प्रतिनिधिसभाको पहिलो यात्रामै सभामुख
काठमाडौँ‚ बिर्तामोड — पार्टीभित्र कुशल संगठकको छवि बनाएका एमाले स्थायी कमिटी सदस्य देवराज घिमिरे सभामुखमा निर्वाचित भएका छन् । झन्डै पाँच दशकदेखि कम्युनिस्ट आन्दोलनमा सक्रिय उनले प्रतिनिधिसभाको पहिलो यात्रामै उच्च ओहदामा पुग्ने अवसर प्राप्त गरेका हुन् ।
सत्तारूढ गठबन्धनबाट उम्मेदवार बनेका घिमिरे प्रतिनिधिसभामा बिहीबार भएको मतविभाजनबाट सभामुख चयन भएका हुन् । २०६२/६३ को जनआन्दोलनपछि पहिलो पटक सांसदहरूको मतविभाजनबाट सभामुख चयन गरिएको हो । प्रतिनिधिसभाको बिहीबारको बैठकमा ‘घिमिरेलाई सभामुखमा निर्वाचित गरियोस्’ भन्ने प्रस्तावलाई मतविभाजनमा लैजाँदा उपस्थित २ सय ६८ सांसदमध्ये १ सय ६७ सांसदले पक्षमा मत दिएका थिए ।
सभामुख निर्वाचित भएपछि घिमिरेले निष्पक्ष र तटस्थ भूमिकामा रहेर कार्यसम्पादन गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका छन् । ‘म निष्पक्षताका साथ सभा सञ्चालनमा लाग्नेछु । प्रतिनिधिसभाको प्रतिनिधित्व ठिक ढंगले गर्नेछु । विगतका सभामुखहरूको कामबाट शिक्षा लिँदै संसद्लाई चुस्त बनाउन लाग्नेछु,’ उनले भने । घिमिरेले शुक्रबार बिहान ११ बजे राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीबाट पद तथा गोपनीयताको शपथ लिने कार्यक्रम रहेको छ ।
घिमिरे एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको निकटतम् विश्वासपात्रमध्येका एक हुन् । उनले छैटौं महाधिवेशनदेखि निरन्तर रूपमा ओलीलाई साथ दिँदै आएका छन् । झापा बिर्तामोडका ६६ वर्षीय घिमिरे पार्टीभित्र इमानदार र निष्ठावान् नेताका रूपमा चिनिन्छन् । ‘पार्टीका लागि निरन्तर काम गरेको तर एकदमै थोरै अवसर पाउने नेताका रूपमा उहाँ चिनिनुहुन्छ’ जिल्लाका पुराना कम्युनिस्ट नेता एवं संविधानसभा सदस्य मनकुमार गौतमले भने, ‘मैले जानेसम्म करिब ३० वर्षदेखि उहाँ ओलीको साथमा हुनुहुन्छ । ओलीको हरेक दुःख, अप्ठ्यारामा बिनासर्त साथ र सहयोग गर्नुभएको छ । अहिले अध्यक्षज्यूले उहाँलाई सभामुख बनाएर ठूलो सम्मान गर्नुभएको छ ।’
२०१३ जेठ १३ मा ताप्लेजुङको सिरिजंगा–३, सिकैंचामा जन्मिएका घिमिरे २०३३ मा विद्यार्थी पृष्ठभूमिबाट कम्युनिस्ट आन्दोलनमा जोडिएका हुन् । २०३३ मा विद्यार्थी संगठनको जिम्मेवारीकै क्रममा उनी गाउँगाउँ पुगेर बुर्जुवा शिक्षा बहिष्कार अभियानमा सक्रिय थिए । उनले २०३५ मा अखिल नेपाल कम्युनिस्ट क्रान्तिकारी कोअर्डिनेसन कमिटी (माले) मार्फत नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको सदस्यता लिएका थिए । उनले तेह्रथुम र पाँचथर जिल्लामा संगठन विस्तारको जिम्मेवारीसमेत निर्वाह गरेका थिए ।
उनले इलाममा पनि जिल्ला कमिटीको नेतृत्व गर्दै संगठन निर्माण तथा विस्तारमा प्रमुख भूमिका निर्वाह गरेका थिए ।
१२ वर्ष भूमिगत राजनीति गर्ने क्रममा उनी पटकपटक हिरासतमा बसेका थिए । पार्टीभित्र उनलाई कम बोल्ने, जिम्मेवारीमा निरन्तर लागिरहने र प्राप्त जिम्मेवारी सफलतापूर्वक सम्पन्न गर्ने नेताका रूपमा लिइन्छ । ‘देवराजजी सभामुख हँॅदै गर्दा मलाई माओत्सेतुङको एउटा भनाइ याद आइरहेको छ, लागिरहनुको अर्थ नै विजयी हो,’ नेता गौतमले भने, ‘देवराजजी कहिल्यै कुनै पद वा अवसरका लागि अगाडि बढ्नुभएन । चुपचाप संगठनको काममा लागिरहनुभयो । त्यसको फल अहिले उहाँ मुलुकको पाँच सम्माननीय व्यक्तिमध्ये एक हुनुभयो । साह्रै खुसी लागेको छ ।’
घिमिरे २०४६ भदौमा सिरहाको विष्णुपुरकट्टीमा सम्पन्न मालेको चौथो महाधिवेशनमा प्रतिनिधिका रूपमा सहभागी भएका थिए । उनी २०४९ मा सम्पन्न एमालेको पाँचौं राष्ट्रिय महाधिवेशनबाट केन्द्रीय सदस्यमा निर्वाचित भए । उनले २०५० देखि साविकको मेची अञ्चल इन्चार्जको दायित्व बहन गरे । मेचीका चार जिल्ला झापा, इलाम, पाँचथर र ताप्लेजुङमा उनले निर्माण गरेको संगठनकै बलमा २०४८ को संसदीय चुनावमा एमालेका सबै उम्मेदवार निर्वाचित भएका थिए । उक्त चुनावपछि पूर्वमा ‘मेची अञ्चलका चारै जिल्ला, लालकिल्ला’ भन्ने नारा नै स्थापित हुन पुग्यो ।
स्नातकसम्म अध्ययन गरेका घिमिरे २०५६ मा राष्ट्रिय सभा सदस्यमा निर्वाचित भएका थिए । संसदीय अनुभवमा उनको त्यो पहिलो यात्रा थियो । त्यसपछि पनि घिमिरे पुनः पार्टी निर्माणमै फर्किएका थिए । २०५८ मा पार्टीको केन्द्रीय स्वास्थ्य विभागको इन्चार्ज भए । त्यसपछि लगातार इन्जिनियरिङ विभाग, युवा संघ नेपाल, नेपाल राष्ट्रिय शिक्षक संगठन, प्रगतिशील प्राध्यापक संगठनलगायतका विभाग र संगठनको इन्चार्जको अभिभारा सफलतापूर्वक निर्वाह गरे ।
एमालेको नवौं राष्ट्रिय महाधिवेशनपछि अध्यक्ष ओलीको सचिवालयको संयोजन गर्ने जिम्मेवारीसमेत घिमिरेलाई नै दिइएको थियो । उनले उक्त जिम्मेवारीसमेत सफलतापूर्वक सम्पन्न गरेका थए । एमाले र माओवादी केन्द्रबीच वाम एकता भई नेकपा गठन भएपछि घिमिरे प्रदेश १ को अध्यक्ष बनेका थिए । एमालेको दसौं महाधिवेशनबाट उनी पार्टीको स्थायी कमिटी सदस्य तथा प्रदेश १ इन्चार्ज छन् ।
मंसिर ४ को निर्वाचनमा गठबन्धनका उम्मेदवार एवं पूर्वसहपाठी हरि राना र स्वतन्त्र उम्मेदवार भद्रप्रसाद नेपाल (स्वागत नेपाल) लाई पराजित गर्दै घिमिरे पहिलो पटक प्रतिनिधिसभा सदस्यमा निर्वाचित भएका थिए ।
सरकारको नेतृत्व गरिरहेको माओवादी केन्द्रका साथै एमाले, राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी, राप्रपा, जनता समाजवादी पार्टी, जनमत पार्टी, नागरिक उन्मुक्ति पार्टी र स्वतन्त्र सांसदले घिमिरेका पक्षमा मत दिएका थिए । ‘घिमिरेलाई सभामुखमा चयन गर्नॅ हुँदैन’ भन्नेमा कांग्रेस, एकीकृत समाजवादी र राष्ट्रिय जनमोर्चाका सय सांसदले मत दिए । नेमकिपाका सांसद प्रेम सुवालले भने पक्ष र विपक्षमा ‘मत दिन्नँ’ भनेका थिए ।
मतविभाजनमा ज्येष्ठ सदस्य पशुपतिशमशेर जबराले अभ्यासअनुसार नै भाग लिएनन् । कांग्रेसका सांसद टेकबहादुर गुरुङ निलम्बनमा छन् । सांसदहरू वर्षमान पुन, बिनाकुमारी थनैत, मनोरमा शेरचन, सपना राजभण्डारी र सुरक्षाकर्मीको हत्या अभियोगमा फरार रहेका एमाले सांसद लक्ष्मी महतो कोइरी उपस्थित भएनन् । कोइरीले यसअघि पुस २६ मा भने प्रहरीलाई छल्दै संसद्मा पुगेर प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाललाई विश्वासको मत दिएका थिए ।
सभामुख उम्मेदवार बनेकी कांग्रेस सांसद ईश्वरी न्यौपानेले दलीय ह्वीप र गठबन्धनका कारण अन्य दलका सांसदले आफूलाई मत दिन नसकेको बताइन् । उनले भनिन्, ‘सभामुख निर्वाचित भइसकेपछि कुनै पार्टीको रहँदैन, सिंगो सभाको नेता हो । सरकारलाई संसद्प्रति उत्तरदायी बनाउने दायित्व हुन्छ भने सरकारलाई संसद्ले सघाउने वातावरण सिर्जना गर्ने समन्वयकारी भूमिका निभाउनुपर्ने हुन्छ । अब त्यो जिम्मेवारी सभामुख घिमिरेको हो ।’
२०६३ को पुनःस्थापित संसद्, दुई संविधानसभा र व्यवस्थापिका संसद् तथा पहिलो प्रतिनिधिसभामा सभामुख सर्वसम्मत चयन भएका थिए । एमालेका सुवास नेम्वाङ २०६३ को पुनःस्थापित संसद्, २०६४ को व्यवस्थापिका संसद्, २०६५ को संविधानसभा, २०७० को संविधानसभा र २०७२ को रूपान्तरित व्यवस्थापिका संसद्को सभामुख भएका थिए । २०७२ मा रूपान्तरित व्यवस्थापिका संसद्को सभामुखमा माओवादीकी ओनसरी घर्ती चयन भएकी थिइन् । संविधान जारी भएपछि गठित प्रतिनिधिसभामा माओवादीबाट कृष्णबहादुर महरा (२०७४) र अग्निप्रसाद सापकोटा (२०७६) मा सभामुख बनेका थिए ।
संसद्को नेता भएको र निष्पक्ष भूमिका निर्वाह गर्नुपर्ने भन्दै कांग्रेसले सभामुखलाई निर्विरोध चयन गर्न सघाउने गरेको थियो । यसपटक भने कांग्रेसले सरकारलाई विश्वासको मत दिएर विपक्षको बेन्चमा बसेका दलहरूको नेतृत्व गर्दै सांसद न्यौपानेलाई उम्मेदवार बनाएको थियो । कांग्रेसले सभामुखको उम्मेदवारी मनोनयनको केही समयअघि मात्र प्रतिस्पर्धामा जाने घोषणा गरेको थियो । सत्तारूढ पक्षका उम्मेदवारको पक्षमा बहुमत भएपछि कांग्रेसका उम्मेदवारलाई सभामुख निर्वाचित गरियोस् भन्ने प्रस्तावलाई मतविभाजनमा अघि सारिएन ।
सभामुख निर्वाचनका क्रममा पूर्वसभामुख नेम्वाङले अहिले पनि सदन एकताबद्ध हुनुपर्ने भन्दै घिमिरेका पक्षमा उभिन सांसदहरूलाई आग्रह गरेका थिए । संसद्लाई एकताबद्ध बनाएर लैजाने क्षमता घिमिरेमा भएको उनले उल्लेख गरेका थिए । एमाले सांसद योगेश भट्टराईले सभामुख सर्वसम्मत चुनिनुपर्छ भन्ने मान्यतासहित सदनमा आएको तर त्यसो हुन नसकेको बताएका थिए । उनले प्रधानमन्त्रीलाई विश्वासको मत दिने कांग्रेसले सदनको नेताको चुनावमा उम्मेदवार बनाएको भन्दै असन्तुष्टि जनाए । ‘सभामुख सर्वसम्मत चुनिनुपर्छ भन्ने हाम्रो अपेक्षा थियो । यसको हेक्का हुनुपर्छ कि कसको कारणले भएन, त्यो बेला नै सर्वसम्मत हुनुपर्थ्यो,’ उनले भने ।
माओवादी केन्द्रका सांसद माधव सापकोटाले प्रतिनिधिसभाको अभिभावकका रूपमा सभामुख रहने हुँदा सर्वसम्मत चयन गरिएको भए सदनको गरिमा बढ्ने थियो भन्ने धारणा राखेका थिए । राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका सांसद मनीष झाले राजनीतिक अभ्यास सच्याउन जरुरी रहेको बताए । राप्रपाका प्रमुख सचेतक ज्ञानबहादुर शाहीले सभामुखको कुर्सीमा विपक्षका आवाज सुन्ने व्यक्ति हुनुपर्ने धारणा राखेका थिए ।
प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले सभामुख र उपसभामुख निर्वाचनमा सत्ता साझेदार दलहरू एक ठाउँमा उभिएको उल्लेख गरेका थिए । एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले भने कांग्रेसले सरकारलाई विश्वासको मत र सभामुख निर्वाचनसम्म आइपुग्दा पार्टीअनुसार व्यवहार गरेको आरोप लगाए । ‘जसो गरे पनि हुने ? कार्यकारीमा भोट दिन मिल्ने, पार्टी छानी छानी भोट दिन मिल्ने, अर्को पार्टीको विरोध गर्नुपर्ने ? सरकारको समर्थन गर्ने, सरकारमा हिस्सेदारको विरोध गर्ने ?’ उनले भनेका थिए ।
प्रकाशित : माघ ६, २०७९ ०६:०४
