सुजित मैनाली

कवि श्यामलको एउटा कविता छ– किचकन्या । दरबारिया पुरुषहरूले यौनतृप्तिका लागि उपभोग गरेपश्चात् मारेका कैयौं युवती दरबारभित्रै गाडिए । अकालमै मारिएका प्रेमाप्त ती युवतीहरू किचकन्या भए । तिनीहरूको प्रेमपाशमा परेर सहरका युवकहरू खिरिलो बन्दै गएका छन् । दरबारभित्रका जमिन खोस्रिएर ती युवतीका नलीहाड पत्ता लगाई भस्म गरी तिनीहरूलाई प्रेतयोनिबाट मुक्त गरिनुपर्ने राय कवितामा व्यक्त गरिएको छ ।

शासकले कमजोरहरूमाथि दमन गरी आफ्ना हित सुनिश्चित गर्ने हेतुसहित बनाएको हतियारधारी व्यक्तिहरूको समूह नै प्रकारान्तरमा प्रहरीका रूपमा सङ्गठित भएको हो । नेपालमा पनि राणाहरूको गाथगादीको सुरक्षा गर्ने र उनीहरूका निम्ति दुनियाँदारमाथि हिंसा प्रयोग गर्ने अख्तियारी पाएको पल्टनबाट प्रहरी संगठनको अवधारणा जन्मिएको हो ।

निजामती सेवा, व्यापारसहित विभिन्न पेसामा संलग्न व्यक्तिहरूसँग किताब पढ्ने बानीबारे प्रसंगवश कुराकानी चल्दा अधिकांशले भन्ने कुरा प्रायः एउटै हुने गर्छ, ‘किताब पढ्ने रहर त छ नि, तर के गर्नु, भ्याए पो !’ अध्ययनलाई नै मूल कर्म बनाएका विद्यार्थीहरूले पनि अक्सर यस्तै तर्क गर्ने गरेका छन्, ‘दिनभरि पढेर घर फर्किनुपर्छ । असाइनमेन्ट र परीक्षाको तयारी गर्दैमा बाँकी समय बित्छ । फेरि भोलिपल्ट बिहानै कलेज पुग्नुपर्छ । कोर्सबाहिरका किताब कति बेला पढ्नु र खै !’ किताब पढ्न समय जुटाउन नसकेका सबै जनाले स्मार्टफोनमा चाहिँ हरेक दिन केही घण्टा बिताइरहेका हुन्छन् । मनले खाएको काम गर्न जस्तै व्यस्त दैनिकीमा पनि समय निकाल्न त आखिरमा सकिँदो रहेछ नि ! 

देश संघीय संरचनामा गएपश्चात् तीन तहका सरकारमध्ये स्थानीय सरकार सबैभन्दा चुस्त रहेको महसुस धेरैलाई भएको छ । संविधान र ऐनले तोकेका कर्तव्य तथा अधिकारको समुचित प्रयोग गरी केही स्थानीय सरकारले प्रशासन सञ्चालनको लोभलाग्दो नमुना देखाएका छन् । पुस्तकालय विस्तार र पठन संस्कृति प्रवर्द्धन गर्ने दिशामा चाहिँ संघीय सरकारकै अनुसरण गरेर स्थानीय सरकार पनि अकर्मण्य बनिरहेका छन् । 

नेपालका प्रमुख पार्टीहरूले समाजवादलाई सिद्धान्ततः स्विकारेका छन् । यसको प्रभाव संविधानमा पनि परेको छ, जहाँ नेपाललाई ‘समाजवाद उन्मुख राज्य’ भनिएको छ (४.१) । समाजवादप्रतिको प्रतिबद्धतालाई सघन बनाउन संविधानको प्रस्तावनामै त्यसबारे उल्लेख गरिएको छ ।

पुस्तकप्रेमीहरूको आवतजावत बाक्लो हुने काठमाडौंका केही पुस्तक पसल सञ्चालकलाई ‘चिनिएका नेताहरू किताब किन्न कत्तिको आउनुहुन्छ ?’ भनी सोध्दा सबैजसोले ओठ लेपारे । एकाध नेता मात्रै पुस्तक पसल जाँदा रहेछन् ।

पठन संस्कृति प्रवर्द्धन होस् भनी चाहने जमातले पछिल्लो समय चिन्ता गरिरहेको छ- ‘कोरोना भाइरसले हाम्रो पढ्ने बानीलाई पनि कमजोर पारेजस्तो छ ।’ कोरोनाकालभन्दा अगाडि पनि किताबबजार ओरालो लागेको चर्चा चलिरहेको थियो ।