अस्थिरता : काठमाडौंका राजा जगज्जय मल्ल युवराज छँदै जन्मिएका थिए, जयप्रकाश मल्ल । जगज्जय राजा भएपछि जन्मिए जयप्रकाशका भाइ राज्यप्रकाश काठमाडौं दरबारमा । अधिकतर भारदारहरू जगज्जय राजा भैसकेपछि दरबारमा जन्मेका राज्यप्रकाशलाई राजा बनाउन चाहन्थे । जगज्जयले भने आफ्नो उत्तराधिकारी जयप्रकाशलाई नै तोके ।
तयारी२०१७ मंसिरको आखिरी दिन । राजा महेन्द्र पुसे संक्रान्तिको दिन देशलाई बहुदलीय प्रजातान्त्रिक व्यवस्थाबाट निर्दलीय मनोमानीमा कैद गर्ने आखिरी ताकको पूर्ण बन्दोबस्त गर्दै थिए । पूर्वनिर्धारित भेटघाट (आफ्ना सचिवसँगको समेत) हरू पन्छाएर उनी आफ्ना भाइहरूसँग दिनभर नारायणहिटीमा बसे (माथेमा, दयारामभक्त, ‘अनुभव र अनुभूति,’ पृ. ३२६) ।
दासताको पाइन विसं १८१४ मा पलासीको लडाइँमा विजय हासिल गरी ‘इष्ट इन्डिया कम्पनी’ भारतीय भूमिमा विजयको झण्डा फहराउन उभिएको २५ दिनअघि गोर्खालीहरू कीर्तिपुरमाथिको पहिलो हमलामा पराजित भएका थिए । विसं १६५७ मा इष्ट इन्डिया कम्पनी गठन गरी व्यापारको आवरणमा भारतलाई नियन्त्रणमा लिने ब्रिटिस अभियान सुरु भयो, एलिजावेथको राज्यकालमा ।
अनेकन मरुभूमि, पर्वतमाला नाघेर दुई हजार वर्षअघि नै एसियाको सिंह बनिसकेको चीनतर्फको बाटोका कठिनाइको व्याख्या हामी भने सिरक ओढेर अल्छे निद्रा झिक्दै रकेट युगमा फलाकिरहेछौं ।
दण्डहीनता र मनलाग्दीको खेलो यति चम्किएर गएको छ, पक्राउ गरिसकेपछि नियन्त्रणमा लिएको नागरिकलाई प्रहरीले कुटेर हातखुट्टा भाँचेर मारेपछि अन्धाधुन्ध गोली दाग्छ । नागरिक हत्याको बहादुरीलाई सनसनीखेज बनाउन प्रहरी दोहोरो भिडन्तको कलाविहीन नाटक प्रदर्शन गर्छ ।
नेपाली समाजले ‘फलानो आऊ, देश बचाऊ’ वा ‘हाम्रो ‘फलानो’ प्राणभन्दा प्यारो छ’ बोलका नारा भट्याउन थालेको कति भयो, त्यो बेग्लै पक्ष हो । मुख्य कुरा, यस्तो प्रलापमा नेपाली समाजले आफ्नो गला फुलाउन र सुकाउन थालेको कैयन दशक बितिसक्दा पनि आजसम्म यो देश कोही फलाना आएर बनाइदिने होइन, हामी आफैंले बनाउने हो भन्ने स्वत्वको जगमाथि आफैंलाई उभ्याउने विश्वास खडा गर्नसकेको छैन ।
मानसिंह खड्गामगरबाट द्रव्य शाहको अधीनमा गोर्खाकोट हस्तगत हुने विसं १६१६ भदौ २५ को त्यही घटना कालान्तरमा आजको नेपाल राज्य निमार्णको आरम्भ विन्दुको रूपमा संघटित हुन्छ । यो आलेख चार सय साठी वर्षअघि बाह्र मगरातको अन्तिम मगर राज्यमा शाही धुन्य फहराउन आइपुग्ने शाही कटकको वरिपरि केन्द्रित रहनेछ ।
पार्श्वघटनामहाभारत, वेद, पुराण, स्मृति, रामायणमा वर्णित मिथकीय कथा र संस्कृतिको चर्को प्रभाव क्षेत्रकै रूपमा छ अझैं पनि हाम्रो समाज । मानिस जस्तोखाले समाज, परिवेश, ऐतिहासिक समयक्रममा जन्मे, हुर्केको हुन्छ, उसमा सोहीबमोजिम समाजले आफ्नो मूल्यमान्यता, दृष्टिकोण, चेतना आरोपित गरिदिन्छ ।
चर्को नागरिक प्रतिवादले जनआन्दोलनको बाटो समातेपछि सरकारले गुठी विधेयक फिर्ता लियो । समानान्तर रूपमा सत्ताधारी नेकपाले आफ्ना नेता–कार्यकर्ता परिचालन गरेर गुठी विधेयकविरुद्ध आन्दोलनरत काठमाडौंका जनता चिढ्याउने गरी दाङ, सिन्धुपाल्चोक लगायतमा गुठीका पक्षमा जुलुस निकाल्यो ।
