१०.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: ४२०

लोकराज बराल

लोकराज बरालका लेखहरु :

धर्म र राजनीति

रामको मूर्ति स्थापना (प्राणप्रतिष्ठा) कार्यक्रम र त्यसको व्यापक प्रचारप्रसारले भारतीय राजनीतिलाई तरंगित पारेको छ । यसको बाछिटा अरू देशतिर पुग्ला भन्ने अनुमान पनि छ । विशेषगरी नेपालजस्तो अति नजिकको छिमेकीको वातावरणमा कस्तो प्रभाव पर्ला भन्ने पनि त्यस्तै चासो छ । अयोध्याप्रति धेरै चासो भाजपाको राम जन्मभूमिको लामो अभियान र भारतलाई हिन्दु सभ्यताको केन्द्र बनाउने उद्देश्यसित गाँसिएको छ ।

के प्रचण्डले बाजी मार्लान् ?

कतिपय सञ्चारकर्मीले मलाई पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ नेतृत्वको सरकारको एकवर्षे कार्यकाल कस्तो रह्यो भन्ने प्रश्न गरिरहन्छन् । टेलिभिजनका बहस, सामाजिक सञ्जाल र पत्रपत्रिकामा प्रायः नकारात्मक टिप्पणी गरिएको पाइन्छ । मैले ‘यो सरकारको एकवर्षे कार्यकाललाई न उच्च मूल्यांकन गर्न सक्छु न त अवमूल्यन’ भन्ने जवाफ दिने गरेको छु ।

डायरीमा बीपीको जीवन दर्शन

यस वर्ष बीपी कोइरालाको व्यक्तित्व, सोच, सिद्धान्त र जीवनबारे केही खँदिला बहस चलाइए । त्यसका लागि प्राध्यापक कृष्ण खनाल, ‘जेल डायरी’ का सम्पादक शंकर तिवारी धन्यवादका पात्र छन् । खनालको पुस्तक ‘विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला— चेतना, चिन्तन र राजनीति’ मा बीपी कोइरालाको सम्पूर्ण पक्षमाथि विश्लेषण गरिएको छ र उनका प्रतिनिधि भनाइ पनि उल्लेख गरिएको छ । ‘जेल डायरी’ बीपीको आफ्नै डायरी हो । 

प्रधानमन्त्रीको चीन भ्रमण कस्तो रह्यो ?

प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालको चीन भ्रमणलाई लिएर विभिन्न तर्क–वितर्क भएका छन् । कतिपयले नेपालमा गरिएका अनुमान र अपेक्षाविपरीत यो भ्रमण सम्पन्न भएको भनेका छन्, अरू कतिपय विश्लेषकले यो सामान्य औपचारिकतामा सीमित भएको धारणा राखेका छन् । नेपालमा सफलता वा असफलतालाई अनावश्यक रूपमा अति धेरै अविश्वास र अनुमानका भरमा हेर्ने अभ्यास छ । यथार्थवादी र सकारात्मक सोचको अभावले सर्वसाधारण यस्तै नकारात्मक विचार प्रवाहमा बगेका छन् ।

राजनीतिमा उमेर हद

जोआज राजनीतिक क्षेत्रमा उमेरको हदबन्दी हुनुपर्ने बहस चलेको छ, जुन पुस्तान्तरण र रूपान्तरणसित जोडिन्छ । यसको प्रमुख कारण हो— राजनीतिलाई बढी यथास्थितिवादी, कम जनमुखी र वंशवाद कायम गर्ने तरिका मान्न थालिनु ।

प्रमुख दलहरूलाई अस्तित्वरक्षाको हाँक

दलहरूको क्षयीकरणका केही कारण छन् । पहिलो कारण हो— सिद्धान्तनिष्ठ राजनीतिको अवमूल्यन । यो सबै दलमा व्याप्त छ । नेपाली कांग्रेस देशको सबैभन्दा जेठो र लोकतन्त्रप्रति समर्पित दल भएको आम धारणामा परिवर्तन भइरहेको छ किनभने कागजी सिद्धान्त व्यवहारमा उतार्दा धेरै फरक पर्न थालेको छ ।

बाटो बिराउँदै दलहरू

संसदीय व्यवस्था बेलायती उपनिवेशवादको प्रभावका रूपमा भारत हुँदै नेपाल भित्रिएको हो । लोकतन्त्र सामान्य रूपमा यही व्यवस्थालाई मानिन्थ्यो । तर अमेरिकाले बेलायती उपनिवेशबाट मुक्त भएपछि राष्ट्रपतीय प्रणाली अँगाली लोकतन्त्र सञ्चालनको अर्को विकल्प दिएको हो ।

भूराजनीतिको ढोल

अहिले जताततै भूराजनीतिको असरको बहस चलेको छ । विश्वमा कुनै राजनीतिक घटना हुनासाथ त्यसलाई भूराजनीतिमा जोड्ने गरिन्छ । आखिर यो भूराजनीति भनेको के हो र यदि यसको बढ्दो प्रभाव भए कसरी राष्ट्रहरू टिक्छन् वा सन्तुलित व्यवहार गर्न सक्छन् ? के भूराजनीति सर्वव्यापी प्रभाव पार्ने खालको हुन्छ ? 

राष्ट्रपति र सरकारको दायित्व

रामचन्द्र पौडेल राष्ट्रपति भएका दिन धेरै सञ्चारकर्मी साथीहरूले राष्ट्रपतिको अबको भूमिका कस्तो होला भन्ने चासो राखी प्रश्न गरे र मैले पनि आफ्नो छोटो विचार प्रस्तुत गर्ने सिलसिलामा अधैर्य नभई केही समय पर्खन आग्रह गरें ।