अहिले बीपी कोइराला स्मृति दिवसका छलफलहरू चलिरहेका छन् । यी हरेक वर्ष यसरी नै चल्छन् । केही प्राज्ञिक मानिस र उनको पार्टी नेपाली कांग्रेसका केही नेताका लेखमा तिनै भाषिकाका पुनरावृत्ति हुन्छन् । पुष्पलाल स्मृति दिवसमा पनि त्यस्तै भाषिका प्रयोग हुन्छन् । नेपालमा भयानक राजनीतिक परिवर्तनहरू भएको युग यही हामीले भोगिरहेको समय नै हो । म यो छोटो लेखमा एकाध अनुभवजन्य लेखनका कुरा मात्र राख्नेछु ।
एकाउन्न सालको आमचुनावको बेला थियो । एउटा सानो घटनाबाट आरम्भ गर्छु । कथा छोटो छ तर यसले समेटेको इतिहास र वर्तमान वाचाल छ । क्षेत्र नम्बर एकबाट चुनाव लड्न लागेका कृष्णप्रसाद भट्टराई उर्फ किसुनजी टुँडिखेल खुलामञ्चको एउटा ठूलो जनसभालाई सम्बोधन गर्दै थिए । मेलम्चीबाट पानी ल्याउँने विषय त्यही बेला राजनीतिमा आइसकेको थियो ।
अंगुरबाबा जोशी ३१ जेठ २०७७ मा दिवंगत भइन् भन्ने समाचार सुनेपछि समय र शिक्षाको एउटा गोधूलि चित्र मेरो आँखासामु आयो । अंगुरबाबा जोशी (१९८९–२०७७) को अवसानको खबर सुनेर जीवनका आधी शताब्दी त्रिभुवन विश्वविद्यालय उच्च शिक्षा तहमा प्राध्यापन गरेको म स्तब्ध भएँ । मैले उनलाई धेरै नजिकबाट चिनेको र उनले नेतृत्व गरेको र उनले निर्माण गरेको पद्मकन्या कलेज भवनमा शिक्षकको नियुक्ति लिएर पढाउन गएको व्यक्ति पनि होइन ।
नवराज विश्वकर्मा उनका साथीहरूसहित रुकुमको सेती गाउँमा आफ्नी प्रेमिका लिन १० जेठ, २०७७ मा गए । उनका साथमा दलित र केही गैरदलित मित्रहरू पनि थिए । उनीहरूमाथि ७० जनाजति मानिसले आक्रमण गरे । नवराजसहित ६ जनाको निर्मम हत्या गरेर तिनलाई भेरी नदीमा फालेको समाचार व्यापक भयो । यसले देशैभरि तरङ्ग जन्मियो । अहिले त्यो लहर कायमै छ ।
सत्यमोहन जोशी ३० वैशाख २०७७ को दिन एक सय एक वर्ष पुगेको खबर कोरोना महामारीले थिचेको नेपाली भूमि र प्रकम्पित आकाशमा एउटा अर्को तरंगजस्तो भएर आयो । केही भिजुअल र केही छापामा आयो । उनको यो खबरले सानै कुनामा भए पनि शब्दका सीमा फोर्यो । टीभीका स्क्रिनमा एक छिन भए पनि त्यो रह्यो ।
ऊ भीडमा पालो पर्खेर उभिन्छ । मुखमा मास्क लगाएको छ । राम्ररी खान नपाएको निकै दिन भैसक्यो । आज स्थानीय सरकारले राहतस्वरूप चामल दिने भएको छ । ऊ त्यसैका निम्ति लाइनमा बसेको छ । उसको पालो आउँछ । घुर्मैलो भैसकेको चामल देख्छ । यस्तै होला, ऊ विचार गर्छ । हिँड्छ । चामलको अनौठो गन्ध आउँछ ।
काेरोना महामारीले नेपालको, खासगरी शक्तिमा रहेको राजनीति, मेरानिम्ति रहस्यवादी बन्दै गएको छ । त्यसो त साहित्यिक र सांस्कृतिक अध्ययनहरूमा रहस्यवादको छलफल गरिआएकै हो । तर यहाँ भन्न खोजिएको रहस्यवाद कुनै उपनिषद, तन्त्रयोग, क्रिस्तानी धर्मका रहस्यहरू वा सुफी मतसँग जोडिएको छैन । यो सोझै नेपाली बोलीमा आउने कुरासँग जोडिएको छ । यसमा मैले भन्न खोजेको कुरा सोझो छ ।
केही छानिएका व्यक्ति र तिनका कर्मबारे लेख्तै जाने विचार गरें । उडी यालनको फ्यान्टासी कमेडी ‘मिडनाइट इन प्यारिस’ (सन् २०११) भन्ने फिल्ममा जस्तो आँखाअगाडि अनेकौं पात्र नाच्न थाले । ती अनेकौं समयका मानिस थिए।
यसै पनि एक्लै काम गरिबस्ने बानी छ, मेरो । धेरैपटक सम्पर्कहरूबाट टाढा बसेर काम गरेका अनुभव छन् । यसपालिको कोरोना महामारीको कारणले परेको लकडाउन एउटा अर्कै विषय रहेछ, अर्कै किसिमको अनुभव रहेछ ।
