सात दशकभन्दा लामो राजनीतिक संघर्षपश्चात् लोकतान्त्रिक पद्घति स्थापना भएसँगै नागरिकका आकांक्षा विकासतर्फ परिलक्षित भएका छन् । राजनीतिक परिवर्तनअनुरूप दिगो आर्थिक सामाजिक रूपान्तरणको अपेक्षा नागरिकमा तीव्र देखिएको छ । संविधानले शक्ति बाँडफाँटमार्फत तीनै तहका सरकारको अधिकार क्षेत्र निर्धारण गरेको छ ।
संविधानले परिकल्पना गरे अनुरूप नेपालले संघीयताको नयाँ यात्रा प्रारम्भ गरेको छ । शताब्दियौंदेखिको केन्द्रीकृत शासनलाई संघीय ढाँचामा बदल्नु सहज छैन । यसका लागि सुव्यवस्थित र योजनाबद्ध तवरबाट राज्यका समग्र अवयवलाई मौलिक पुनःसंरचना गर्नुपर्ने हुन्छ, जसले नयाँ सफल सुरुवात सुनिश्चित गर्न सकोस् ।
वैदेशिक रोजगारबाट फर्किएका युवामा उन्नत र आधुनिक कृषितिर चाख पाइएको छ । तर कुन क्षेत्रमा लगानी गर्दा फाइदा हुन्छ भन्ने जानकारी छैन । कृषिमा ६३ प्रतिशत नेपाली आबद्ध छन् । कृषि रोजगारी र आय आर्जनको प्रमुख क्षेत्र हो ।
मुलुकको संघीयकरणका मूलभूत ३ पक्ष राजनीतिक संघीयकरण, वित्तीय संघीयकरण र प्रशासनिक संघीयकरणमध्ये निर्वाचनबाट स्थापित हुने राजनीतिक संघीयकरणको प्रक्रियाका लागि तयारी गर्नुपर्ने प्रशासनिक संयन्त्रको संघीयकरण ढिला हुनपुगेको छ ।
नेपालले संघीय प्रणाली अवलम्बन गर्नुको महत्त्वपूर्ण कारण जनताको नजिक सरकार पुर्याउनु हो । जनसरोकारका आधारभूत आवश्यकता पुरा गर्न राज्यबाट नागरिकलाई उपलव्ध गराइने वस्तु वा सेवासुविधा नै सार्वजनिक सेवा हो । सरकारको प्राथमिक उद्देश्य नै जनसेवा र समृद्धि हो ।
स्थानीय तहमा व्यवस्थापकीय, कार्यपालिकीय र न्यायिक अधिकार रहेकाले यसलाई स्थानीय सरकार भनिएको हो । स्थानीय सरकारद्वारा जनताले शासनमा सहभागी हुने र लोकतन्त्रको प्रतिफल प्राप्ति गर्ने अवसर प्राप्त गर्छन् । यसैले स्थानीय शासन लोकतन्त्र र असल शासनको आधारस्तम्भ मानिन्छ ।
सरकारले स्थानीय तह गठनपश्चात पहिलो चरणको निर्वाचन लगत्तै संघीय बजेट ल्याएको छ । बजेटले प्रमुख उद्देश्य संविधान कार्यान्वयनमा सहयोग गर्ने र पहिलो प्राथमिकता संघीयता कार्यान्वयनलाई राखेको छ ।
सरकारले स्थानीय तह गठनपश्चात पहिलो चरणको निर्वाचन लगत्तै संघीय बजेट ल्याएको छ । बजेटले प्रमुख उद्देश्य संविधान कार्यान्वयनमा सहयोग गर्ने र पहिलो प्राथमिकता संघीयता कार्यान्वयनलाई राखेको छ । यस सन्दर्भमा स्थानीय तहलाई जोडेर हेर्नैपर्ने हुन्छ ।
नेपालको संविधानले मुलुकमा संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक शासन व्यवस्थामा आधारित राज्यव्यवस्था स्थापना गरेको छ । यसैको माध्यमद्वारा मुलुकमा दिगो शान्ति, सुशासन, विकास र समृद्धिको अपेक्षा गरेको छ ।
