प्रवेशसिंह कुँवर

केही दिनयता पत्रपत्रिका, सामाजिक सञ्जालदेखि विभिन्न गोष्ठी, सेमिनार तथा मिटिङहरुमा मांगुर जातको माछाको विषयमा थरीथरीका विचार अभिव्यक्त भइरहेका छन् । यो माछा पालन गर्न हुने वा नहुने र के कस्ता कारणले यस माछालाई प्रतिवन्धित गरिएको हो भन्ने जिज्ञासा मूलभूत रुपमा आउने गरेका छन् ।

नेपालमा हालसम्म २३६ प्रजातिका स्थानीय माछाको पहिचान भएको छ । यी प्रजाति जलीय प्रदूषण, प्रजननस्थलको ह्रास, विकास परियोजनाले निर्माण गर्ने स्थायी प्रकृतिको बाँध, जलवायु परिवर्तनजस्ता कारणले जोखिममा पर्दै आएका छन् । माछाका विभिन्न प्रजाति मानव गतिविधिका कारण नासिने जोखिम दिनानुदिन तीव्र हुँदै गइरहेको विभिन्न अध्ययनले देखाएका छन् ।

मानव शरीरको करिब ६० प्रतिशत भाग पानीले ओगटेको हुन्छ । पानी नै जीवनको आधार हो र जीवनको निरन्तरताका लागि यसको संरक्षण अपरिहार्य छ । पानीको मुहानको संरक्षणमै भावी पुस्ताको भविष्य निर्भर छ ।

विषादी यस्तो वस्तु हो, जसको प्रयोग हानिकारक जीवहरूको नियन्त्रण वा विनाश गर्नका लागि गर्ने गरिन्छ । कृषि बाली जोगाउनका लागि ईसापूर्व २००० भन्दा अगाडिदेखि नै विषादीको प्रयोग हुँदै आएको छ ।

नेपालमा माछापालनको इतिहास दुई शताब्दीजति लामो छ । माछापालनको सुरुआत रणबहादुर शाहको शासनकाल (विसं १८३४–१८५५) मा भएको हो ।