भारत–नेपाल कूटनीतिक सम्बन्ध चिसिनु र तातिनु एउटा ऐतिहासिक प्रवृत्ति नै भएर गएको छ । धेरैपल्ट निकै तल नै झर्यो यो सम्बन्ध, गत छ–सात दशकमा हामीले यही नै देख्यौं । अनि त फेरि सम्बन्धमा उज्यालोपन मात्रै नआएर, अझै व्यापक र गहिरो पनि भएको देख्यौं ।
‘कलियुग आउँदै छ है, नानी हो ! धारा–पँधेरा सबै सुक्छन्, खोला–नदीसमेत उकालो बग्न थाल्छन् है !’ हाम्रै बाजेबज्यैले ठन्डा महिनामा न्यानो अगेनावरिपरि बसेका हामीलाई भन्थे । त्यति बेला खोला–नाला–खहरे–झरना–तालमा टम्म पानी हुन्थ्यो ।
भोटको ऋतु फेरि आउँदै छ, भारतमा ।वसन्त ऋतुझैं चारैपट्टि भोटैभोटको लटरम्मै कोपिला लाग्यो । फूल ढकमक्कै फुल्ने भयो । भोटको कोपिला–फूल भनेको नै नोट हो । कसले कति कहाँ फूल–नोट छर्न सक्छ, उसैले भोट पाएर, चुनाव पनि जितिहाल्छ ।
पहाडकी रानी दार्जिलिङको १८५ औं वर्षगाँठ बारम्बार माया, हर्ष र गर्वसाथ सबैले मनाउँदै छन् । सन् १८३५ मा सिक्किमका राजाले इस्ट इन्डिया कम्पनीलाई भारत सरकारका अधिकारी एवं सेवार्थ सबैका लागि यो शान्त र शीतल पहाड सुम्पिएका थिए । विशेषतः मधेस खण्डमा प्रचलित बिमार–रोगबाट बाँच्न दार्जिलिङलाई एउटा मनले खाएको स्वास्थ्यलाभ केन्द्र बनाउने ध्येयले यहाँ बसोबास सुरु गरियो । पछि गएर दार्जिलिङ विश्वप्रसिद्ध हुन गयो ।
दिल्लीको लड्डु जसले खायो ऊ पछुतायो अनि जसले खाएन ऊ अझै पछुतायो । यो दिल्लीमा बसोबास गरेको ठीक चालीस वर्ष पुग्यो । दार्जिलिङको स्वच्छ वातावरण, पर्वतमालाको काख र निःशुल्क अक्सिजन छोडी १९ वर्षको अल्लारेबल्लारे उमेरमा दिल्ली पुगेको थिएँ म ।
सन् १९६२ को युद्धपछि चीनले भारतलाई फेरि एकपल्ट अविश्वासको खाडलमा घचेटी पठायो । सन् १९८८ मा प्रधानमन्त्री राजीव गान्धी र चीनका राष्ट्रपति देङ सियाओपिङबीचको सौहार्दपूर्ण भेटघाटले बिस्तारै न्यानोपन ल्याएपछि भारत र चीनबीच लगभग तीस वर्षसम्म रहिआएको चिसो र नियास्रो सम्बन्ध अन्त नै भइसकेको थियो ।
