पप सम्राट्को दोस्रो ‘इनिङ’

आठ वर्षअघि यही सम्राट् विष्टमाथि बज्रपात पर्‍यो । न्हू बज्राचार्यको स्टुडियोमा, गोपाल रसाइलीद्वारा ‘एरेन्ज’ गरिएका १२ गीतको ‘रेकर्डिङ’ गरिरहँदा मिर्गौलामा समस्या देखियो । एल्बम निकाल्ने तयारीमा रहेका विष्ट उपचारका लागि हतारमै हान्निए, अमेरिका । मिर्गौला फेल भएको थाहा पाउनासाथ सुरु भए, डायलाइसिसका संघर्षशील वर्षहरू । सातामा दुई पटक डायलाइसिस गर्नुपर्ने, बिस्तारै विष्टको स्वर सुक्दै गयो । त्यतिबेला ‘रेकर्ड’ गर्न बाँकी १२ गीतको सम्झनाले मन दुखाउँथ्यो । छोराछोरीको हेरचाह कसले गर्ला ? परिवारको चिन्ताले गलाउँथ्यो । भगवान् भरोसामा बस्न थाले ।

त्यही चिन्ता, तनाव र दुःखलाई चर्चको ड्रमतिर पोख्थे, चर्को आवाजमा ड्रम बजाइदिन्थे । अमेरिकामा रहेका दुई छोरी र ज्वाइँले सधैं हौसला थपिरहन्थे, मिर्गौला पाउने आस देखाउँथे । डायलाइसिस गरेको अढाई वर्षपछि एक दिन ‘डोनर’ भेटियो, बाँच्ने आशा पूरा भयो । ‘किड्नी’ पाउने खबर सुन्नासाथ ज्वाइँहरूले अस्पताल लिएर कुदाउनुभयो । ६ घण्टा लामो ‘अप्रेसन’ भयो । मलाई ‘किड्नी’ कोही मरेको मान्छेले दिएको रहेछ । उ मर्‍यो, तर मलाई बचाएर गयो । त्यसैले कहिलेकाहीं म उसलाई धन्यवाद दिन्छु, पेटतिर छाम्दै विष्टले भने, ‘उसले गर्दा नै बाँच्न पाइयो । यो सब परमेश्वरको आशीष हो ।’

पप गायक ओमविक्रम विष्ट । तस्बिरहरू : दीपक केसी/कान्तिपुर

जीवन र मृत्युसँग पैठेजोरी खेलेका विष्ट अहिले नेपालमा आइपुगेका छन् । अमेरिकाको लामो बसाइपछि घर फर्किएका विष्ट आठ वर्षअघि थाती रहेको एल्बमको ‘रेकर्डिङ’ गर्दै छन् । १२ गीतमा अन्य ४ थपिएसँगै, १६ गीतको ‘रेकर्डिङ’मा व्यस्त छन्, अहिले । नयाँ पुस्तामाझ नवीन जोस बोकेर उनी संगीतको बजारमा फर्कंदै छन् । यी गीतले कस्तो प्रतिक्रिया, ‘भ्युज’ बटुल्ला ? त्यसले खासै फरक पार्नेवाला छैन । त्यसको कारण एउटै हो । दशकअघि नै ‘को हो त्यो’, ‘म मौनता’ लगायतका दुई सय गीतमार्फत विष्टले आफूलाई सावित गरिसकेका हुन् । ‘अहिले पप संगीतमा नयाँ पुस्ताहरू हुनुहुन्छ । त्यही नयाँ पुस्ताअघि नयाँ गीत नयाँ जोससहित ‘रेकर्डिङ’ गर्दै छु,’ विष्टले ‘रेकर्डिङ’को खुसी बाँडे ।

६८ वर्षको उमेरमा पनि गीत ‘रेकर्डिङ’लाई लिएर उनी उत्तिकै उत्साहित छन्, जति बाल्यकालमा पहिलो पटक ‘इलेक्ट्रिक’ गितार छुँदा भएका थिए । संगीतको लगावले डेढ तल्लाबाट बजारिएनन् मात्रै, गोजीको पैसा रित्याउँदै आफूलाई मनपर्ने संगीत गर्नेहरूसँग नजिकिएका किस्सा ओमको विगत बनिसक्यो ।

२०१२ सालमा न्युरोडमा जन्मिएका हुन्, ओम । सानैदेखि बिटल्सका गीत सुन्थे । बुबाले ‘रेकर्ड प्लेयर’ ल्याइदिएका थिए, त्यसैमा बिटल्सका गीत सुन्थे । बुबा दौलतविक्रम विष्ट श्री ५ को सरकारको शाखा अधिकृत त्यसैले मलेसिया, सिंगापुर पुगिरहने । उनी बुबासँग गितार मागिरहन्थे, एक दिन बुबाले माग पूरा गरिदिए । ‘एकस्टिक गितार ल्याइदिनुभएको रहेछ । खासमा त्यो त भित्तामा झुन्ड्याएर राख्ने खालको गितार रहेछ । बजाउँदा बजाउँदा औंलाभरि घाउ भएको थियो,’ पहिलो गितार हात पर्दाको सम्झना सुनाउँछन् ओम । त्यो गितार बजाउने धोको पूरा नभएपछि न्युरोडमा ६५ रुपैयाँमा अर्को गितार किने उनले । त्यही गितारमा तीनवटा ‘कर्ड’ सिकेर १० वर्षको उमेरमै डबलीमा नेवारी गीत गाए ।

संगीतप्रति झुकाव बढ्दै जाँदा एक दिन घरछेवैको गुच्चा टोलमा कसैले ‘इलेक्ट्रिक’ गितार बजाएको आवाज गुन्जियो । गितारको त्यस किसिमको नौलो आवाज सुन्नेबित्तिकै ओम आकृष्ट भइहाले । त्यो आवाज सुन्न उनी झ्यालमा चढे, ढोका सबै बन्द थियो । झ्याल पनि बन्द नै थियो, बन्द ढोकामा झुन्डिएर उनी ‘इलेक्ट्रिक’ गितारको आवाज सुन्दै थिए । रोबर्ट शर्मा, किशोर थापालगायतका लामो कपाल पालेका दाइहरू झुम्दै ‘इन्ट्रुमेन्टल’ बजाइरहेका थिए । झट्ट हेर्दा बिटल्सजस्तै देखिन्थे ।

आधा घण्टापछि दाजुहरूले झ्याल खोले, डेढ तलाबाट उनी भुइँमा बजारिए । चोट ठूलो लागेन, पश्चिमा संगीतसँग त्यही दिनदेखि मितेरी गाँसियो उनको । ओमको लगाव बुझेरै रोबर्टहरूले ओमलाई ‘इलेक्ट्रिक’ गितार बजाउन दिए । गितारको एउटा ‘स्ट्रिङ’लाई मज्जाले ताने, ड्वाङ्ग आवाज आयो । त्यहीबेलै ‘इलेक्ट्रिक’ गितारले मुटुमा हान्यो । अनि ‘इलेक्ट्रिक’ गितारमा तीनवटा ‘कर्ड’ बजाएर सुनाइदिए । उनीहरू सबै छक्क परे । रोबर्टको टोलीसँग बिस्तारै नजिकिए उनी । ‘ब्यान्ड’का सदस्यले अह्राएको सबै काम उनी खुरुखुरु मानिदिन्थे । उनीहरूले ‘द पाखेज’ भन्ने ‘ब्यान्ड’ खोले । त्यसपछि कमल चित्रकारहरूले ‘सेकेन्ड प्याकेज’ खोले ।

उतिबेलाको निकै प्रख्यात ‘ब्यान्ड’– ‘डायमन्ड’ । ‘ब्यान्ड’सँग नजिकिन पनि उस्तै पापड बेले ओमले । पारिवारिक पृष्ठभूमि राम्रै, खर्च गर्न खासै समस्या नहुने । डायमन्डका ‘ब्यान्ड’ दाजुहरूलाई चुरोट, खाजा लगिदिने गर्दागर्दै उनी सबैको प्यारो भाइ बने । ‘ब्यान्ड’का सुवर्ण लिम्बू, डम्बर राई, पेम्बा लेप्चा, देव राणा, डम्बर सुब्बा, विक्रम सुब्बा, जोर्ज सुब्बाहरूसँग मिलेर पहिलो पप गीत ‘बितेको जीवन’ गाएका थिए ।

‘म मौनतामा’ गाउँदा त उनी १४ वर्षका मात्र थिए । ‘ब्यान्ड’सँग नजिकिएसँगै एक दिन सुवर्ण लिम्बूले ‘एउटा गीत छ कि दाम्मी, आम्बो त्यो गीत त ओम भाइले गाउनुपर्छ’ भनिहाले । रोबर्ट सुब्बाको लेखन रहेको गीतको ‘कसलाई’ भन्ने शब्दमा स्वर तान्ने ‘इम्प्रोभाइज’ गरे । राति साथीभाइसँग रमाइलो गर्दै उनीहरू यो गीत अभ्यास गर्थे । अभ्यासमा ओमको गायन देखेर सबै दंग । गीत ‘रेकर्ड’ गर्ने कुरा भयो । त्यतिबेला बुबा दौलत रेडियो नेपालको प्रमुख । ओमले गाउने गीत बुबालाई मन नपर्ने । ‘यसले गाएको गीत बुझ्दिन हौ,’ भन्नुहुन्थ्यो ।

तर बुबाकै कारण नातिकाजी र शिवशंकरले गीत ‘रेकर्डिङ’को मौका दिए । पहिलो पटक रेडियोमा ड्रम, बेस गितार, गितारदेखि ‘वावा’जस्ता वाद्यवादन बोकेर उनीहरू पुगे । २०३३ सालमा यो गीतको ‘लाइभ रेकर्डिङ’ भयो । जब वाद्यवादन बज्थ्यो, संगीत पश्चिमाजस्तो सुनिन्थ्यो, तर गायन शैली नेपाली । गीत निकै ‘हिट’ भयो, रेडियोमा सधैं बजिरहने । हुन त त्यसअघि गाएको पहिलो पप गीत ‘बितेको जीवन मेरो’ पनि खुबै चल्यो । त्यसपछि ‘याद गर ती दिनहरू’ भन्ने गीत पनि ‘हिट’ ।

‘म मौनतामा’ भने ‘सुप्पर–डुपर हिट’ । १४ वर्षको उमेरमै रेडियो नेपालमा ‘माया त होला नि, त्यो छातीभित्र’ भन्ने शास्त्रीय गीत गाउँदा ओम कुनै दिन पप गायकका रूपमा स्थापित होलान् भन्ने कसैले सोचेकै थिएनन् । अत्याधुनिक गीत गाएर २०३७ मा रेडियो नेपालमा प्रथम भएका ओमले ‘बाह्रबिसे बजारैमा, चुरा लाउने धागो’, ‘हे लैलै दूधकोसी तर्नुछ, छेउ काटी रुमाल चट्टै’ लगायतका लोकगीत गाए । ‘त्यतिबेला हामीले पश्चिमा संगीत के हो, पप के हो भन्ने कुरा ‘डायमन्ड’मार्फत नै परिचित गरायौं,’ ओम सुनाउँछन्, ‘नातिकाजी, शिवशंकरले यस्तो पनि गीत हुन्छ भनेर गाली गर्नुहुन्थ्यो । पछि त उहाँहरू नै पश्चिमा बाजामा आकर्षित हुँदै जानुभयो ।’

त्यतिबेला दार्जिलिङमा दस दिनको ‘कन्सर्ट’ हुन्थ्यो । २०/२५ रुपैयाँ टिकट दरमा दर्शकको महासागर ओर्लिन्थ्यो । दार्जिलिङ, कालिम्पोङ, सिक्किम, असम, सिलगुडीमा ‘कन्सर्ट’को माग हुन्थ्यो । एक पटक नारायण गोपाल, कुमार बस्नेत, मीरा राणा, मधु क्षेत्रीसँग पूर्वाञ्चल टुरमा हिँडेका थिए । त्यतिबेला धरानको एउटा मञ्चमा पिएर मञ्च उक्लेका नारायणको दर्शकसँग ठाकठुक पर्‍यो । त्यसपछि नातिकाजीले ओमलाई मञ्चमा बोलाए । त्यतिबेला दर्शकको मागअनुसार चार पटक मौनतामा गाउनुपर्दा हैरान ।

‘दुई पटकसम्म त गाइयो, तर दर्शकले ‘वान्स मोर’ भन्न नरोकिएपछि अप्ठ्यारो मान्दै चार पटकसम्म गाउनुपर्‍यो,’ उनले भने, ‘म मौनतामा भन्ने गीत अरूभन्दा फरक थियो । नारायण गोपाल, प्रेमध्वज प्रधान, बच्चु कैलाशले गाउनेभन्दा धेरै पृथक् थियो । बाजा अर्कै थियो, गाउने शैली पनि अर्कै । त्यसैले जहाँ जाँदा पनि युवाले यही गीतलाई रुचाइदिन्थे ।’ गीतमा प्रयोग गरिएका ‘कर्ड’ पनि सजिला छन् । त्यसैले गितार अभ्यास गर्ने भर्खरका किशोर/किशोरीले यो गीत गाएको देख्दा उनलाई रमाइलो लाग्छ । ‘अहिले पनि यो गीत सबैले गाएको देख्दा सुखद् अनुभव लाग्छ । नाक फुलाउने कुनै कारण छैन, घमन्ड केलाई गर्नु र ?’ मुस्कुराउँदै ओमले भने ।

‘को हो त्यो जसले मलाई’ बोलको गीतका प्रसंग पनि रोचक छन् । शाही चलचित्र संस्थानले बनाएको ‘के घर के डेरा’ को गीत हो यो । फिल्ममा दुई संगीतकार शम्भुजित बाँस्कोटा र शुभबहादुर सुनाम । दुई संगीतकारबीच ओमलाई गीत दिने/नदिने भन्नेमा लामै बहस भएछ । अन्तमा उनले गीत गाउन पाए । कलकत्तामा गीतको ‘रेकर्डिङ’ गरियो । उनीहरू आफ्नै खर्चमै कलकत्तामा पुगे । तारा थापाले गीतको अंग्रेजी लाइन ‘ह्वाइ डन्ट यु आस्क योर लभ’ लाई ‘ह्वाइ डन्ट यु आस्क योर लाइफ’ भनेर गाउँदा २९ ‘टेक’सम्म गाउनु परेको थियो । ‘त्यस्तो कराउनुपर्ने गीत, खाना दिइएको थिएन । भोकभोकै गाइएको थियो । म त भोकले लड्छुजस्तै भएको थियो,’ ओम गीत ‘रेकर्डिङ’ गर्दाको क्षण सम्झन्छन् ।

‘स्टेज’मा भने उनले यो गीतलाई ‘रक’ शैलीमा गाइदिन थाले । उनी मञ्चमा नाच्दै गीत गाउँथे, त्यतिबेला अधिकांश माइकमा तनक्क तन्किएर गाउँथे । उनी भने माइक बोक्दै प्रस्तुति दिँदै गाउँथे । यो गीतले पनि थुप्रै ‘स्टेज’हरू ततायो । गीतमा प्रयोग भएका बाजाहरू निकै रोचक, गीत बज्ने बित्तिकै दर्शक झुमिहाल्ने । शुभबहादुर सुनामकै ‘आऊ आऊ मेरो दिलमा तिमी’ भन्ने गीत पनि ‘हिट’ भयो । ‘मेरो रहर ब्युँझिएर’, ‘सुनचाँदी’, ‘नभनिदे मेरो ओठको लाली’, ‘हररात मिठा स्वप्नहरूमा’, ‘आऊ आऊ मेरो दिलमा तिमी’, ‘फुटेको भाग्य जोड्ने’, ‘मेरो याद अझै’लगायतका गीत निकै चर्चित छन् ।

ओमले ‘सुनचाँदी’बोलको गीतबाट सुक्मित गुरुङलाई संगीत क्षेत्रमा प्रवेश गराए । त्यतिबेला रत्न रेकर्डिङ संस्थानमा ‘रेकर्डिङ’ गर्न चार गीत पाएका थिए । नारायण गोपालले त्यहीबेला १२ वटा गीत पाए । चार गीत गाउन नयाँ गीत चाहियो । प्रकाश गुरुङको संगीतमा गीतहरू गाउने क्रममा महिला स्वर चाहियो । अनि, त्यही क्रममा सुक्मित गुरुङ उनलाई भेट्न आए । ‘सुनचाँदी’ पनि ‘को हो त्यो’ जसरी नै चर्चित बन्यो । हरेक ‘कन्सर्ट’मा उनी सुक्मितलाई लिएर जान्थे । कुन्ती मोक्तानदेखि डेजी बराइली, संगीतकार अरुण थापालाई पनि उनी आफैंले यो क्षेत्रमा ल्याए । राम थापालाई पनि आफैंले गितार सिकाएको उनी बताउँछन् । नरेन्द्र भट्टले एक दिन उनलाई ‘फुटेको भाग्य’ बोलको गीत दिए । त्यतिबेला यो गीतले दार्जिलिङमा व्यापक भयो । राम थापाको ‘मेरो याद’ले पनि बजार पिट्यो । दार्जिलिङमा उनका गीतलाई यति रुचाइन्थ्यो कि एकपल्ट त २८ गीत एकैपटक गाउनुपर्‍यो ।

पप संगीत नबुझ्दासम्म रेडियो नेपालमै पनि ओमले धेरै बाधा झेल्नुपर्‍यो । संगीत बिगार्न आएको आरोप लाग्थ्यो । रेडियोमा ‘रेकर्डिङ’को समय नपाउँदा आँखाभरि आँसु लिएर फर्कन्थे । ‘रेकर्डिङ’को समय दिइहाले, मिति पनि हेरफेर भइरहन्थ्यो । एक दिन ‘रेकर्डिङ’का लागि समय माग्न जाँदा बेस्सरी टेबल ठट्याइदिए । त्यसपछि भने ‘बितेको जीवन’ बोलको पहिलो पप गीत ‘रेकर्ड’ गर्न पाए । संगीतप्रतिको ‍त्यस किसिमको लगाव सम्झिँदा ओमलाई लाग्छ, यी किस्साहरूमा एउटा फिल्म नै बन्छ । नातिकाजीदेखि शिवशंकरलाई समेत थर्काउन ओमको टोली रेडियो नेपाल पुग्थ्यो ।

पप विधा नबुझ्नेहरूसँग ओमले थुप्रै पटक जोरी खोजेका छन् । जोरी खेल्दै ‘याद गर ती दिनहरू’ ‘रेकर्ड’ गरे । त्यसपछि भने सजिलै ‘रेकर्डिङ’को समय पाए । त्यही रेडियो नेपालले ओमलाई चिनायो । पप संगीतको सुरुवात गर्दा यस्ता अड्चन खेपेका ओम पप संगीतमा सक्रिय युवा गायकलाई बाजा पश्चिमा भए पनि नेपाली भाषामा, नेपाली उच्चारणमा गीत गाउन सल्लाह दिन्छन् । ‘गीत गाउँदा विदेशीको लवज पछ्याउँदै नेपाली भाषा बिगार्ने होइन, पप संगीतमा नेपालीपन हुनुपर्‍यो । तर, अहिलेका युवाले पप संगीत भन्दै विदेशीले नेपाली बोलेको शैलीमा गीत गाइरहेका छन्,’ उनी भन्छन्, ‘हरेक गीतको बजार हुनुपर्छ, तर हामीकहाँ नेपाली पप हराएकै छ । पश्चिमा पप कपी गरेजस्तो मात्र सुनिन्छ । अहिलेको पपमा ‘मेलोडी’ छैन ।’