हतारमा छिन् फुन्जो
काठमाडौँ — नाममा के छ र ? होइन, सबथोक हुन्छ । फुन्जो झङभु लामा नामैले सबथोक भन्छ । तिब्बती भाषाको यो नामको अर्थ हुन्छ, सबै पुगेको राम्रो । नाम मात्र होइन, यी ३१ वर्षीया युवतीले काम पनि त धेरै गरेकी छन्, त्यो पनि पुग्ने गरेर राम्रोसँगै । उनको सबैभन्दा ठूलो परिचय हुन्छ, सबैभन्दा कम समयमा सगरमाथाको सफल आरोहण गर्ने महिला । गज्जब छैन र यो ? जम्माजम्मी ३९ घण्टा ६ मिनेटमै फुन्जोले सन् २०१८ मा सफल आरोहण गरेकी थिइन् ।
दिन थियो, मे महिनाको १७ तारिख । उनले यो सबै विवरण आफ्नै हातमा ‘ट्याटु’ पनि गरेकी छन् र त्यसलाई खुबै गर्वले देखाउन पनि गर्छिन् । अझ त्यही ट्याटुलाई सुमसुम्याउँदै उनी भन्छिन्, ‘सबथोक मिलेको भए, त्यो समय अझ धेरै कम हुन्थ्यो ।’ त्यति भन्दा उनको अनुहार धपक्क बल्ने गर्छ । यो सबै किन सम्भव भएको थियो भन्दा फुन्जोको हिउँसँग नजिकको साइनो छ । उनी हिउँमै हुर्किन् र बढिन् । अनि हिउँकै लागि केही न केही गर्ने इच्छा राख्छिन् ।
हिउँमै रमाउने भनेपछि उनमा अदम्य साहस पनि त चाहियो नै । यो उनमा पर्याप्त छ पनि । त्यसैले आफ्नो नामको भावअनुसार हिउँसँग जोडिएर सबै पुग्ने गरेर राम्रो काम गर्न चाहन्छिन् । उनी आफ्नो हिउँसँग जोडिएको परिचयलाई अझ गाढा पार्न चाहन्छिन् । त्यसै क्रममा उनले हालै एउटा ठूलै जिम्मेवारी पनि पाएकी छन् र यो हो, स्विट्जरल्यान्डका लागि नेपालको पर्यटन सद्भावना दूत । उनलाई संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डन मन्त्रालयले यो जिम्मेवारी सुम्पेको हो ।
यो काममा पनि उनी उत्तिकै खुसी छिन् । भन्छिन्, ‘मेरो काम भनेको स्विसहरूलाई नेपालमा भ्रमण गर्नका लागि प्रेरित गर्ने, सल्लाह दिने र सहज बनाउने हो । मलाई यो काम निकै जिम्मेवारीपूर्ण जस्तो लाग्छ । त्यसैले मलाई धेरै काम पनि गर्नु छ ।’ उनी आफैं यसअघि स्विट्जरल्यान्ड पनि गइसकेकी छन् । त्यतिबेला उनी शीतकालीन खेलको प्रशिक्षणका लागि गएकी थिइन् । भनेपछि उनी खेलाडी पनि हुन्, त्यो पनि हिउँसँग जोडिएको ।
त्यसो त नेपालमा हिउँसँग जोडिएका खेल निकै कम हुन्छन् । कम मात्र होइन, यसबारे खासै चर्चा पनि हुन्न । तर नेपालको एउटा विशिष्ट परिचय हिमालको देशकै रूपमा छ । कम चर्चाबीच नेपालमा शीतकालीन खेलका राष्ट्रिय प्रतियोगिता पनि हुने गर्छ । फुन्जो त्यसकी पनि च्याम्पियन हुन्, अझ त्यो पनि पहिलो पहिलो । सन् २०१५ मा पहिलो पल्ट स्की च्याम्पियनसिप भएको थियो, लाङटाङको केन्जिङ भ्यालीमा । त्यहाँ उनी अल्पाइनमा च्याम्पियन भइन् ।
त्यसपछि यही प्रतियोगिता सन् २०१८ मा मुस्ताङमा भएको थियो र त्यसमा पनि उनी अल्पाइनमा च्याम्पियन भइन् । यो स्पर्धामा खेलाडी माथिल्लो भागबाट तल झर्ने गर्छ, स्की गर्दै । फुन्जो भन्छिन्, ‘मलाई नेपालमा पनि हिउँमा खेलिने खेल केही न केही सम्भव छ भनेर प्रचार गर्नु छ । स्विट्जरल्यान्डमै गएर मैले यो खेलबाट जान्ने र सिक्ने अवसर पाएका थिएँ । अनि नेपाल आएर च्याम्पियन पनि भएँ । मलाई हिउँका खेलबारे पनि धेरैलाई बुझाउनु छ ।’
फुन्जो राम्री पनि छिन्, हिस्सी परेकी । सायद भाग्यमानी पनि छिन् । त्यसैले त उनी एउटा वृत्तचित्रमा नायिका भएर पनि आउँदै छिन् । यस वृत्तचित्रबारे पटक्कै हल्ला नभएको स्थिति छ । निर्माण हुने क्रममा रहेको वृत्तचित्रमा के कस्तो हुन्छ, त्यसबारे पनि उनलाई थाहा छैन । तर एउटा तथ्य निश्चित छ, यसमा उनको प्रमुख भूमिका छ । खास कुरा के भन्दा एडमन्ड हिलारी र तेन्जिङ नोर्गेले पहिलो पल्ट सगरमाथा सफलतापूर्वक चढेको ७० वर्ष हुँदै छ ।
सन् १९५३ को मे २९ मानवीय इतिहासकै एउटा ठूलो उपलब्धिका रूपमा उनीहरू दुई जना सबैभन्दा पहिले सगरमाथाको चुचुरोमा पुगेका थिए । हिलारीका नाति हुन्, एलेक्जान्डर र जर्ज । आफ्ना बाजेको सम्झनामा उनीहरूले वृत्तचित्त बनाउन लागेका हुन् । सायद त्यसमा उनीहरू आफ्नो बाजेसँगको सम्बन्ध कुनै न कुनै रूपमा देखाउन चाहन्छन् । यो वृत्तचित्रको कथा नेपालसँग पनि त जोडिनु नै पर्यो, त्यसैले फुन्जो पनि छानिएकी हुन् ।
धेरैले यस पात्रका लागि ‘अडिसन’ दिएका थिए, तर छानिए उनी नै । यसको पनि कारण छ । उनको जीवनमा सबैभन्दा ठूलो भूमिका खेल्नेमा पर्छन्, बाजे । त्यसैले पनि फुन्जो आफ्नो बाजे नोर्बु लामाको प्रसंग आउँदा भावुक हुन्छन् । फुन्जोलाई तिनै बाजेले हुर्काए र बढाए, गोर्खाको चुम भ्यालीमा । यसै कारणले तिनै बाजे र फुन्जोबीचको सम्बन्ध देखाउन पनि यो वृत्तचित्रका लागि उनी उपयुक्त भइन् । हाम्रो काम भने यो वृत्तचित्रको व्यग्रसँग प्रतीक्षा गर्ने नै हो, किनभने यसबारे धेरै जानकारी बाहिर आएकै छैन ।
फुन्जोले बिनाअक्सिजन चोयु हिमाल पनि चढिसकेकी छन् । गोर्खाकी यी युवतीले मनास्लु, आमादब्लम र उत्तर अमेरिकाको डेनालीको पनि सफल आरोहण गरिसकेकी छन् । उनी पाकिस्तानको के–टू हिमाल सफल आरोहणको निकै नजिक पनि पुगेकी थिइन्, तर सफल भने भइनन् । चुचुरोबाट जम्माजम्मी दुई सय मिटरको दूरीमा पुगिसक्दा पनि उनी आरोहण त्याग्न बाध्य भइन् । भने पछि उनको परिचय खाली सगरमाथा कम समयमा चढ्ने महिलाका रूपमा मात्र छैन ।
उनको एउटा अर्को ठूलै परिचय पनि छ र यो हो, नेपालकी पहिलो महिला हेलिकोप्टर लङ–लाइन रेस्क्युअरको । के हो त यो ? उनी भन्छिन्, ‘एउटा निश्चित उचाइपछि हिउँमा हेलिकोप्टर ओराल्न मिल्दैन । तर ६ हजार मिटरको उचाइ पनि उद्धार त आवश्यक हुन्छ नै । त्यस्तो स्थितिमा हेलिकोप्टरमा झुन्डेर उद्धार गर्ने काम हुन्छ ।’ यसका लागि पनि उनले निकै कडा प्रशिक्षण लिएकी छन् । भनेपछि यी फुर्वाको कति धेरै साइनो है, हिउँसँगै जोडिएर ।
प्रकाशित : माघ १२, २०७९ १०:२८
