नेपाली समाजले ‘फलानो आऊ, देश बचाऊ’ वा ‘हाम्रो ‘फलानो’ प्राणभन्दा प्यारो छ’ बोलका नारा भट्याउन थालेको कति भयो, त्यो बेग्लै पक्ष हो । मुख्य कुरा, यस्तो प्रलापमा नेपाली समाजले आफ्नो गला फुलाउन र सुकाउन थालेको कैयन दशक बितिसक्दा पनि आजसम्म यो देश कोही फलाना आएर बनाइदिने होइन, हामी आफैंले बनाउने हो भन्ने स्वत्वको जगमाथि आफैंलाई उभ्याउने विश्वास खडा गर्नसकेको छैन ।
मानसिंह खड्गामगरबाट द्रव्य शाहको अधीनमा गोर्खाकोट हस्तगत हुने विसं १६१६ भदौ २५ को त्यही घटना कालान्तरमा आजको नेपाल राज्य निमार्णको आरम्भ विन्दुको रूपमा संघटित हुन्छ । यो आलेख चार सय साठी वर्षअघि बाह्र मगरातको अन्तिम मगर राज्यमा शाही धुन्य फहराउन आइपुग्ने शाही कटकको वरिपरि केन्द्रित रहनेछ ।
पार्श्वघटनामहाभारत, वेद, पुराण, स्मृति, रामायणमा वर्णित मिथकीय कथा र संस्कृतिको चर्को प्रभाव क्षेत्रकै रूपमा छ अझैं पनि हाम्रो समाज । मानिस जस्तोखाले समाज, परिवेश, ऐतिहासिक समयक्रममा जन्मे, हुर्केको हुन्छ, उसमा सोहीबमोजिम समाजले आफ्नो मूल्यमान्यता, दृष्टिकोण, चेतना आरोपित गरिदिन्छ ।
चर्को नागरिक प्रतिवादले जनआन्दोलनको बाटो समातेपछि सरकारले गुठी विधेयक फिर्ता लियो । समानान्तर रूपमा सत्ताधारी नेकपाले आफ्ना नेता–कार्यकर्ता परिचालन गरेर गुठी विधेयकविरुद्ध आन्दोलनरत काठमाडौंका जनता चिढ्याउने गरी दाङ, सिन्धुपाल्चोक लगायतमा गुठीका पक्षमा जुलुस निकाल्यो ।
मानव सभ्यताको विकासक्रम पढ्दै जाँदा पाइने सबैतिरको एकनासजस्तो समानता– नदी किनार छानेर मानिसहरूले बसोबास सुरु गरे । जीवनका लागि अनिवार्य पानीको स्रोतका लागि तिनले नदी किनार छानें ।
कम्तीमा बीसौं शताब्दीसम्मको बयानले भन्छ— काठमाडौं उपत्यकाको कुनै पनि डाँडाबाट हेर्दा यो खाल्डामा घरभन्दा मन्दिर, चैत्य, गुम्बा, मठ र मस्जिद बढी देखिन्थे । हरेक चौबाटोमा थपना गरिएका ससाना मूर्ति र जहाँ पनि ढुङ्गा गाडेर रङ्ग दल्दै ‘देवता’ मानेर पूजा गर्ने प्रचलन मठमन्दिरमा मात्रै सीमित थिएन । धारा, पोखरी र इनार मानिसको दैनिकीको सबैभन्दा पहिलो आराधना केन्द्र थिए ।
तीनै हत्यामा दागीहरू या त छोरा छन् या छोरासरहका आफ्नै भतिजा । मुख्य संयोग, यी तीनै हत्याकाण्ड नारायणहिटीमा भएका थिए । हत्या सत्तासीन शक्तिशाली राजा या प्रधानमन्त्रीको भएको थियो । यो आलेख नारायणहिटीमा घटित विभिन्न समयकालका यी चर्चित तीन हत्या प्रकरणहरूमा केन्द्रित छ ।
युक्रेनका नवनिर्वाचित राष्ट्रपति भोलोदमिर जेलेन्स्कीले पदभार ग्रहणपछिको सम्बोधनमा भनेछन्– ‘राष्ट्रपति कुनै आइकन होइन, न मूर्ति हो राष्ट्रपति, न त पोट्रेट नै । त्यो ठाउँमा तपाईंका बच्चाका तस्बिर राख्नुस् । अनि हरेक निर्णय गर्नुपहिले उनीहरूका आँखामा हेर्नुस् ।’
लिच्छविकालीन समय । पुरानो काठमाडौं सहरभन्दा बाहिर, पूर्वपट्टिको लम्बेतान चौर । जो ‘लायकुपुई’ बाट मुस्किलले साढे तीन सय पाइलाको दूरीमा अरू जमिनभन्दा अलिक उठेको ढिस्कोजस्तो भएर बसेको थियो । फराकिलो खुला जमिनको सहरवासीका लागि एकसाथ अनेक उपादेयता थिए । घरपालुवा जनावर चराउने, केटाकेटी खेल्ने, विशेष जात्रा र उत्सवहरू मनाउने प्रयोजनका लागि उक्त खुला जमिनको उपयोग हुन्थ्यो ।
