१०.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: ४२०

चन्द्रकिशोर

चन्द्रकिशोर कान्तिपुरका नियमित स्तम्भकार हुन् ।

चन्द्रकिशोरका लेखहरु :

क्रमभंगको राजनीति

माओवादी अध्यक्षसमेत रहेका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल निरन्तरतामा क्रमभंग गर्न खप्पिस छन् । सत्ता साझेदार हेरफेर गर्दै आफ्नो नेतृत्वको कार्यकाल लम्ब्याउँदै गर्दा उनले यसलाई नयाँ क्रमभंगको उपमा दिएका छन् । उसो त उनी पटकपटक भन्ने गर्छन्, ‘हामीलाई असफल हुने छुट छैन, परिवर्तनको हुटहुटीको भोक मेटिएको छैन ।’

‘आगे अन्हार गली बा’

समसामयिक सवालबारे विमर्शलाई विस्तार दिनुअघि भारतीय हिन्दी चलचित्रका सन्दर्भलाई अगाडि सार्नु प्रासंगिक होला । महात्मा गान्धीकेन्द्रित कथावस्तु राख्न आफ्नै प्रकारका चलन देखिए । प्रायः हिन्दी फिल्ममा गान्धीलाई प्रहरी चौकी वा अदालतको भित्तामा एउटा फ्रेममा झुन्ड्याइएको हुन्छ, यदाकदा कुनै अध्यापक वा अभियन्ताको कक्षमा पनि उसैगरी राखिन्छ । कुनै अवसरमा नेतागणले गान्धीको प्रतिमामा माल्यार्पण गरेको वा कुनै पात्र विशेषले नाटकीय तवरमा अहिंसात्मक कार्यका लागि पाठ दिएको सुनिन्छ 

दक्षिणी मनसुनको बाछिटा थाप्ने प्रतिस्पर्धा

भुइँतहमा जे हुँदै छ, त्यसलाई टुप्पोवालाहरूले कसरी हेरिरहेका छन् ? अहिले ‘सोसल मिडिया’ मा जे चलिरहेको छ, त्यसलाई निफन्ने कसरी ? आज जुन आशा र निराशा उब्जिएको छ, त्यसको स्रोत के हो ? २०६२–६३ को आन्दोलनले गणतन्त्रको ढोका खोल्यो ।

खाँचो प्रकृतिप्रति विनयशीलताको 

कुरा सुरु गरौं धार्मिक प्रसंगबाट । सीताको खोजतलाशमा लंका पुगेका हनुमानको पुच्छरमा घ्यू–तेलमा भिजाइएको कपडा बाँधिँदै थियो । पुच्छरमा आगो लगाउने तयारी हुँदै थियो । त्यहाँ नगरवासीहरूको भीड जम्मा हुन थाल्यो । तमासेहरूले हनुमानलाई लात मार्दै उपहास गर्न थाले । तुलसीदास कृत अवधि रामचरितमानसमा यस सन्दर्भमा लेखिएको छ, ‘कौतुक कहं आये पुरवासी, मारहिं चरन करहि बहु हांसी’ ।

शरणार्थीका सबल स्वर

२१ मार्च २००९ ! एउटा किताब ‘नए मौसम के फूल’ को लोकार्पण मुम्बईमा हुँदै थियो । त्यहाँ ती शायरले भनेका थिए, ‘पहिले घरबाट निस्किनुपर्दा हेर्थें– कुन सुट राखे, कुन–कुन कुर्ता– पाइजामा राख्नुपर्नेछ ! अब निस्किनुपर्दा हेर्छु– कुन–कुन औषधि राख्नुछ ।’

जनतालाई उकुसमुकुस भएका बेला

नेपालका विभिन्न हिस्सामा कैयौं आन्दोलन र संघर्ष भए, तिनले मुलुकको केही अपेक्षा पूरा गरे भन्दैमा केवल अतीतजीवी बनेर बस्न सकिँदैन । तर वर्तमानलाई एक प्रकारको जडता वा भनौं यथास्थितिले ग्रस्त पारेको छ । यसले गर्दा भुइँतहमा छटपटी छ, बेचैनी छ । आम जनतालाई उकुसमुकुस भएको बेला हो यो ।

बैरंग भो सीमाञ्चल !

नेपाल–भारत सीमा वारिपारिका बासिन्दाहरू सीमामा भोग्नुपर्ने समस्याबारे औंलो ठड्याउनसमेत अप्ठ्यारो मान्न थालेका थिए । आखिर त्यही सीमावरिपरि बस्नु छ । पानीका सामान्य जन्तुले गोहीसँग जोरी नखोज्नु नै जाती हुने रहेछ । तर पानी नाकछेउ पुग्न थालेपछि कराउनुको विकल्प रहेन ।

भुइँतहको राजनीति

हामीकहाँ पूरा नाम थाहा पाउने दीर्घ परम्परा छ । यदि कसैले सोध्यो, ‘तपाईंको नाम के हो ?’ जवाफ फर्काउनुभो, ‘गंगा’ । फेरि प्रश्न आउँछ, ‘पूरा नाम के हो ?’ तपाईंले ‘गंगाप्रसाद’ भन्नुभयो भने पनि प्रश्नहरूको चक्रव्यूहबाट उन्मुक्ति पाउन सक्नुहुन्न । सोध्ने मान्छे सन्तुष्ट हुँदैन । अब उसले सोध्छ, ‘बुबाको नाम के हो ?’

दलपति संस्कृति र लोकतन्त्र

संविधानले स्थापित गरेको प्रणाली टिकिरहेको देखिन्छ । यसको यो क्षमता निश्चित रूपले आसलाग्दो छ । तर यो पद्धति गतिशील हुन सकेको छैन, जसोतसो घिस्रिरहेको छ । पद्धतिलाई जीवन्तताभन्दा पनि शिथिलताले गाँजेको छ । उसो त संविधान जन्मिँदैदेखि संकटहरू बेहोर्नुपरिरहेकै हो । यो अल्पायुमै कालकवलित हुन्छ भनी प्रार्थना गर्नेहरू पनि देखिए । यो आफैं मन्दविषको सिकार हुन्छ भनेर राजनीतिक भविष्यवाणी गर्नेहरू पनि उदाए । तर यी संकटहरूको झञ्झावात् करिब स्थायी प्रकृतिकै जस्तो देखिन थालेको छ ।

म्हे भी स्वदेशी हाँ !

संस्कृतका महाकवि भारविद्वारा रचित ‘किरातार्जुनीयम्’ मा भनिएको छ, ‘सहसा विदधीत न क्रियामविवेकः परमापदां पदम् ।’ अर्थात्, आवेश वा जोसमा आएर अचानक कुनै काम गर्नु हुँदैन । किनकि विवेकहीनता सबैभन्दा ठूलो विपत्तिको कारक हुन्छ ।