अप्रत्याशित संवादहरूमा बस्नुको आफ्नै उत्तेजना र चुनौती हुन्छन् । मलाई भर्खरै एउटा त्यस्तै संवादमा बस्ने संजोग मिल्यो । असोज ११, २०७७ को साँझ गैरआवासीय नेपाली संघ अथवा एनआरएनएको भाषा साहित्य विभागबाट साहित्यिक प्रवाहअन्तर्गत मसँग नेपाली डायास्पोराको साहित्यिक पक्ष विषयमा संवाद गर्ने प्रस्ताव आयो । म झस्किएँ ।
गएको हप्ताको अमुक राति ढिलो केन्द्रीय अङ्ग्रेजी विभागमा पढाउने मेरा एक पूर्व विद्यार्थी महेश पौडेलले फोन गरे । यिनले धेरै नेपाली कविताहरू अङ्ग्रेजीमा अनुवाद गरेका छन् । कुनै सम्पर्कले गर्दा अनि कुनै केही पारिश्रमिक लिएर पनि गर्दा हुन् । सोधेको छैन । उनले भने, ‘यो के भइरहेको हो ? तपाईंले पनि अनुवाद गर्नुभएको छ ।’
पोपुलिस्ट अथवा आमवादको जन्म विपन्न वर्गलाई शोषण गरेर शासन सत्तामा ढलीमली गरेर बसेका एलिट वर्गविरूद्धको आक्रोशबाट जन्मिएको मानिन्छ । तर, यस्तो आक्रोशित आम जनतालाई चलाख गफबाट अलमल्याएर केही नेताहरुले फाइदा उठाउँछन् ।
नेपाल र दक्षिण एसियामा युवाहरू सिर्जनशील र ऊर्जावान छन् । ती विदेशमा पनि श्रम गर्छन् । तिनका कर्म विविध हुन्छन् । धेरै युवा गतिशील छन् । नेपालमा सन् २०११ को जनगणनाअनुसार, युवाहरू ४० प्रतिशतभन्दा अलिक बढी थिए ।
भर्खरै सुनें अनि कहीं पढें, सरकार त्रिचन्द्र कलेज भत्काउन चाहन्छ । स्रोतका भाषिकाहरूले खोल्दै जानेछन् आधिकारिक कुरा । यत्तिले आफू कालिक चक्रवातभित्र पसेको अनुभव गरें । आफैंलाई सोधें, त्रिचन्द्र कलेजको भवन र त्यसका संरचना भत्काएर भूमि निकाल्ने सपना अहिलेको नेपालको भयावह चरित्रको सङ्केत त होइन ?
अहिले बीपी कोइराला स्मृति दिवसका छलफलहरू चलिरहेका छन् । यी हरेक वर्ष यसरी नै चल्छन् । केही प्राज्ञिक मानिस र उनको पार्टी नेपाली कांग्रेसका केही नेताका लेखमा तिनै भाषिकाका पुनरावृत्ति हुन्छन् । पुष्पलाल स्मृति दिवसमा पनि त्यस्तै भाषिका प्रयोग हुन्छन् । नेपालमा भयानक राजनीतिक परिवर्तनहरू भएको युग यही हामीले भोगिरहेको समय नै हो । म यो छोटो लेखमा एकाध अनुभवजन्य लेखनका कुरा मात्र राख्नेछु ।
एकाउन्न सालको आमचुनावको बेला थियो । एउटा सानो घटनाबाट आरम्भ गर्छु । कथा छोटो छ तर यसले समेटेको इतिहास र वर्तमान वाचाल छ । क्षेत्र नम्बर एकबाट चुनाव लड्न लागेका कृष्णप्रसाद भट्टराई उर्फ किसुनजी टुँडिखेल खुलामञ्चको एउटा ठूलो जनसभालाई सम्बोधन गर्दै थिए । मेलम्चीबाट पानी ल्याउँने विषय त्यही बेला राजनीतिमा आइसकेको थियो ।
अंगुरबाबा जोशी ३१ जेठ २०७७ मा दिवंगत भइन् भन्ने समाचार सुनेपछि समय र शिक्षाको एउटा गोधूलि चित्र मेरो आँखासामु आयो । अंगुरबाबा जोशी (१९८९–२०७७) को अवसानको खबर सुनेर जीवनका आधी शताब्दी त्रिभुवन विश्वविद्यालय उच्च शिक्षा तहमा प्राध्यापन गरेको म स्तब्ध भएँ । मैले उनलाई धेरै नजिकबाट चिनेको र उनले नेतृत्व गरेको र उनले निर्माण गरेको पद्मकन्या कलेज भवनमा शिक्षकको नियुक्ति लिएर पढाउन गएको व्यक्ति पनि होइन ।
नवराज विश्वकर्मा उनका साथीहरूसहित रुकुमको सेती गाउँमा आफ्नी प्रेमिका लिन १० जेठ, २०७७ मा गए । उनका साथमा दलित र केही गैरदलित मित्रहरू पनि थिए । उनीहरूमाथि ७० जनाजति मानिसले आक्रमण गरे । नवराजसहित ६ जनाको निर्मम हत्या गरेर तिनलाई भेरी नदीमा फालेको समाचार व्यापक भयो । यसले देशैभरि तरङ्ग जन्मियो । अहिले त्यो लहर कायमै छ ।
सत्यमोहन जोशी ३० वैशाख २०७७ को दिन एक सय एक वर्ष पुगेको खबर कोरोना महामारीले थिचेको नेपाली भूमि र प्रकम्पित आकाशमा एउटा अर्को तरंगजस्तो भएर आयो । केही भिजुअल र केही छापामा आयो । उनको यो खबरले सानै कुनामा भए पनि शब्दका सीमा फोर्यो । टीभीका स्क्रिनमा एक छिन भए पनि त्यो रह्यो ।
