विभिन्न सभा/समारोहमा सरोकारवाला व्यक्तिबाट अर्थतन्त्रमा सुधार हुँदै छ, अब लयमा फर्कंदै छ भन्ने गरेको सुनिन्छ । जिम्मेवार तहमा रहने व्यक्तिबाट बोलिएका विषय पक्कै पनि जायज हुनुपर्ने हो तर तथ्यांकको अध्ययन र विश्लेषण गर्ने हो भने सुधार केमा भएको रहेछ ? एउटा गम्भीर प्रश्न मनमा उब्जिरहेको छ ।
प्रकृतिको आफ्नै नियम र चक्र छ । हरेक कामको आ–आफ्नै प्रक्रिया हुन्छ । कसैले चाहेर तुरुन्तातुरुन्तै केही गर्न सक्दैन । ती प्रक्रिया पूरा गर्न लाग्ने समय न कसैले चाहेर अगाडि सार्न सक्छ न त पछाडि नै धकेल्न । यदि यसो हुँदैनथ्यो भने संसारमा सामर्थ्यवान्हरूको मात्र राज हुन्थ्यो होला । कमजोर र अशक्त रहँदैनथे होला । हरेक पक्षको आफ्नै शाश्वत नियम, प्रक्रिया तथा तरिका छन् । ती सबै पूरा नभई पूर्णताको कल्पना गर्न सकिँदैन । जसरी मंसिरमा धान भित्र्याउन असारमै धान रोप्नुपर्छ ।
कोभिड महामारीबाट तङ्ग्रिँदै गरेको विश्व अर्थतन्त्रमा विभिन्न राष्ट्रिय–अन्तर्राष्ट्रिय प्रभावका कारण फmेरि समस्याहरू देखिन थालेका छन् । रुस–युत्रेन युद्धको बाछिटा विकासोन्मुख देशहरूसम्मै आइपुगेको छ । नेपालमा आर्थिक वर्ष २०७८–७९ को दोस्रो त्रैमाससम्म आइपुग्दा वित्तीय क्षेत्रमा तरलता समस्या देखिन थाल्यो । २०७८ चैत मसान्तमा बैंक तथा वित्तीय क्षेत्रको सीडी रेसियो ९०.०६ प्रतिशत रह्यो । वित्तीय क्षेत्रमा लगानीयोग्य कोषको कमी हुन नपाओस् भनी नेपाल राष्ट्र बैंकबाट विभिन्न समयमा नीति, नियम, निर्देशन र सूचनाहरू जारी हुँदाहुँदै पनि समस्या घट्न नसकेकाले अब के हुने हो, स्पष्ट भन्न सकिने अवस्था छैन ।
नेपालमा विगतमा भएका क्रान्ति आन्दोलनहरूमा महिलाहरूको योगदान कम थिएन । राणा शासनमै योगमायाले गरेको विद्रोह सामाजिक जागरणमा ठूलो फड्को थियो । त्यसपछिको समय मंगलादेवी सिंह, शैलजा आचार्य, सहाना प्रधान, साधना प्रधान लगायतले सारा जीवन राजनीतिक–सामाजिक आन्दोलनमा समर्पित गरे ।
देशको समृद्धि अर्थतन्त्रको सबलतामा निर्भर हुन्छ । समृद्धि र अर्थतन्त्रबीच पारस्परिक सम्बन्ध हुन्छ । बाह्य क्षेत्रको स्थिति, सरकारी वित्त स्थिति, मौद्रिक स्थिति, आर्थिक वृद्धिलगायत अर्थतन्त्रका अवयव हुन् । विगतमा अर्थतन्त्रका अवयवहरूमध्ये केही सबल देखिने गरेका थिए भने केहीमा चाहिँ दबाब रहने गरेको थियो । अहिले भने सबैजसो क्षेत्रमा दबाब परेको पर्यै छ, जुन अर्थतन्त्र प्रणालीगत जोखिममा पर्दै गएको स्पष्ट संकेत हो । यो अवस्थालाई समयमै उचित ढंगबाट व्यवस्थापन गर्न सकिएन भने यसको परिणाम गम्भीर हुन सक्छ ।
न्यु नर्मलमा परिचितभन्दा फरक अवस्था भएकाले भिन्न ढंग तथा तरिकाबाट परिस्थितिको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ । यस्तो परिस्थिति घरपरिवार, समाज तथा राष्ट्रहरूमा ठूला विपद्पछि आउने गर्छ । जब ठूला विपद्हरू आउँछन् तब तिनलाई व्यवस्थापन गर्न नयाँ तथा फरक प्रक्रियाबाट काम गर्नुपर्ने हुन्छ ।
सारा विश्व कोभिड–संकटबाट गुज्रिरहेकै छ । विश्वभरि १८ करोड ३९ लाख ४८ हजार संक्रमित भएका छन् भने, ३९ लाख ८२ हजारको मृत्यु भइसकेको छ । भारतमा ४ लाखभन्दा बढीको ज्यान लगिसक्यो । नेपालमा ६ लाख ४४ हजार संक्रमित भइसके, मृतकको संख्या पनि ९ हजार २ सय पुगिसक्यो ।
