ट्रेकिङमा तन्नेरी

माइक्रोबायोलोजीमा स्नातकोत्तर पढ्दै गरेकी उनी बिदाको समय सदुपयोग गर्नुपर्दा पदयात्रा रोज्छिन् । दसैं र तिहारको बीचमा डोल्पाको शे–फोक्सुन्डो पुगिन् । यसअघि तिलिचो, थोराङ पास, मर्दी हिमाल, गोसाइँकुण्ड–लाङटाङको पदयात्रा गरिसकेकी छन् । दुई सातासम्मको पदयात्रा गरेकाले दुई दिनको खुमैडाँडा ट्रेक उनलाई छोटो लाग्यो । ‘दुई दिन भए पनि बिदाको समय सदुपयोग गरौं भन्नेका लागि यो ट्रेक राम्रो छ,’ शनिबार कोर्चां लेकमा माछापुच्छ्रे अघि उभिएर उनले भनिन्, ‘सहरबाट हिमालको यति नजिक आएर हिउँ खेल्ने यत्तिको राम्रो गन्तव्य अन्त छैन ।’

गाउँपालिकाको घाचोकबाट हिलेखर्क हुँदै खुमैडाँडा पुग्दा बाटोभरि छरिएका फोहोरले भने उनको मन कुँडियो । सामाजिक सञ्जालमा उनले खुमै जाने बाटोभरि गुराँस फक्रिएको देखेकी थिइन् । तर पदयात्रामा जाँदा गुराँसका पात भुइँभरि असरल्ल देखिन् । ‘अहिले युवापुस्तामाझ ट्रेकिङ क्रेज बढ्दो छ,’ उनले भनिन्, ‘तर यहाँ आउनेले बाटोमा फोहोर नफालिदिए हुन्थ्यो, लालीगुराँस नटिपिदिए हुन्थ्यो ।’ ट्रेकिङका लागि घरबाट निस्किएपछि आफ्नो अनुहारमा छुट्टै चमक आउने गरेको महसुस उनले गरेकी छन् । खुमै जाँदा उकालो, चिप्लो र भीरको बाटो, वर्षात्को पर्वाह गरिनन् । भन्छिन्, ‘यसरी यात्रा गर्दा आफ्नो क्षमता जाँच्ने अवसर मिल्छ ।’

उनीसँग धेरैजसो पदयात्रामा सँगै निस्किन्छिन्, पोखरा अर्मलाकी मनीषा भट्टराई । शे–फोक्सुन्डो जाँदा बाटोमा पहिरो गएपछि ६ दिन हिँडेको अनुभव दुई जनालाई छ । एक भारतीय कम्पनीमा मेडिकल रिप्रिजेन्टेटिभका रूपमा कार्यरत उनी लामो ट्रेक गर्न रुचाउँछिन् । ‘दैनिक जीवनमा जुन तनाव हुन्छ, ट्रेकिङ गएपछि मन शान्त हुन्छ,’ २५ वर्षीया उनले भनिन्, ‘नयाँ आइडिया आउँछन् । यसले मान्छेलाई सिर्जनात्मक बनाइदिन्छ ।’ प्रकृतिप्रतिको आफ्नो प्रेमले पदयात्रा गर्न प्रेरणा मिल्ने उनी बताउँछिन् ।

काठमाडौंकी सरस्वती अधिकारी सामाजिक सञ्जालकै कारण खुमैडाँडा आइपुगिन् । अघिल्लो दिन काठमाडौंबाट आएर उनी गत शुक्रबार खुमैडाँडा उक्लिइन् । भोलिपल्ट विहानै कोर्चां पुगिन् । ‘पहिलो दिन पानीमा रुझ्दै यात्रा गर्नु कठिन थियो,’ कोर्चांमा लामो श्वास तान्दै उनले भनिन्, ‘माथि आइसकेपछि स्वर्गको टुक्रामा आएजस्तो भयो ।’

स्याङ्जाका मनीष रानाले जीवनकै पहिलो ट्रेक आफ्ना पाँच जना साथीसँग खुमैडाँडामा गरे । बाटोभरि आफ्नै पुस्ताका पदयात्री देखेर उनले रमाइलो माने । ‘अहिले टिकटक, इन्स्टाग्रामजस्ता सामाजिक सञ्जालकै कारण युवापुस्ता ट्रेकिङमा निस्कने गरेका छन्,’ उनले भने, ‘म पनि टिकटक हेरेर खुमैडाँडा आएको, पहिलो ट्रेक निकै रमाइलो भयो ।’ खुमैडाँडा र हिलेखर्कमा होटल सञ्चालन गरिरहेका नारायण गुरुङले उक्त पदयात्रा मार्गमा आउने अधिकांश युवा नै भएको बताए । ‘धेरैजसो २०–२२ वर्षका युवा ट्रेकिङमा आएका छन्,’ उनले भने, ‘८० प्रतिशतभन्दा धेरै ४० मुनिकै पदयात्री देखेको छु ।’ कोर्चांमा चिया पसल चलाइरहेका हेमन्त गुरुङले कोरोना महामारी र लकडाउनपछि खुमैडाँडामा आन्तरिक पर्यटक ओइरिएको बताए । ‘पहिला विदेशीले मात्रै ट्रेकिङ गर्छन् भन्ने थियो । पछिल्लो समय नेपालका युवापुस्ताले ट्रेकिङमा रुचि राखेका छन्,’ उनले भने ।

दुई दशकअघिसम्म माछापुच्छ्रे–१ खुमैडाँडाका खर्क भेंडीगोठले भरिन्थे । ट्रेकिङ एजेन्सिज एसोसिएसन अफ नेपाल (टान) को पहलमा माछापुच्छ्रे मोडल ट्रेक खुलेपछि विदेशी पर्यटक ‘क्याम्पिङ ट्रेक’ मा जान थाले । यो पदमार्गको ‘रि–ब्रान्डिङ’ पछि भने यतिबेला आन्तरिक पर्यटकको पनि रोजाइमा परेको छ । माछापुच्छ्रे मोडल ट्रेक मर्दी खेलाको सिरान सैंतीघट्ट–पुरुन्ध्रु हुँदै खुमैडाँडा–कोर्चां पुग्थ्यो । त्यहाँबाट पिपर लेक हुँदै घाचोक–सार्दीखोला झरिन्थ्यो । पदयात्रा मार्गमा होटल, रेस्टुरेन्ट थिएनन् । केही ठाउँमा टानले बनाएका धर्मशाला थिए । विदेशी पर्यटकले यो पदयात्रा मार्ग एक सातामा पूरा गर्थे ।

घाचोकका स्थानीय युवाले कोरोना महामारी अघि हिलेखर्क र खुमैडाँडामा होटल बनाए । ग्रेट माछापुच्छ्रे ट्रेल समिति नै गठन गरेर युवाको समूह बनाएर होटलमा लगानी गरे । घाचोकको टुँसेबाट खुमैडाँडा हुँदै कोर्चां लेक पुग्ने पदयात्रा मार्गलाई ‘ग्रेट माछापुच्छ्रे ट्रेल’ नामकरण गरेर प्रवर्द्धन गरे । गएको दसैंयता आन्तरिक पर्यटकले यो क्षेत्र भरिभराउ छ । पोखराको हरिचोकबाट जिप वा बसमा घाचोकको टुँसे पुग्न सकिन्छ । जिप भने सरिपाखासम्मै पुग्छ । सरिपाखाबाट दुई घण्टा हिँडेपछि हिलेखर्क पुगिन्छ । केही पदयात्रीले टुँसेबाटै पदयात्रा सुरु गरेर हिलेखर्कमा बास बस्न पुग्छन् । धेरैजसो सरिपाखाबाट पदयात्रा सुरु गरेर हिलेखर्कमा बिहानको खाना खानेगरी पुग्छन् । हिलेखर्कबाट झन्डै ५/६ घण्टाको उकालो चढेपछि खुमैडाँडा आइपुग्छ ।

बाटोमा गुराँस फुलेको हेर्दै पदयात्रा गर्ने पाइने र डाँफे, मुनालसमेत देखिने अवसर हुन्छ । समुद्री सतहदेखि ३ हजार २ सय ५० मिटर उचाइमा रहेको खुमैडाँडामा हिउँदमा बाक्लो हिउँ पर्छ । माछापुच्छ्रेको काँखैमा थपक्क बसेजस्तो खुमैडाँडामा तीनवटा होटल छन् । यी होटलमा २ सय ५० जनासम्म पाहुना अट्छन् । हिलेखर्कमा दुईवटा होटल छन् भने एउटा निर्माणाधीन छ । यो पदयात्रा मार्गको बीचबीचमा केही रेस्टुरेन्ट बनिसकेका छन् त केही बन्ने क्रममा ।

युवालाई बिदेसिनबाट रोक्न समूह बनाएर होटलमा लगानी गरेको ग्रेट माछापुच्छ्रे ट्रेलका अध्यक्ष एवं वडा नम्बर १ का अध्यक्ष इन्द्र गुरुङले बताए । ‘कुनैमा २५, कुनैमा २० जना युवा मिलेर होटल, रेस्टुरेन्टमा लगानी गरेका छौं,’ उनले भने, ‘यसले घाचोकका झन्डै एक सय जना युवा स्वरोजगार भएका छन् ।’ खुमैडाँडाबाट भन्दा सुन्दर दृश्यको अवलोकन गर्न भने त्यहाँभन्दा दुई घण्टा माथि ३ हजार ६ सय ९० मिटरमा रहेको कोर्चां पुग्नुपर्छ । खुमैडाँडा पुग्ने पदयात्री अर्को दिन ४ बजे उठेर सूर्योदय हेर्न कोर्चां पुग्छन् । सूर्यको पहिलो किरण माछापुच्छ्रेको टुप्पोमा परेको दृश्यले पर्यटकलाई आनन्दित बनाउँछ ।

कोर्चांबाट माछापुच्छ्रे हिमाल र अन्नपूर्ण हिमशृंखला यति नजिक देखिन्छ कि आँखाले एकै मेसोमा हेर्न भ्याउँदैन । माछापुच्छ्रेतिर उभिएर हेर्दा देब्रैतिर अन्नपूर्ण प्रथम, अन्नपूर्ण दक्षिण र हिमचुली, दाहिनेतिर अन्नपूर्ण तेस्रोलगायत हिमाल देखिन्छन् । दक्षिणतर्फ पोखरा उपत्यका नियाल्न सकिन्छ । हिउँदमा पोखरा बजार कुहिरोले ढाकिँदा देखिने दृश्य हेर्न पर्यटक खुमैडाँडा र कोर्चां पुग्छन् । खुमैडाँडामा एक रातको खाना, बास बसेको र भोलिपल्ट बिहानको खाजा खाएको एक जनाले दुई हजार रुपैयाँ तिर्नुपर्छ । फरक मार्ग प्रयोग गर्न चाहनेले कोर्चांबाट मेश्रम, सैतीघट्ट हुँदै फर्किन सक्छन् । कोर्चांबाट एकै दिनमा पोखरा आइपुगिन्छ । कस्सिएर हिँड्न सक्नेका लागि एक रात, दुई दिन र समय लिएर हिँड्नेले दुई रात, तीन दिनमा यो पदयात्रा मार्ग पूरा गर्न सक्छन् ।

सहरबाट दुई दिनमा पुगेर फर्कन सकिने नजिकको गन्तव्य भएकाले पनि आन्तरिक पर्यटकको रोजाइमा खुमैडाँडा–कोर्चां परेको छ । टिकटकलगायत सामाजिक सञ्जालमा यतिबेला खुमैडाँडा ‘भाइरल’ नै छ । शुक्रबार, शनिबार र अन्य सार्वजनिक बिदाका दिन आन्तरिक पर्यटकको अत्यधिक चाप हुन्छ । होटललाई पहिले नै सम्पर्क नगरी जाँदा बास नै नपाउने समस्या आउन सक्छ । यो पदमार्गको प्रवर्द्धन गर्न माछापुच्छ्रे गाउँपालिकाले आफ्नो १६ औं कार्यपालिका बैठक खुमैडाँडामा गरेको छ । गत शनिबार बसेको कार्यपालिका बैठकले गाउँपालिकाका पदयात्रा मार्गलाई व्यवस्थित गर्दै प्रवर्द्धनमा जोड दिने निर्णय गरेको गाउँपालिका अध्यक्ष मीनबहादुर गुरुङले बताए ।

गत वर्ष नै मादी गाउँपालिकाको क्रपुडाँडामा बाक्लो हिमपात भएपछि आन्तरिक पर्यटक ओइरिए । यस वर्ष पनि क्रपुडाँडामा उत्तिकै संख्यामा पदयात्री पुगेका छन् । पछिल्लो समय कास्कीका मर्दी हिमाल, सिक्लेस–कफुचे, सिक्लेस–कोरी पदयात्रामा मार्गमा आन्तरिक पर्यटक पुग्छन् । तीमध्ये धेरैजसो युवापुस्ताकै हुन्छन् । यसअघि नै चल्तीका पदयात्रा मार्ग अन्नपूर्ण आधार शिविर (एबीसी), घान्द्रुक–घोरेपानी–पुनहिललगायतमा उत्तिकै संख्यामा आन्तरिक पर्यटक पुग्ने गरेका छन् । हिउँ पर्ने र थरीथरीका गुराँस फुल्ने याम भएकोले पनि यो सिजनमा यी पदयात्रा मार्ग आन्तरिक पर्यटकले भरिभराउ छन् ।