एकपल्ट म निकै उचाइमा पुगेको थिएँ, जहाजको छतमा उभिएको थिएँ । अनि जब त्यो जहाज समुद्री किनारा छोडेर द्रुत गतिमा अघि बढ्यो, त्यतिखेर मैले चिच्याएर भनेको थिएँ, ‘किनार कुदिरहेको छ !’ त्यो कुरो मैले अहिले राम्ररी बुझिसकेको छु— वास्तवमा किनार कुदिरहेको थिएन, जहाज गतिमान थियो ।– ‘पृथ्वी घुमिरहेको छ’, पृष्ठ १३३ (बर्टोल्ट ब्रेख्त लिखित नाटक ‘ग्यालिलियो’ को नेपाली अनुवाद, अनुवाद : होमर श्रेष्ठ)
स्त्रीद्वेष तपाईं–हामी बाँचिरहेको पुलिंगकेन्द्री समाजले लामो समयदेखि पालेको एउटा विषाक्त सोच हो, रोग हो । यसले महिलामाथिका अन्याय र हिंसालाई सामान्यीकरण मात्रै गर्दैन, हिंस्रक वृत्ति र त्यसले निम्त्याउने खतरनाक परिणामलाई समेत ‘आम’ बनाइदिन्छ ।
पाठक गण,कुनै भूमिका नबाँधी र केही अग्रकथन नगरी सोझै विषयप्रवेश गर्छु । निश्चित शब्दसीमाको यो लेखोटमा कति कुरा भन्न सकुँला, कति छुट्न सक्लान् । छुटेका कुरा अरू माध्यमबाट पनि फेरि राख्न सकिएला ।
माडीस्थित सोमेश्वर पहाडको थाप्लामाथि रहेको नेपाल–भारत साँधसम्म पुगौं भनेर उक्लिएका थियौं हामी चार जना— कवि विपिन पाठक, माडी नगरपालिकाको महिला समन्वय समितिकी तत्कालीन संयोजक कोपिला शिवाकोटी, उनका तन्नेरी छोरा अनि यो पंक्तिकार ।
भर्खरै सम्पन्न भएको स्थानीय चुनावलाई भरतपुरमा बसेर हेर्दै मतदाताका रूपमा समेत सहभागी हुनु पंक्तिकारका लागि दुई अर्थमा स्मरणीय रहे । एक, दशक लामो युद्धको मोहरी हुँदै लोकतन्त्रमा समाहित भएको दल कालक्रममा सारा विचार–बल साँघुरिएर द्रव्य–बल र रणनीतिक पेलानमार्फत एक एकाइकेन्द्री राजनीतिमा कतिसम्म हावी हुन पुग्यो भन्ने तथ्यको प्रत्यक्ष अनुभव गर्नु । र दुई, अस्तित्वरक्षाका क्रममा शक्ति–सम्बन्धको राजनीतिले गठबन्धन र तालमेलको रूप लिँदा ‘निष्ठाको मत’ वा दलीय आस्थाको मत भन्ने धारणा नै खारेज गर्न सक्ने सत्यको पनि साक्षी बन्नु ।
जसरी भुइँचालो (अर्थक्वेक) हठात् आउने ‘विपत्ति’ होइन, यो भूगर्भका ‘प्लेट’ हरूको निरन्तर दबाबपछि हुने कम्पन हो, यो पृथ्वीको नियमित र अनुमानित प्रक्रिया पनि हो, त्यसै गरी मानव समाजले पनि सामाजिक समूहहरूबीचको निरन्तर द्वन्द्व र दमनको दबाबपछि बेलाबेला ठूला ‘कम्प’ हरू सृजना गर्छ । कहिले शासक वर्ग/समूहको अत्याचार र हिंसाका रूपमा अनि कहिले शोषित/दलित वर्गको कठोर प्रतिकारका रूपमा घटित हुने त्यस्ता परिघटना वा कम्पहरू नै प्रकारान्तरमा युग परिवर्तनका सूचक र मानकसमेत हुने गर्छन् ।
भन्नका लागि लोकतन्त्र भनिए पनि यो व्यवस्था बिस्तारै दलतन्त्र र दलहरूकै स्वार्थलक्षित चुनावतन्त्रतर्फ मोडिइसकेको छ । भयरहित स्वतन्त्र समाज र मानवीय विकाससहित भौतिक समुन्नतिको अभ्यासमा मौलाउँदै विकसित हुनुपर्ने ‘डेमोक्रेसी’ जब ‘सेफोक्रेसी’ (चुनावतन्त्र) मा कायान्तर हुन्छ, समाज विवेकहीनता, बलमिच्याइँ, हदैसम्मका भ्रष्टता र दण्डहीनताभित्र रुमलिँदै त्यसैमा बानी पर्दै दिशाहीन भइरहेको छ भन्ने जाने हुन्छ ।त्यस्तो बेला हामी लोकतान्त्रिक समाजभित्र छैनौं, चुनावतन्त्रीय (सेफोक्रेटिक) अन्धमुस्लीभित्र प्रवेश गर्दै छौं भन्ने बुझ्नुपर्छ ।
स्थानीय तहको चुनाव नजिकिँदै गर्दा केही दिनअघि चितवनका दुई पालिका भरतपुर र माडीमा राजनीतिक दलहरू, स्थानीय किसान, कृषिविज्ञ, जिल्ला कृषि ज्ञान केन्द्रका प्रतिनिधि तथा पत्रकार–बुद्धिजीवीहरूबीच बसेर जिल्ला प्रांगारिक संघ चितवन, ‘खाद्यका लागि कृषि’ लगायतका अभियानले विशेष छलफल चलाएका थिए ।
मुलुक स्थानीय तहको चुनावी तयारीमा छ । संसदीय राजनीतिमा चुनावले तय गर्ने दलीय हैसियतका सबै उतारचढाव र ऐना देखिसकेको नेकपा (माओवादी केन्द्र) नचाहेरै पनि पछिल्लो समय पार्टीको खुम्चिँदो शक्तिबीच चुनावको सामना गर्नुपर्ने दबाबमा छ । २०७४ सालको संघीय चुनावताका घोषित नेकपा (एमाले) र नेकपा (माओवादी केन्द्र) को तथाकथित ‘एकता’ समयक्रममा एकता हुँदै विघटन प्रक्रियाबाट गुज्रिएर यहाँसम्म आइपुग्दा पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ लगायतका नेताहरूले दोहोर्याउँदै आएको एकताको भाष्य चुनावी अवतरणको ‘सुरक्षा–खोल’ मात्रै थियो भन्ने पुष्टि भइसकेको छ ।
