रमेशप्रसाद गौतम

व्यक्तिले शिक्षाबाट आत्मनिर्माण, आत्मविश्वास र आत्मपहिचानको बाटो पहिल्याउँछ । अमेरिका, बेलायतजस्ता विकसित देशमा शिक्षा प्रणालीले हरेक बालबालिकाले अध्ययनका क्रममा आफैं खोजी गर्ने र जानकारी हासिल गर्ने बाटो देखाइदिन्छ ।

विद्यालय राम्रो हुन शिक्षक, अभिभावक र सरकारी संयन्त्रबीच उचित समन्वय चाहिन्छ । खासगरी अभिभावकको संलग्नताबिना विद्यालय अघि बढ्न सक्दैन । अहिले पनि विद्यालय व्यवस्थापनका सवालमा अभिभावकको भूमिकालाई न्यून आँकिएको पाइन्छ । शिक्षक–कर्मचारीका भरमा मात्र सामुदायिक विद्यालयलाई छाडिएको पाइन्छ ।

पुँजीवादी मुलुकले मात्र होइन साम्यवादी मुलुकले समेत शिक्षा क्षेत्रको सुधार गर्ने हेतुले अचेल लगानी बढाइरहेका छन् । नागरिकलाई प्रतिस्पर्धी, क्षमतावान् तथा सृजनशील बनाउन सके मात्र देश विकास हुने हो । यसको मुख्य आधार शिक्षा हो । शिक्षाले योग्य र सीपयुक्त जनशक्ति निर्माण गर्छ । अशिक्षित र अदक्ष नागरिकको सहाराले कुनै पनि मुलुक माथि उठ्न सक्दैन । मुलुकको समग्र प्रगतिका लागि त्यहाँको शिक्षा प्रणाली र सिकाइस्तर प्रभावकारी हुनु नितान्त जरुरी छ ।

संघीयतापछि शिक्षा क्षेत्रमा स्थानीय तहको भूमिका बढाइयो । तर, तिनले अपेक्षित काम गर्न सकिरहेका छैनन् । संविधानले शिक्षा क्षेत्रको सुधारलाई प्राथमिकता दिए पनि सामुदायिक विद्यालयको पढाइ खस्किरहेकै छ । यसलाई कसरी सुधार्ने भन्नेतर्फ अब बहस हुनुपर्छ ।

सिकाइ प्रक्रियालाई प्रभावकारी बनाउन पर्याप्त शैक्षिक सामग्री चाहिन्छ । अझ दृश्य सामग्रीबाट पढाउँदा झनै फलदायी हुन्छ । राम्रो शिक्षक बन्न विषयवस्तुको ज्ञानसहित सिकाउने कला र प्रविधिको प्रयोग गर्ने क्षमता आवश्यक पर्छ, जसका लागि शिक्षकले आफ्नोतर्फबाट मिहिनेत गनैपर्ने हुन्छ ।