दार्जिलिङको भित्रभित्रै उम्लिँदै गरेको राजनीतिक वातावरण देखेपछि पश्चिम बंगालका तिनताकका मुख्यमन्त्री सिद्धार्थशंकर रेले भारतमा आपत्कालीन स्थिति लागू हुनुअघि नै पार्वतीय सचिवालय गठन गरे । मुख्यमन्त्री रे र उनकी श्रीमती माया रे प्रधानमन्त्री इन्दिरा गान्धीका अति नै नजिकका सहकर्मी थिए ।
नेपालका भूतपूर्व विदेश एवं वित्तमन्त्री अनि प्रतिष्ठित कूटनीतिज्ञ भेषबहादुर थापा र म एउटै वाहनमा तीतामीठा कुराहरू बाँड्दै उत्तराखण्डका तत्कालीन मुख्यमन्त्री त्रिवेन्द्रसिंह रावतलाई भेट्न गएका थियौं । हृषीकेशबाट निस्कनासाथ अति सुरम्य दृश्यहरू हेर्दाहेर्दै राष्ट्र–राष्ट्रबीचको कूटनीतिमाथि गफ सुरु भयो ।
स्कुले विद्यार्थी छँदा हामी दसैं कहिले आउँछ भनेर पर्खिरहन्थ्यौं । दसैंको छेकतिर उज्यालो–छ्यांग आकाश–वातावरण, बर्खाले ल्याएको भल–पहिरोबाट मुक्त हुने समय, नयाँ लुगाफाटा–जुत्ता अनि त फेरि देउसी–भैलेनीको मीठो आगमन । दसैंमा हामी पाँच भाइ–बहिनी, आमा–आपा मने ड्राइभरको अस्टिन गाडीमा चढी लगभग ४० किलोमिटर टाढा लङ भ्यु चिया कमानको चिलाउने धुरामा माम–म्हेम्हेबाट टीका लगाई आशीर्वाद लिन पुग्थ्यौं ।
त्रिशूलका तीन तीखा काँटाहरू एउटा सिंगो फलामको डन्डामा थामिएका हुन्छन् । यी तीखा काँटाहरूलाई जस्तै अर्थ दिए पनि हुन्छ । कसैले धार्मिक, कसैले सांस्कृतिक अनि कसैले कुनै संकेत वा आआफ्नै प्रतीकचिह्नका रूपमा । अतीत–वर्तमान–भविष्यसँगसँगै, कसैले त्रिशूललाई सृष्टि–प्रयोग–ध्वंसका रूपमा अघि राख्छन् भने, कसैले यी तीन तीखा काँटाहरूलाई शरीर–मन–आत्माको प्रतीक मान्छन् ।
लगभग अठार महिनाअघि विश्व–मानव–समाजमा घुसेको कोरोना महामारीले नभन्दै पनि ३४ लाख मानिसहरू खर्लप्पै पारिसकेछ । अमेरिकामा ६ लाख, भारतमा २ लाख ७५ हजार अनि फेरि ब्राजिलमा ४ लाख ३६ हजार मानिसहरू कालै नआई भन्ज्याङपारि भनेझैं भए । हांग्राले पांग्रा निलेझैं कोरोनाले सुतुसुतु सबैलाई यमराजको थैलोमा हालिदियो ।
डाक्टरको उपाधि पाउन कसलाई रुचि नलाग्ला ! सबैको मन खाने उपाधि हो यो । कोही मानव चिकित्सा अध्ययन गरेर चिकित्सक हुँदा डाक्टर बन्छन् । कोही पशु चिकित्सामा निपुणता हासिल गर्दा डाक्टर बन्छन् त, कोही अध्ययन–खोज–अन्वेषणमा व्याप्त भएर थेसिस लेख्दा डाक्टर अफ फिलोसफी (पीएचडी) बन्छन् ।
सानो छँदा हिउँद महिनाको छुट्टीमा हामी वल्लोपल्लो गाउँका भुराभुरी मिली भाँडाकुटी खेल्थ्यौं । कसैले दाउरा–पानी, कसैले भात–तरकारी र कसैले खीर–लड्डु पकाएर एकार्कालाई खुवाउँथ्यौं । सबै कुरा काल्पनिक हुन्थ्यो, समय बिताउन र मज्जा गर्नलाई भाँडाकुटी खेल्थ्यौं ।
शरणार्थीको कारुणिक आवाज थिचिँदै जाँदै छ । विश्वभरि छरिएर, पीडामय र जोखिमपूर्ण स्थितिमा रहेका २ करोडभन्दा बढी संख्याका शरणार्थीहरूले आआफ्ना देश र घर फर्कने प्रबल चाहना मुखर गर्दै आएका छन् । कहाँ छैनन् यी शरणार्थीहरू ? एसियादेखि युरोप र अफ्रिकासम्मै थुनिएर बसेका छन्, उकुसमुकुस हुने शिविरहरूमा ।
नेपालका राजा महेन्द्रले, राणा शासनबाट निस्केपछि राष्ट्रलाई सुगठित बनाउन पाँचवटा प्रभावशाली पाइलाहरू अघि सारे । पहिलो, भारतलाई त्रिभुवन राजपथ निर्माण गर्न आह्वान गरे । दोस्रो, राष्ट्रमा नेपाली रुपैयाँ नै व्यापक रूपमा चलाउन लगाए । तेस्रो, पहाड क्षेत्रका रैथानेहरूलाई मधेस क्षेत्रमा घर, जमिन, कृषि सम्हाल्न प्रोत्साहन दिए । चौथो, नेपाललाई भित्रभित्रै जोड्ने पूर्व–पश्चिम राजमार्गको परिकल्पना अघि ल्याए ।
भारतको पश्चिम बंगालकी मुख्यमन्त्री ममता बनर्जीले केही साताअघि दार्जिलिङ–डुवर्सको ऐतिहासिक छुट्टै राज्यको मागको स्थायी राजनीतिक समाधान (पर्मानेन्ट पोलिटिकल सोल्युसन : पीपीएस) आफूले नै दिने आश्वासन दिइन् । यस घोषणाले छुट्टै राज्यको मागमा एउटा नयाँ दिशा थप्यो ।
