प्रतिस्पर्धात्मक संसदीय गणतन्त्र, संघीय स्वरुपको राज्य, स्रोत भएका स्थानीय तह, महिला सहभागिता, समावेशिता जस्ता धेरै प्रगतिशील व्यवस्था समेटेर नेपालको संविधानले कोरेको राजनीतिक मध्यमार्गको गोरेटो चार वर्ष नपुग्दै चुनौतीको नयाँ घेराभित्र उभिएको देखिँंदैछ । विस्तृत शान्ति सम्झौतापछिको एक दशक लामो संक्रमणकालीन राजनीतिक परिदृश्यसँग विश्वका धेरै लोकतान्त्रिक मुलुकमा अभ्यास गरिएको उदार लोकतन्त्रका अनुभवसमेत मिसाएर नयाँ संविधानमार्फत लोकतान्त्रिक मध्यमार्गको स्वरूप रेखांकित गरियो ।
गत १७ डिसेम्बरमा पाकिस्तानमा मृत्युदण्डको सजाय सुनाइएका परवेज मुसर्रफ सन् १९९९ देखि २००८ सम्म त्यहाँका सैनिक राष्ट्रपति रहे । ११ सेप्टेम्बर २००१ मा आतंकवादी संगठन अल कायदाले न्युयोर्कस्थित ‘वर्ल्ड ट्रेड सेन्टर’ मा गरेको हमलापछि अमेरिकाले सुुरु गरेको आतंकविरुद्धको लडाइँमा उनी बिनासर्त सहयोगी बनेर उभिए ।
नेपाली विदेशनीतिको समकालीन डिस्कोर्समा ‘देखिने र सुनिने नेपाल’ निकै दोहोरिने पदावली बनेको छ । यसको सरलीकृत अर्थ हुन्छ— नेपाल हिजोको एउटा ऐतिहासिक कालखण्डका तुलनामा आजका अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा बाक्लो गरी उपस्थित हुन थालेको छ र आफ्ना कुराहरू प्रस्ट भन्न थालेको छ । यतिसम्म ठीक छ ।
गत नोभेम्बर १६ मा सम्पन्न निर्वाचनबाट गोताबाया राजापाक्ष श्रीलंकाको नयाँ राष्ट्रपति चुनिएका छन् । पूर्वराष्ट्रपति महिन्दा राजापाक्षका भाइ गोताबाया उनका निकटतम प्रतिद्वन्द्वी साजिथ प्रेमदासालाई १० प्रतिशतभन्दा ठूलो मतान्तरले पराजित गर्दै निर्वाचित भएपछि श्रीलंकाली राजनीतिमा राजापाक्ष परिवारको दबदबा पुन:स्थापित भएको छ ।
नेपाली समकक्षी विद्यादेवी भण्डारीको निमन्त्रणामा बंगलादेशका राष्ट्रपति मुहम्मद अब्दुल हमिद ७० सदस्यीय उच्च प्रतिनिधिमण्डलको नेतृत्व गर्दै चारदिने औपचारिक सद्भावना भ्रमणका लागि मंगलबार काठमाडौं ओर्लंदै छन् । करिब पाँच दशकअघि स्वाधीन भएको छिमेकी बंगलादेशबाट राष्ट्राध्यक्षस्तरीय पहिलो द्विपक्षीय भ्रमण बल्ल हुनु आफैमा एउटा ऐतिहासिक विस्मय हो ।
अमेरिकाको प्रसिद्ध फोर्ब्स म्यागेजिनले चीनका राष्ट्रपति सी चिनफिङलाई सन् २०१८ मा विश्वका सबभन्दा शक्तिशाली व्यक्ति घोषित गर्यो । प्रभाव देखिने जनसंख्याको आकार, आर्थिक स्रोतमाथि नियन्त्रण, प्रभाव क्षेत्रको फैलावट र विश्व परिवर्तन गर्न आफूसँग भएको सामर्थ्यको प्रयोग गर्ने सक्रियताका चार आधारमा फोर्ब्सले हरेक वर्ष शक्तिशाली व्यक्तिको निर्क्योल गर्दै आएको छ ।
चीनका राष्ट्रपति सी चिनफिङ यसै महिनाको अन्तिम साता नेपाल भ्रमणमा आउने करिब निश्चित भएपछि चीनबाट सरकारी र सत्तारुढ चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टी (सीपीसी) का विभिन्न स्तरका प्रतिनिधिमण्डलको लगातारजसो काठमाडौं अवतरण भैरहेको छ । नेपाल-चीन सम्बन्धको ऐतिहासिक ‘ट्रयाजेक्टरी’मा देखिने गरेको शालिनता र शान्त कूटनीतिक प्रवृत्तिभन्दा फरक यसपल्टका भ्रमणमा अपेक्षा र अतिरञ्जनाको मात्रा त्यत्तिकै उच्च देखिएको छ ।
खासमा ‘इन्डो–प्यासिफिक’ नीति वा रणनीति के हो ? साढे तीन महिना अघिसम्म यसमा विवाद गर्ने ठाउँ हुनसक्थ्यो । गत जून १ तारिखमा अमेरिकी रक्षा मन्त्रालयले ‘इन्डो–प्यासिफिक रणनीति प्रतिवेदन’ शीर्षकको ५५ पृष्ठ लामो रोचक दस्तावेज सार्वजनिक गरिसकेपछि अमेरिकी सरकारको नयाँ धारणा नआएसम्म त्यसैलाई औपचारिक मान्नुपर्ने हुन्छ ।
पृथ्वीनारायण शाहको नेपाल एकीकरण अनुभवले दुई सय पचास वर्षअघि एउटा शब्दावली रचना गर्यो— ‘दुई ढुंगाबीचको तरुल’ । आज कश्मीर वा हङकङ मामिलामा नेपाल सरकारले प्रदर्शित गर्नुपरेको धैर्य र यी विषयमा देखिएको घरेलु बँटाधारको बीचबाट दोहोर्याउनुपर्ने भएको छ— यिनै चार शब्दभित्र नेपालको सार्वकालिक भूराजनीतिक यथार्थ अट्ने महामन्त्र अन्तर्निहित छ, जसको सान्दर्भिकता भूगोलले अनन्तसम्म कायम राख्नेछ ।
