कोरोना महामारीको संक्रमणबाट जोगिन नेपालको खुला सीमालाई निश्चित समयका लागि बन्द गरिएको छ । राष्ट्रिय सुरक्षामा अधिकतम महत्त्वको पाटो हो— सिमाना । नेपाल सरकारको प्रस्तावपछि दुवै देशका सरकार सीमा ‘सिल’ गर्न तत्पर भए । नेपाल–भारत सीमा ‘सील’ ले एउटा ऐतिहासिक मोडको संकेत दिएको छ ।
भैया लोग सुरक्षित हैं ।’ भारतीय राज्य पन्जाबमा बाहिरिया मजदुरलाई प्रायः ‘भैया’ भनेर बोलाइन्छ । त्यता काम गर्न गएकाहरूको हालचाल बुझ्न यताका आफन्तले फोन गर्दा तिनका साहू जवाफिने गर्छन्— भैयाहरू सुरक्षित छन् । कोरोना भाइरसको कोलाहलमाझ बांँचिरहेका आफन्तहरूका अनुहार कोलाजको स्वरूपमा त्रस्त देखिन्छन् ।
थाना जनपद प्रहरीको त्यो इकाइ हो, जुन भुइँतहमा नागरिकको सुरक्षाका लागि नागरिककै सहकार्यमा परिचालित रहेको मानिन्छ । कानुन पालना गराउँदै समाजमा अपराध नियन्त्रण र शान्ति–सुरक्षा बहाल गर्नुपर्ने दायित्व बोकेको प्रहरीको यो ढाँचा स्वभावैले नागरिक निकटको सुरक्षातन्त्र हो । थाना प्रमुख थानेदार कहलिन्छ ।
उसको नाम विदेशिया हो । देहाततिर बस्छ । दस–बाह्र वर्षको विदेशियाको कामै आफ्नो घरपरिवारलाई सघाउनु हो । दिनचर्या उही— घाँस काट्नु, भैंसी चराउनु । तर ऊ जे काम पनि मन लगाएर गर्छ । तन्मयताले दूध दुहुँदा उसका औंलाहरू यति लयबद्ध हुन्छन् कि, हेर्नेहरू पनि छक्क पर्छन् । ऊ गफ पनि रमाइलो गर्छ । ‘विदेशिया, तिमी स्कुल जाँदैनौ ?’ भनी कसैले सोधे, ऊ तुरुन्त जवाफ दिन्छ, ‘यो त अल्छीहरूको काम हो । जोसंग काम हुँदैन, उही स्कुल जान्छ ।’
अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको भारत भ्रमणले विश्वकै ध्यान तान्यो । अमेरिकी राष्ट्रपति प्रायः एकभन्दा बढी देशको यात्रामा निस्किन्छन्, तर यस पटक उनी अमेरिकाबाट सोझै गुजरातस्थित अहमदाबाद ओर्ले । त्यहाँ भव्य आयोजना गरी भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले उनलाई अभिनन्दन गरे ।
हामी संविधान कार्यान्वयनको संक्रमणकालमा छौं । कुनै पनि संविधानलाई देशको एउटा दस्तावेज मान्नु काफी छैन । किनभने संविधान त्यो मात्र होइन, जो यसको मूलपाठमा लेखिएको हुन्छ । संविधान त राज्यका अंगहरूद्वारा आत्मसात् गरिएका अभ्यास र अर्थहरूको समष्टि हो ।
फागुन १ नेपाली स्मृतिलाई लामो समयसम्म पछ्याइरहने दिन हो । २०५२ सालको यही दिन नेकपा माओवादीले सशस्त्र संघर्ष थालेको थियो । यो दिन पारेर प्रत्येक वर्ष जस्तो विमर्शको प्रक्षेपण गरिन्छ, त्यसभित्र अतिवादको गन्ध भेटिन्छ । एक पक्षले केवल युद्धको गौरवगान गर्ने, अर्को पक्षले दुःस्वप्न मात्रै मान्ने । तर यो यस्तो आली हो, जसले नेपाली समाजको विकासक्रमलाई विभाजन गर्छ । संघर्ष सुरु हुनुपहिले र पछिको नेपाली समाज । तसर्थ सशस्त्र विरोधको व्याकरणलाई फराकिलो क्यानभासमा हेर्नुपर्छ ।
राजनीतिमा आहान नै छ, ‘कमजोर नेताले संकटको घडीमा निर्णय लिन्छन्, तर मजवुत नेताले संकट सिर्जना गर्छन् ।’ प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको राजनीतिक भूमिका पछिल्लो एक दशकभित्र संकट सिर्जना गरेर आफ्नो नेतृत्वको प्रभावकारिता स्थापना गर्ने कुशल खेलाडीको रूपमा रहेको उनका प्रशंसकहरू बताउँछन् । प्रतिस्पर्धात्मक राजनीतिमार्फत बहुतहको निर्वाचनमा सफलता तथा दुई प्रमुख वामपन्थी दलहरू बीचको एकता भई नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा) को पुनर्गठनले नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनको इतिहासमा एउटा विशेष मोड र कोसेढुंगाको काम गर्यो । ओली दलको नेतृत्वमा हुन् वा सरकारको प्रमुख उनीसँग सहमत वा असहमतहरू पनि स्वीकार गर्छन्, ‘अहिले ओलीको दिग्विजयको समय हो ।’
आज ३० जनवरी । आजकै दिन सन् १९४८ मा महात्मा गान्धी मारिए । गान्धीलाई गोली हानेर मार्ने नाथुराम गोडसे थिए । गोडसेसंँगै उनका भाइ गोपालले, जो घटनामा सहअभियुक्त थिए, किताब नै लेखे, ‘गान्धी वध किन ?’ भनिन्छ, गान्धीपुत्र देवदास आफूलाई थुनामा भेट्न आउँदा नाथुरामले व्यक्तिगत रूपमा दु:खमनाउ गर्दै भनेका थिए, ‘मार्नुको कारण केवल राजनीतिक हो ।’
मधेशमा जे भइरहेको छ, त्यो ठीक भइरहेको छैन । यो कुरा सत्ता प्रतिष्ठान र मधेशी समाजभित्रबाटै उठिरहेको छ । संस्थापन शक्तिबाट योजनाबद्ध रूपमा पहिला मधेशी दल र तिनका नेतागणको साख समाप्त पारियो; अब मधेश विद्रोहलाई नै तेजहीन बताउन ठूलो कसरत गरिँदै छ । मधेशको मुक्तियुद्धको अतीत यसको पहिलो सिकार हुँदै छ ।
