एक साथीसँग भर्चुअल गफमा थिएँ । ‘के गर्दै छ्यौ ?’ मेरो सोधाइको उत्तर दिन उनले तीखो कटाक्षका शब्द रोजिन्, ‘तिम्रा गुरुबाउको इन्टरभ्यु हेर्दै !’ तपाईं बुझ्नुहुन्छ, यो कटाक्षको संकेत कम्युनिस्ट नेता तथा लेखक मोदनाथ प्रश्रिततर्फ थियो । भर्खर आफूले पनि त्यही वार्ता हेरिसकेर घृणा, क्षोभ र आक्रोशले छाती गह्रुँगो भइरहेको अवस्थामा ‘तिम्रा गुरुबाउ !’
यो ‘समाजवाद–उन्मुख’ भनिएको लोकतन्त्रमा कहिलेकाहीँ लाग्छ— यस्तो समाज जहाँ आत्मसम्मानले बाँच्ने हक ‘उच्च’ जातका अति सीमित पुरुष मात्रलाई छ, त्यहाँ कोही महिला भएरै पनि या दलित र सीमान्त समुदायको भएरै पनि बाँचिरहेको, सास फेरिरहेको छ भने त्यो केवल संयोग मात्रै हो ।
सात वर्षअघिको कुरा हो । चितवनमा आयोजित एउटा बहस कार्यक्रममा लेखक/राजनीतिकर्मी आहुतिले एउटा तीखो तर्क पेस गरे, ‘स्वतन्त्रताको चाहना राख्ने प्रत्येक महिलाले घरबार तोडेरै पनि बाहिर निस्कने आँट गर्नुपर्छ । अब लाखौं महिलाहरू डिभोर्स गर्न तयार हुनुपर्छ । स्वतन्त्रताको सर्तमा महिलाहरू वेश्या नै बन्न पनि सक्नुपर्छ ।’
लामो उपवास–निद्रापछि बाइसौं शताब्दीको कुनै दिन ब्युँझन्छ, विश्वबन्धु नामको एक वृद्ध । निदाउनु अघि र ब्युँझेपछिको संसारका घनघोर भिन्नता देखेर ऊ अकल्पनीय सुखद आश्चर्यले प्रफुल्ल हुन्छ ।
यतिखेर देशका प्रधानमन्त्रीले जुन ठाउँमाथि रामभूमिको दाबी गर्दै छन् र कोरोना महामारीका समस्त कोलाहलकै बीचमा पनि त्यहाँका जनप्रतिनिधिलाई फोन गरेरै बालुवाटार बोलाएर तुरुन्त मन्दिर बनाउने ‘आदेश’ दिएका छन्, त्यही ठाउँको बासिन्दा भएर एकपल्ट कसैले सोचोस् ! शासकको दिमागमा फुरेको ‘राम परियोजना’ कति भद्दा र अश्लील लाग्छ !
भारतको अघिल्लो पुस्ताका कवि उज्ज्वल भट्टाचार्य फेसबुकमा कहिलेदेखि मेरा मित्र थिए, यकिन सम्झना छैन । यिनी प्रस्टवक्ता, मुखर भाषाका कवि र राम्रा अनुवादक हुन् । यिनका पछिल्ला कविताले दिने ऊर्जा र तिनले छोड्ने बहसले मलाई राम्रै आकर्षित गर्छन् । यिनलाई सुनेपछि निश्चिन्त भइन्छ, मान्छे उमेरले होइन सोच्ने शैलीले, चेतनाले बूढो हुने हो ।
सर्वोच्च अदालत फेरि विवादमा तानिएको छ । कहिले न्यायाधीशको योग्यताको प्रश्नले, कहिले न्यायाधीश नियुक्तिमा दलतन्त्रको लज्जास्पद दबाब र भागबन्डाको अभ्यासले, कहिले शक्ति–पृथकीकरणको सिद्धान्त मिचेर न्यायपालिका प्रमुखलाई देशको कार्यकारी प्रमुख बनाइदिनाले न्यायालयले भोगेको विवाद लोकले छर्लंग देखेकै तथ्य हो ।
यो लेखको शीर्षक जर्मन कवि हान्स मग्नस एन्जेन्स बर्गरको कविता ‘मिडल क्लास ब्लुज’ बाट सापट लिएकी हुँ । उनको यो छोटो, सरल कविताले औंलामा बढिरहेका नङ चपाएजसरी आफ्नै विवेक र वर्तमान चपाइरहेको एउटा विशाल वर्गमाथि तीखो कटाक्ष गर्छ ।
जर्ज फ्ल्वोइडको हत्यापछि भएका प्रतिरोधहरू अमेरिकाबाट अफ्रिका, युरोप हुँदै विश्वव्यापी बन्ने क्रम बढ्दो छ । मृत्युअघि जीवनका लागि उनले गरेको गुहार ‘आई कान्ट ब्रिद’ यो समयकै ‘सिग्नेचर ट्युन’ बनेको छ ।
राष्ट्रवाद समय–समयको, देश–देशको राजनीतिमा आवश्यकतानुसार खपत हुने ‘रेडिमेड’ भाष्य रहेछ । यो यस्तो साँघुरो तर सुरक्षित आवरण रहेछ, जसले शासकका सबै खाले निकृष्टता र लुटलाई, आलस्य र अकर्मण्यतालाई सर्लक्क छोपिदिँदो रहेछ ।
