२२.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: २११

तुलानारायण साह

विश्लेषक

तुलानारायण साहका लेखहरु :

धार्मिक स्वतन्त्रता र धर्मनिरपेक्षता

नेपाल धार्मिक र धर्मनिरपेक्ष दुई किसिमको अतिवादमा फस्दै गएको देखिन्छ । र, यी दुवै अतिवादले मधेशका बहुसंख्यक हिन्दुलाई हिन्दुराष्ट्रवाद — जो धार्मिक अतिवादकै एउटा रूप हो — को दलदलमा फसाउने प्रयास गरिराखेको भान हुन्छ, ताकि केही खास वर्ग र प्रवृत्तिका मानिसको स्वार्थसिद्धि होस् ।

सीके राउतको उदय-कथा 

निर्वाचनको एक साताअघिसम्म सप्तरी–२ बाट उपेन्द्र यादवलेनै जित्नेमा म विश्वस्त थिएँ । असोज र कात्तिक महिनाभरि अस्वस्थताका कारण गाउँदेहात घुम्न सकेको थिइनँ । घाँटीको समस्याका कारण मित्रजनसँग टेलिफोन सम्पर्क पनि रोकिएको थियो । सूचनाका स्रोतहरू खुम्चिएका थिए । सप्तरीको धरातलीय यथार्थबाट म निकै टाढा रहे पनि यादवको जितबारे ढुक्क थिएँ ।

निर्वाचन कसले जित्छ ?

आगामी निर्वाचनका लागि नामाङ्कनको प्रक्रिया सुरु भएपछि दुई विषयले निकै चर्चा पाए । पहिलो, प्रमुख दलहरूले समानुपातिकतर्फको सूचीमा पठाएका केही सम्भ्रान्तहरूका नामबारे ।

समाज रूपान्तरणलाई दलहरूले एजेन्डा बनाएनन्

समाज कुनै सरकार भए पनि नभए पनि, कुनै सरकारले काम गरे पनि नगरे पनि स्थिर बसिरहने कुरा होइन । त्यो अघि बढिरहेकै हुन्छ । समाज रूपान्तरणको गति मधेश प्रदेशमा अत्यन्तै सुस्त रूपमा अघि बढिरहेको छ । धेरै पक्षमा हामी भ्रमित पनि रहेका छौं । समाज रूपान्तरण केलाई भन्ने र केलाई नभन्ने ?

मधेशका मेयरहरूलाई खुला पत्र

मधेशका मेयरज्यूहरू,हालै सम्पन्न स्थानीय निर्वाचनमा सफलताका लागि यहाँहरूलाई धेरैधेरै बधाई ! यस निर्वाचनमा कोही विभिन्न पार्टीबाट उठ्नुभयो भने कोही स्वतन्त्र भएर पनि मेयर हुनुभएको छ । यो विविधता हाम्रो लोकतन्त्रको प्रशंसनीय पक्ष हो । अबका पाँच वर्षमा यहाँहरूले आआफ्ना नगर र गाउँपालिकाका सबै जनताको प्रमुख भएर काम गर्नु नै हुनेछ भन्ने हामीलाई विश्वास छ ।

गठबन्धनको राजनीति

स्थानीय निर्वाचनमा दलहरूबीचको गठबन्धनले नेपाली राजनीतिलाई तताएको छ । एकातिर नेपाली कांग्रेसको नेतृत्वमा सत्तारूढ दलहरूको गठबन्धन बनेको छ भने अर्कातर्फ प्रमुख प्रतिपक्षी नेकपा एमालेको नेतृत्वमा । सत्तारूढ दलहरूको गठबन्धनमा सिटको बाँडफाँट ठूलो चर्चाको विषय बनेको छ । एमाले र पूर्वपञ्चहरूबीचको गठबन्धनबारे पनि अनेक चर्चा छन् । 

संघीयता संस्थागत, प्राथमिकता पहिल्याइँदै 

नेपालमा संघीयताले मूर्त रूप पाएको पाँच वर्ष पूरा भएको छ । हुन त २०६३ सालमै संघीयताले प्रवेश पाएको हो । २०६३ साल माघ २४ मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाले नेपालले अब संघीय राज्य प्रणाली अवलम्बन गर्ने घोषणा गरेका थिए । प्रधानमन्त्रीको त्यो घोषणा मधेसमा जारी जनविद्रोहलाई सम्बोधनका लागि भएको थियो । संघीयताले घोषणादेखि प्रदेशहरूको रचना र छुट्टै सरकार पाउन ११ वर्षको यात्रा तय गर्नुपर्‍यो । 

मधेसी समाजमा पितृसत्ता र पिता

डिसेम्बर २०१९ को मधेस यात्रामा हामीले नेपालको मधेसी समाजमा पितृसत्ता विराजमान रहेको त देख्यौं नै, यस पितृसत्ताभित्र पिताको भूमिका पनि उत्तिकै चाखलाग्दो र जटिल पायौं । झापादेखि कैलालीसम्मको यात्रा गर्दा हामीले महिलासम्बन्धी हरेक सन्दर्भमा पिता उभिएको पायौं ।

मधेसका महिलामा पुस्तान्तरण

नेपाली समाज तातेको छ । पुरानो राजनीतिक व्यवस्था ढलेर गणतन्त्र आएपछि एकातिर सदियौंदेखि दबिएका समुदायका प्रतिनिधिहरू जुर्मुराएर उठेका छन् भने, अर्कातर्फ गाउँघरमा अझ पनि पुरातन सामाजिक ढाँचा छ र यसका हिमायतीहरू प्रत्यक्ष वा परोक्ष, सीधासीधी वा घुमाउरो पाराले पुरानो सामाजिक ढाँचाको बचाउमा लागेका छन् ।