महिनादिनभन्दा बढीदेखि लगातारजसो दर्किरहेको झरी थामिने कुनै गुन्जायस छैन, यता पहाडमा । रोपाइँको याममा पनि झरी नदर्किए किसानहरूले न्वागी खानसमेत बेसाहाको बोरा घिसार्नुपर्नेछ । राजनीतिदेखि खाद्यान्नसम्म परनिर्भरता उसै पनि राष्ट्रिय पहिचान बनेकै छ । आर्थिक परनिर्भरताको घुम ओढेर राष्ट्रवादको बाउसे भने खुबै आत्मनिर्भरताको साथ मच्चिइरहन्छ ।

आजको मानव जाति आफैंसँग श्रेष्ठताको होडमा छ । एउटा ग्रहबाट अर्को ग्रहमा यात्रा । नयाँनयाँ खोज आविष्कार । सुविधाहरूको स्तरोन्नति । एउटा देशसँग अर्को देशको प्रतिस्पर्धा । एउटा आविष्कारसँग अर्को आविष्कारको प्रतिस्पर्धा ।

उपोद्घात- आजका आधुनिक मानिसका पुर्खाहरूले बितेको ७० हजार वर्षमा अनेकन महामारी खेप्दै, त्यससँग जुध्दै, बाँचेका केही संख्याले जनसंख्या बढाउँदै र अघि बढ्दै गए । र, हामी आजको समयमा आइपुगेका छौं ।

वैदिक हिन्दु समाजमा स्मृति व्याख्यानको आवरणमा अनेकन् मुनिहरूको पटाक्षेप हुँदै गएपछि हिन्दु समाज वर्णव्यवस्था र उँचनीच (जातपात) को विभेदकारी संरचनामा विघटित भयो । प्रारम्भमा कर्मको, योग्यताका आधारमा तय हुने वर्णव्यवस्था कालान्तरमा जन्मका आधारमा स्वतः निर्धारण हुने परम्परा बन्यो ।

अस्थिरता : काठमाडौंका राजा जगज्जय मल्ल युवराज छँदै जन्मिएका थिए, जयप्रकाश मल्ल । जगज्जय राजा भएपछि जन्मिए जयप्रकाशका भाइ राज्यप्रकाश काठमाडौं दरबारमा । अधिकतर भारदारहरू जगज्जय राजा भैसकेपछि दरबारमा जन्मेका राज्यप्रकाशलाई राजा बनाउन चाहन्थे । जगज्जयले भने आफ्नो उत्तराधिकारी जयप्रकाशलाई नै तोके ।

तयारी२०१७ मंसिरको आखिरी दिन । राजा महेन्द्र पुसे संक्रान्तिको दिन देशलाई बहुदलीय प्रजातान्त्रिक व्यवस्थाबाट निर्दलीय मनोमानीमा कैद गर्ने आखिरी ताकको पूर्ण बन्दोबस्त गर्दै थिए । पूर्वनिर्धारित भेटघाट (आफ्ना सचिवसँगको समेत) हरू पन्छाएर उनी आफ्ना भाइहरूसँग दिनभर नारायणहिटीमा बसे (माथेमा, दयारामभक्त, ‘अनुभव र अनुभूति,’ पृ. ३२६) ।

दासताको पाइन विसं १८१४ मा पलासीको लडाइँमा विजय हासिल गरी ‘इष्ट इन्डिया कम्पनी’ भारतीय भूमिमा विजयको झण्डा फहराउन उभिएको २५ दिनअघि गोर्खालीहरू कीर्तिपुरमाथिको पहिलो हमलामा पराजित भएका थिए । विसं १६५७ मा इष्ट इन्डिया कम्पनी गठन गरी व्यापारको आवरणमा भारतलाई नियन्त्रणमा लिने ब्रिटिस अभियान सुरु भयो, एलिजावेथको राज्यकालमा ।

अनेकन मरुभूमि, पर्वतमाला नाघेर दुई हजार वर्षअघि नै एसियाको सिंह बनिसकेको चीनतर्फको बाटोका कठिनाइको व्याख्या हामी भने सिरक ओढेर अल्छे निद्रा झिक्दै रकेट युगमा फलाकिरहेछौं ।

दण्डहीनता र मनलाग्दीको खेलो यति चम्किएर गएको छ, पक्राउ गरिसकेपछि नियन्त्रणमा लिएको नागरिकलाई प्रहरीले कुटेर हातखुट्टा भाँचेर मारेपछि अन्धाधुन्ध गोली दाग्छ । नागरिक हत्याको बहादुरीलाई सनसनीखेज बनाउन प्रहरी दोहोरो भिडन्तको कलाविहीन नाटक प्रदर्शन गर्छ ।

नेपाली समाजले ‘फलानो आऊ, देश बचाऊ’ वा ‘हाम्रो ‘फलानो’ प्राणभन्दा प्यारो छ’ बोलका नारा भट्याउन थालेको कति भयो, त्यो बेग्लै पक्ष हो । मुख्य कुरा, यस्तो प्रलापमा नेपाली समाजले आफ्नो गला फुलाउन र सुकाउन थालेको कैयन दशक बितिसक्दा पनि आजसम्म यो देश कोही फलाना आएर बनाइदिने होइन, हामी आफैंले बनाउने हो भन्ने स्वत्वको जगमाथि आफैंलाई उभ्याउने विश्वास खडा गर्नसकेको छैन ।