कुलतमा फस्दै विदेसिएका युवा

नेपालमा झन्डै दुई लाख लागूऔषध प्रयोगकर्ता रहेको भनिए पनि विदेशमा यस्ता नेपाली कति छन्, तथ्यांक छैन ।
शिल्पा कर्ण

काठमाडौँ — राजधानीमा बसिरहेका उज्ज्वल प्लस टु पास गरेपछि परिवारसँगै अस्ट्रेलिया गए । उनी मेलबर्नमा बस्न थाले, परिवार अर्कै राज्यमा । ८ कक्षा पढदै मदिरा पिउन सिकेका थिए ।

अस्ट्रेलिया गएपछि झन् स्वतन्त्र भए, मदिरा सेवन बढाउँदै गए । ‘पढाइमा मन गएन, बरु कुनै काम गर्छु भनें,’ बूढानीलकण्ठस्थित एक पुन:स्थापना केन्द्रमा बसिरहेका उनले भने, ‘सार्वजनिक स्थलबाहेक अन्य ठाउँमा मादकपदार्थ खान स्वतन्त्र थिएँ, भेटेजति ड्रग पनि सेवन गर्न थालें ।’


एकदिन घरैमा पार्टी चलिरहेको थियो, उनी चुरोट किन्न बाहिर निस्के । त्यसपछि के भयो, उनलाई याद छैन । अचानक आँखा खुल्दा अस्पतालमा थिए । अत्यधिक ड्रग सेवन गरेर हिँडदा ओभरब्रिजबाट व्यस्त सडकमा खसेर गम्भीर घाइते भएका उनलाई चिकित्सकले बाँच्ने सम्भावना १० प्रतिशत मात्र रहेको भनिदिए । उनको टाउको र करङको हड्डी भाँचिएको थियो ।


सन् २०१२ मा त्यहाँको सरकारले बाँच्ने सम्भावना नरहेको भन्दै नेपाल फर्काइदिएको उनले बताए । नेपाल फर्किएर महिनौं उपचार गराएपछि जसोतसो तंग्रिए तर कुलत छुटेन । काकाले पुन:स्थापना केन्द्र जान सुझाएपछि आफूमा परिवर्तन आएको उनी बताउँछन् । ‘१२ वर्षदेखि लागूपदार्थ सेवन गर्थें, यहाँ आएको ६ महिनामा छाडें,’ उनले भने ।


सी. लावती सन् २००६ देखि बेलायती नागरिक हुन् । बुवा ब्रिटिस आर्मीमा थिए, उनी आमासँग काठमाडौंस्थित मावलमा बस्थे । प्लस टु पढदैदेखि साथीहरूको संगतले रक्सी पिउन थाले । परिवारमा अरू पनि खाने भएकाले रक्सी पिउन उनलाई बन्देज थिएन । तर उनी त्यसैको कुलतमा फस्न थाले ।


सँगसँगै खर्च पनि बढदै गयो । ‘१८ वर्ष पुगेपछि परिवारसँगै बेलायत गएँ । काम गर्न थालें । कमाएको पैसा मादकपदार्थमै सकिइरहेको थियो,’ पुन:स्थापना क्रममा रहेका उनले अनुभव सुनाए, ‘आफैँलाई पनि धेरै भयो भन्ने लाग्थ्यो तर छोड्न सकिरहेको थिइनँ । अन्त्यमा ममीबुवाले नै यहाँ भर्ना गरिदिनुभयो ।’ अहिले उनी रक्सी पिउँदैनन्, पुन:स्थापनाको क्रममा छन् ।


यस्ता थुप्रै युवा कुलतको मारमा छन् । विशेषगरी पश्चिमा मुलुकमा बसाइँ सरेर जाने युवा कुलतमा फस्ने गरेको नार्कोनन नेपालका संस्थापक वसन्तराज कुँवर बताउँछन् । ‘पुन:स्थापना केन्द्रमा आएकाको अनुभव हेर्दा नेपालमा झन्डै ८० प्रतिशतजतिले कक्षा ८ पढदादेखि नै रक्सी वा लागूपदार्थ चाख्ने गरेका छन्, यसले पछि लत नै बस्छ ।’


बूढानीलकण्ठको रिह्याब सेन्टरमा धेरैजसो भारत, अमेरिका, बेलायत, अस्ट्रेलिया र हङकङ पुगेका नेपाली छन् । कुलतमा फसेपछि कमाउन गएका वा पढ्ने युवालाई झनै प्रभाव पर्छ । आर्थिक समस्या आइपर्छ, कुलतको उपचार महँगो हुन्छ ।


मनोविद् करुणा कुँवर विदेश गएर कुलतमा फसेका युवामध्ये अधिकांशले नेपालबाटै लागूपदार्थ सेवन गर्ने गरेको बताउँछिन् । ‘मनोपरामर्श दिने क्रममा धेरैजसोले नेपालबाटै लागूपदार्थ खाने गरेको सुनाउँछन्,’ उनले थपिन्, ‘पछि हार्ड ड्रग्सचाहिँ उता गएर लिन थालेको बताउँछन् । धेरैजसोले गाँजाको लतमा फसेका छन् ।’ धेरैले युवावस्थामा विदेश जाँदा गर्नुपर्ने संघर्ष र कठिनाइको तनाव भुल्न लागूपदार्थ लिने गरेको उनले बताइन् ।


नेपालमा झन्डै दुई लाख लागूऔषध प्रयोगकर्ता रहेको भनिए पनि विदेशमा यस्ता नेपाली के–कति छन्, तथ्यांक छैन । गृह मन्त्रालयको तथ्यांकअनुसार देशभरमा लागूऔषध प्रयोगकर्ताका लागि लगभग दुई सय पुन:स्थापना केन्द्र छन्, जसमा उपत्यकामा मात्र सयवटा छन् । तर सबै व्यवस्थित र मापदण्डअनुसार नचलेको गृह मन्त्रालयकै अधिकारीहरू बताउँछन् ।

प्रकाशित : वैशाख २६, २०७५ २०:१३
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्

ओली–दाहाल छलफल : आपसी समझदारीमै घोषणापत्रअनुरूप बजेट ल्याइने

कान्तिपुर संवाददाता

काठमाडौँ — प्रधानमन्त्री एवं एमाले अध्यक्ष केपी ओली र माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले संयुक्त चुनावी घोषणापत्रमा गरेका प्रतिबद्धतालाई समेटेर दुवै दलको आपसी छलफलमा बजेटलाई अन्तिम रूप दिने समझदारी गरेका छन् । 

बजेट निर्माण प्रक्रियामा माओवादी पक्षबाट असन्तुष्टि आइरहेका बेला बुधबार प्रधानमन्त्री ओली र माओवादी अध्यक्ष दाहालबीच बालुवाटारमा छलफल भएको हो । अर्थमन्त्री युवराज खतिवडाले संसद्मा बजेट र नीति तथा कार्यक्रमका सिद्धान्तहरू पेस गर्नुअघि नै ओली–दाहाल भेट भएको थियो । यसअघि माओवादीले बजेट निर्माण प्रक्रियामा सहभागी नगराएको र एमालेमात्र हावी भएको आरोप लगाएको थियो ।

मंगलबारको संसदीय दलको बैठकमा माओवादी सांसदहरूले यस विषयमा कुरा गर्नुपर्ने भन्दै अध्यक्ष दाहालको ध्यानाकर्षण गराएका थिए । त्यसपछि ओली र दाहालबीच कुरा भएको हो ।

भेटमा प्रधानमन्त्री ओलीले पार्टी नै एक हुने प्रक्रियामा रहेकाले बजेटका विषयमा सबैका भावना समेटिने भन्दै दाहाललाई आश्वस्त पारेको स्रोतले जनायो । संघीयता कार्यान्वयन गर्ने पहिलो बजेट भएकाले यसमा पर्याप्त छलफल आवश्यक रहेको भन्दै दाहालले ओलीको ध्यानाकर्षण गराएका थिए ।

बजेट निर्माण प्रक्रिया, कार्यक्रम छनोट, रकम विनियोजन लगायतमा सबै मन्त्रीहरूसँग सल्लाह गरेर अघि बढ्नुपर्ने माओवादीको जोड थियो । माओवादी मन्त्रीहरूले धेरै निर्णयमा प्रधानमन्त्री हावी हुँदै गएको र आफूहरूसँग कर्मचारी सरुवा गर्दासमेत जानकारी नदिएको भन्दै पार्टीमा यसअघि नै जानकारी गराएका थिए । त्यसपछि अध्यक्ष दाहालले प्रधानमन्त्रीलाई भेटेका थिए । पुन: बजेट निर्माण गर्ने क्रममा पनि त्यस्तै शैली दोहोरिन लागेको भन्दै माओवादी मन्त्रीहरूले पार्टीमा रिपोर्टिङ गरेका थिए ।

पार्टी एक नहुँदासम्म गठबन्धनकै संस्कृतिअनुसार छलफलबाट अघि बढ्नुपर्ने धारणा माओवादीले राखेको छ । प्रधानमन्त्री ओलीले बजेटलाई सकेसम्म जनमुखी बनाउने प्रयास भइरहेको र त्यसमा सबैका सुझाव समेटिने आश्वासन दिएका थिए ।

बालुवाटारको बैठकमा दुई दलबीच रोकिएको पार्टी एकताका विषयमा समेत कुराकानी भएको थियो । तर उक्त छलफलले एकतामा परिरहेको अल्झन खुलाउन सकेन । छिट्टै वाम एकता संयोजन समितिको बैठकबाट एकता प्रक्रियाका बाँकी विषय अघि बढाउन उनीहरू सहमत भएका छन् । तर बैठक कहिले बोलाउने भन्ने तय भएको छैन ।

दुई दलबीच एकतापछि पार्टीमा कुन पक्षको कति हिस्सेदारी हुने भन्नेमा मुख्य विवाद छ । एमालेले विगतको सहमतिअनुसार गर्नुपर्ने अडान राखेको छ । माओवादीले बराबरी हैसियतमा गर्नुपर्ने धारणा राखेको छ । दुई धारबीचको एकता भएकाले समान हैसियत स्थापित हुनुपर्ने अडान माओवादीको छ । महाधिवेशनपछिको नेतृत्व र सरकार हस्तान्तरण गर्ने कि नगर्ने भन्ने कुरा पनि एकता प्रक्रियाभित्र जोडिएको छ । यो विषयमा सहमति भएपछि मात्र पार्टी एकताको औपचारिक टुंगो लाग्नेछ ।

प्रकाशित : वैशाख २६, २०७५ १९:५८
पूरा पढ्नुहोस्
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
×