कान्तिपुर कन्क्लेभको दोस्रो दिन भदौ २६ को आरम्भ सत्रमा अर्थशास्त्री स्वर्णिम वाग्ले र प्राध्यापक महेन्द्र पी लामाबीच 'भूराजनीति र अर्थ कूटनीति' विषयमा एक घण्टा लामो संवाद भएको थियो । उनीहरुले नेपालको भौगोलिक अवस्थितिका कारण यहाँको राजनीति र अर्थनीतिमा परेका असरहरुका विभिन्न आयाम बारे खुलेर छलफल गरेका थिए ।
भारतीय नेपाली साहित्यको आफ्नै पहिचान छ, भारतमा अनि अन्य राष्ट्रमा । नेपाली साहित्यलाई सशक्त आधार प्रदान गर्नमा प्रबुद्ध साहित्यिक एवं साहित्यिक–सांस्कृतिक संस्थाहरूबाहेक कहिलेकाहीँ आफ्ना अन्तरात्माबाट प्रस्फुटित कुरा–कथाहरू लेख्ने व्यक्ति–समाजसेवक–पत्रकार र अन्य पेसेवरको भूमिका अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण रहिआएको छ ।
सन् १९७५ मा भारतको एक अभिन्न राज्य बनेपछि सिक्किमले निकै गहकिलै ढंगमा चौतर्फी विकास गरेको छ । सन् २०२०–२१ को वित्तीय वर्षमा ४,२४,००० भारुभन्दा बढी प्रतिव्यक्ति आय आर्जन गरेर सिक्किमले भारतमै प्रथम राज्यको दर्जा प्राप्त गरेको छ ।
दार्जिलिङ र कालिम्पोङ जिल्ला अनि डुवर्स र चोपडा क्षेत्रका विभिन्न भूभाग, जनसमूह, प्राकृतिक संसाधन, संस्था आदिलाई छुट्टै राज्यको रूप दिनुपर्छ भन्ने लगभग एक सय पन्ध्र वर्षदेखिको माग अझैसम्म थाती नै छ ।
चीनको दक्षिणतिरको पर्वतीय हुनान राज्यको एउटा गाउँमा मियाओ जनजाति समुदायमा रहेका लियाओ चेन्फीको परिवारले गरिबीमा चुर्लुम्म डुबेको कारणले कहिल्यै मासु खान पाएन ।
नेपाल, भोटाङ र अफगानिस्तान दक्षिण एसियाका भूपरिवेष्टित राष्ट्रहरू भएका कारणले यी राष्ट्रहरूका निम्ति समुद्रमा पुग्ने पारवहन व्यवस्था अति नै महत्त्वपूर्ण रहिआएको छ । यी राष्ट्रहरूले अन्तर्राष्ट्रिय कानुन अन्तर्गत छिमेकी राष्ट्रहरू भएर समुद्रमा पुग्ने अधिकार नै पाएका छन् र यसमा आधारित विकासका मूल फुटाउने व्यवस्था पनि रहिआएका छन् ।
दार्जिलिङको टर्नबुल हाइस्कुलमा अल्बर्ट मुखिया सरले नैतिक शिक्षा (मोरल साइन्स) पढाउँथे । चरित्र, प्रकृति, विज्ञान, इतिहास, परिवार, समाज, विकास, राजनीति सबैलाई समेटेर मीठो उदाहरण दिँदै नैतिकतालाई मानव जीवनको ठूलो उपहार हो र यसदेखि बाहिर केही गर्नु हुँदैन भन्थे ।
अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा कुनै देशले एटम बम चलाएर आफ्नो प्रभुत्व कायम राख्यो । अर्कातिर, धेरै राष्ट्रले आआफ्ना खानपान, संगीत, साहित्य, टेक्नोलजी आदि चलाएर अन्य राष्ट्रसितको सम्बन्धमा न्यानोपन एवं सग्लो उपलब्धि हासिल गरे ।
कसैले अन्तर्वार्ता, कसैले मौखिक परीक्षा त कसैले इन्टरभ्यु वा भाइवा भोसी भन्छन्, जसको सामना नोकरी पाउनलाई जीवनमा प्रायःले सामना गर्नु नै पर्छ । केही पाउनलाई, अझै अघि बढ्नलाई वा फेरि जीवनयापन गर्ने एउटा मेसो पक्रनलाई भरमग्दुर प्रयास गर्छन् ठिटाठिटीहरू ।
हालै मैले घरमा चाहिएका दुइटा मेसिन किनें । अमेजनबाट फिलिप्सको रोटी टोस्ट गर्ने (टोस्टर) र बजारमा गएर मच्छर मार्ने मेसिन । दुइटैमा ‘मेड इन चाइना’ लेखिएको थियो । दुइटै मेसिन लगभग दुई दशकअघि ‘मेड इन इन्डिया’ भनी पाइन्थे । फिलिप्सको प्रमुख कारखाना कलकत्तामा छ र मच्छर मार्ने मेसिनको महाराष्ट्रमा । त फेरि यी किन चीनबाट आइरहेका छन् ?
