ १९ मा मध्यप्रदेशको उज्जैनस्थित महाकालेश्वर मन्दिरमा गेरुवस्त्र धारण गरेको दृश्य निकै चर्चित छ । नेपालमा २०६६ माघ २९ मा सुनसरीको चतरामा भएको एउटा महायज्ञमा पुगेर ग्रहशान्तिका लागि भैंसी पूजा गरेका प्रचण्डले देशभित्रका हिन्दु मन्दिरहरूमा कतै गेरुवस्त्र लगाएको देखिएको थिएन । भ्रमण सूचीमै राखिएको महाकालेश्वर दर्शन गर्दा गेरुवस्त्र लगाउनैपर्ने नियमका कारण बाध्य भएको र नलगाउँदा ‘१ अर्ब हिन्दुको मनमा चिसो पस्ने’ त्रास भएकाले उक्त रूप धारण गरिएको प्रधानमन्त्रीको प्रस्टोक्ति छ ।

निर्वाचन परिणामका अनेक विश्लेषणसँगै सरकार गठनका गृहकार्यहरू सुरु भएका छन् । निर्वाचन आयोगले राष्ट्रपतिसमक्ष नतिजा बुझाउनुअघि नै सरकार गठनका लागि आवश्यक संख्या पुर्‍याउने अंकगणितीय खेल सुरु भएको छ । सत्ताका लागि हरेक सांसदको महत्त्व र मूल्य अकासिएको छ ।

बेइजिङ र वासिङ्टनबीचको ‘शीतयुद्ध’ ले तेस्रो विश्वयुद्ध निम्त्याउने अतिशयोक्तिपूर्ण प्रचार भइरहेका बेला चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङ र अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनबीच कात्तिक २८ मा इन्डोनेसियाको बालीमा तीन घण्टा बाह्र मिनेट लामो बैठक भयो ।

आम निर्वाचन–२०७९ नजिकिँदै गर्दा प्रमुख राजनीतिक दलहरूले घोषणापत्र जारी गरेका छन् । विगतमा घोषणापत्र कार्यान्वयनप्रति दलहरू गम्भीर नदेखिँदा, ती परम्परा धान्ने र चुनावी कर्मकाण्ड सिध्याउने अर्थमा ल्याइएका हुन् भन्ने नकारात्मक सन्देश प्रवाह भएको छ । फेरि, दलहरूले गरेका सबै घोषणा कार्यान्वयन हुन्छन् भन्ने पनि छैन । 

भीम रावल र घनश्याम भुसालले एमालेबाट प्रतिनिधिसभा सदस्यको टिकट नपाएको मुद्दा निर्वाचन–२०७९ पूर्वको सम्भवतः एउटा प्रमुख मुद्दा बन्यो, बनिरहेको छ ।