देशमा के भइरहेछ, अनुमान गर्न गाह्रो छ । प्रतिनिधिसभा भंग छ, राष्ट्रिय सभाको चालु अधिवेशन अल्पावधिमै अन्त्य गरिएको छ । संघीय सरकारको आत्मविश्वास हलक्क बढेको छ, तर कहिलेसम्म ? सरकारको तौरतरिका हेर्दा ऊसँग कैयौं तुरूप अझै बाँकी रहेको छनक पाइन्छ ।

एकात्मक राज्य व्यवस्थामा उत्पीडनको आफ्नै लय थियो । राणा र शाहहरूको राज्य सञ्चालनको केन्द्रीकृत परम्परालाई २०४६ पछिका प्रजातान्त्रिक सरकारहरूले पनि तोड्न सकेनन् ।

सत्ताकेन्द्री राजनीतिको आफ्नै सीमा र शैली हुन्छ । एक अर्थमा हामी नेपालवासीहरू भावुक छौं । भावनामा बगेर कुनै सीमासम्म जान सक्छौं । हाम्रो लोकतन्त्र विवेक, तर्क र वैज्ञानिक दृष्टिको साटो भावना र आस्थामा आधारित छ ।

ई वीरगन्ज ह ! क्रान्तिको नगरी ! आर्थिक राजधानी ! राष्ट्रिय अर्थतन्त्रको ब्यारोमिटर ! पुसको चिसो बिहान, वीरगन्जलाई कुहिरोले ढपक्कै छोपेको छ । मिर्मिरेमा जीवन खोज्दै सडकमा उत्रिएकाहरूले घण्टाघरलाई घुम्टोमा बेरिएको देखे । कोरोना कहरले गति हराएको यो सहरको चेहरा एकताका यसैगरी संकटको कुहिरोमा छोपिएको थियो । सहरवासीको मृत्यु फगत एक आँकडा भएको थियो । सहर कतै गहिरो र भयानक भुमरीमा फस्ने त होइन भन्ने चिन्ता व्याप्त थियो ।

भारतीय प्रदेश केरलाको इडनीर मठका प्रमुख थिए केशवानन्द भारती, जो केही महिनापहिला बिते । भारतीलाई भारतीय संविधानको ‘मूल संरचना सिद्धान्त’ लाई निर्धारित गर्ने ऐतिहासिक फैसलाको प्रमुख याचिकाकर्ताका रूपमा चिनाइन्छ ।

संविधानसभाले संविधान बनाएपछि र बहुतहका सरकारले मतादेश पाएपछि बितेका वर्षमा हामीले जेजस्ता अभ्यास गर्दै आयौं, तिनले ठोस बाटो समात्न नसक्नाका पछाडि सानातिना धेरै कारण हुन सक्छन्; चुरो कुरोचाहिँ विभिन्न संस्था र पदाधिकारीहरूले आफ्नो भूमिकाको निरूपण र सीमांकन गर्न नसक्नु हो ।

बग्रेल्ती समस्याहरू थुप्रिएपछि प्राथमिकता निर्क्योल गर्न झन् कठिन हुन्छ । कोभिड–१९ को रोकथाम र नियन्त्रणका नाममा सरकारले आठ महिनादेखि नेपाल–भारत सीमामा आवागमनमा रोक लगाएको छ । चैत ११ देखि लागू गरिएको यस्तो बन्दी मंसिर मसान्तसम्मका लागि निश्चित गरिएको छ ।

हजारौं वर्षदेखि हामीकहाँ भनिँदै आएको छ, ‘ओम् संगच्छध्वं संवदध्वं सं वो मनांसि जानताम्, देवा भागं यथा पूर्वे सञ्जानाना उपासते ।’ अर्थात्, हामी सबै सँगसँगै अघि बढौं, प्रेमपूर्वक वार्तालाप गरौं, हाम्रो मन एक होस् । गणतान्त्रिक गोरेटो समाइसक्दा पनि हामी त्यस्तो हुन सकेका छौं ? प्रदेशहरूतिरै हेरौं, एउटै महिला मुख्यमन्त्री छैनन् ।

बिहारमा निर्वाचनपश्चात् नीतीशकुमारको नेतृत्वमा बनेको सरकारका शिक्षामन्त्री मेवालाल चौधरीले नियुक्तिको केही दिनमै राजीनामा दिनुपर्‍यो । उनीमाथि विगतमा बिहार कृषि विश्वविद्यालयको उपकुलपति छँदा प्राध्यापकहरूको नियुक्तिमा अनियमितता गरेको आरोप छ ।

छठ अहिले परम्परा वा सांस्कृतिक पर्वभन्दा सामयिक सरोकारहरूसँग गाँसिएको पाठ/सन्देश सम्झिने अवसर भएको छ । ऐतिहासिक अथवा परिवर्तनशील सामाजिक परिस्थितिहरूका सन्दर्भमा स्थानविशेषको संस्कृति बुझ्नका लागि पहिला त्यसका भौगोलिक एवं पर्यावरणीय विशेषताहरूको उल्लेख वाञ्छनीय हुन्छ ।