भारतको अघिल्लो पुस्ताका कवि उज्ज्वल भट्टाचार्य फेसबुकमा कहिलेदेखि मेरा मित्र थिए, यकिन सम्झना छैन । यिनी प्रस्टवक्ता, मुखर भाषाका कवि र राम्रा अनुवादक हुन् । यिनका पछिल्ला कविताले दिने ऊर्जा र तिनले छोड्ने बहसले मलाई राम्रै आकर्षित गर्छन् । यिनलाई सुनेपछि निश्चिन्त भइन्छ, मान्छे उमेरले होइन सोच्ने शैलीले, चेतनाले बूढो हुने हो ।

सर्वोच्च अदालत फेरि विवादमा तानिएको छ । कहिले न्यायाधीशको योग्यताको प्रश्नले, कहिले न्यायाधीश नियुक्तिमा दलतन्त्रको लज्जास्पद दबाब र भागबन्डाको अभ्यासले, कहिले शक्ति–पृथकीकरणको सिद्धान्त मिचेर न्यायपालिका प्रमुखलाई देशको कार्यकारी प्रमुख बनाइदिनाले न्यायालयले भोगेको विवाद लोकले छर्लंग देखेकै तथ्य हो ।

यो लेखको शीर्षक जर्मन कवि हान्स मग्नस एन्जेन्स बर्गरको कविता ‘मिडल क्लास ब्लुज’ बाट सापट लिएकी हुँ । उनको यो छोटो, सरल कविताले औंलामा बढिरहेका नङ चपाएजसरी आफ्नै विवेक र वर्तमान चपाइरहेको एउटा विशाल वर्गमाथि तीखो कटाक्ष गर्छ ।

जर्ज फ्ल्वोइडको हत्यापछि भएका प्रतिरोधहरू अमेरिकाबाट अफ्रिका, युरोप हुँदै विश्वव्यापी बन्ने क्रम बढ्दो छ । मृत्युअघि जीवनका लागि उनले गरेको गुहार ‘आई कान्ट ब्रिद’ यो समयकै ‘सिग्नेचर ट्युन’ बनेको छ ।

राष्ट्रवाद समय–समयको, देश–देशको राजनीतिमा आवश्यकतानुसार खपत हुने ‘रेडिमेड’ भाष्य रहेछ । यो यस्तो साँघुरो तर सुरक्षित आवरण रहेछ, जसले शासकका सबै खाले निकृष्टता र लुटलाई, आलस्य र अकर्मण्यतालाई सर्लक्क छोपिदिँदो रहेछ ।

चार दिनको फेरमा पर्ने मजदुर दिवस (मे १) र मार्क्स जयन्ती (मे ५) कै हाराहारी सञ्चारमाध्यमहरूमा एउटा अप्रिय समाचार देखियो । यद्यपि यति बेला प्रिय समाचारको अपेक्षा ‘बेमौसमी’ कुरो हुन सक्ला, तथापि अप्रियमध्येको पनि सबैभन्दा खेदपूर्ण र निन्दनीय खबरले झोंक र अफसोसको ग्राफ कसरी बढाइदिन्छ, त्यसको संवेदनाबोध गर्ने कसैले पनि सजिलै बुझ्छ । 

कवि विक्रम सुब्बाले आफ्नो कवितासंग्रहको शीर्षक राखे- ‘निरंकुश जुँगाविरुद्ध’ । यसका अधिकांश कविता उनले लोकतन्त्र-गणतन्त्रको आन्दोलनकालमा लेखेका थिए । अप्रिल क्रान्ति पनि भनिने २०६२/६३ विद्रोहको युगान्तकारी सफलतासँगै ती कविता खुबै मन पराइए ।

जोतटस्थ छन्, समयले लेख्नेछ तिनको पनि अपराध – रामधारी सिंह ‘दिनकर’ ।इतिहासकार हावर्ड जिनको एउटा किताबको शीर्षक छ- ‘यु कान्ट बी न्युट्रल अन अ मुभिङ ट्रेन’ । अर्थात्, गुडिरहेको रेलमा तपाईं सीधा उभिन सक्नुहुन्न ।

कोभिड–१९ रौद्ररूपमा छ ।यतिखेर हरेक रात निदाउने बेला कल्पना आउँछ भोलिको बिहान कस्तो होला ?

योलेख अरुणा रानाभाटको कथासँग जोडिन्छ । यहाँ भन्न लागिएको उनको छोटो कथामा पितृसत्ताको परिवारदेखि राज्यसम्मका संस्थागत र तहगत दुवै अभ्यासमा महिलाको ‘सम्मानित’ र ‘पूर्ण मानवीय’ अस्तित्वको कल्पना कसरी अहिले पनि सकसपूर्ण छ भन्ने दृष्टान्त छ ।