विश्वकै उत्कृष्ट गन्तव्य सूचीमा ‘बुरहान’

करिब दुई वर्षअघि सञ्चालनमा आएको बुरहानलाई बिहीबार अमेरिकास्थित टाइम म्यागेजिनले विश्वका उत्कृष्ट एक सय गन्तव्यको सूचीमा समेटेपछि बर्दियाको पर्या–पर्यटनबारे चर्चा सुरु भएको हो ।

अध्यक्ष चौधरीका अनुसार थारू भाषामा ‘बुरहान’ शब्दले स्थान विशेषलाई जनाउँछ । ‘यसको अर्थ डुबान क्षेत्र हुन सक्छ,’ उनले भने, ‘हुन पनि बुरहान खौराहा र गेरुवा नदीको तटीय क्षेत्र हो ।’ दुवैतिर कर्णालीका भँगला छन् । क्याम्पको पूर्वतर्फ कैलासी गाउँ र पश्चिमतर्फ बर्दिया निकुञ्ज छ । ठाकुरद्वारा बजारबाट करिब आधा घण्टा दूरीमा रहेको क्याम्प बस्तीबाट टाढा खाता वन्यजन्तु मार्गअन्तर्गत छ ।

ठाकुरबाबा र मधुवन नगरपालिकाको सीमामा रहेको क्याम्पमा स्थायी संरचना छैनन् । चौधरीका अनुसार यो ‘टेन्टेड क्याम्प’ हो । पाहुना आएका बेला सञ्चालकले चौरमा टेन्ट गाडेर आवासीय सेवा दिँदै आएका छन् । अहिले मनसुनको बेला भएकाले लगभग बन्द छ । मनसुन सकिएपछि पूर्ण सञ्चालनमा आउने चौधरीले बताए । ‘उब्जनी नहुने जमिनमा सञ्चालन गरिएको छ,’ उनले भने, ‘यसले बर्दियाको पर्यटन प्रवर्द्धनमा भूमिका खेलेको छ ।’ वन्यजन्तुलाई माया गर्ने र नजिकबाट नियाल्न चाहने पर्यटकलाई बुरहानले अवसर प्रदान गरेको उनको भनाइ छ । पर्यटक नआएका बेला व्यवस्थापनले टेन्टलगायत अस्थायी संरचना भण्डारणका लागि गाउँकै एक घर भाडामा लिएको छ ।

बर्दिया निकुञ्जका पथप्रदर्शक तथा संरक्षणकर्मी हेमन्त आचार्यका अनुसार यहाँ शौचालयदेखि आवासीय संरचना ‘इको–फ्रेन्डली’ छन् । पर्यटकका लागि चौरका दुई रुखमा आवास (ट्री हाउस) बनाइएको छ । थप एउटा ट्री हाउस निर्माणको तयारी छ । ‘चौरमा दिउँसो गाईबस्तु चर्छन्,’ आचार्यले भने, ‘त्यहीं चौरमा पाहुना आएका बेला टेन्ट गाडेर बसाउने गरिएको हो ।’ स्थानीयलाई रोजगारी दिएर स्थानीय उत्पादनकै प्रवर्द्धन गरिरहेकाले यसले समुदायको साथ पाइरहेको आचार्यको भनाइ छ ।

क्याम्पमा पर्यटकलाई पथप्रदर्शन गर्दै आएकी मन्जु महतराका अनुसार क्याम्पमा बर्दिया निकुञ्जमा सञ्चालन भइरहेका पर्यटकीय गतिविधिभन्दा फरक वन्यजन्तुका पाइला पहिचान र रिभर वासिङ कार्यक्रम छ । यहाँ आएका पाहुनालाई वन्यजन्तुका पाइला देखाएर कुन जनावरको हो भनेर पहिचान गराउने गरिएको छ ।

रिभर वासिङअन्तर्गत पाहुनाई स्विम सुट पहिराएर नदीमा हिँडाउने गरिएको छ । ‘पानीमा हिँडाएर माछा र ढुंगा देखाउने गरिएको छ,’ उनले भनिन्, ‘साँझका बेला सन डाउन कार्यक्रम गरिन्छ ।’ सन डाउन कार्यक्रममा पाहुनालाई सूर्यास्त अवलोकन गराइन्छ । यसबाहेक निकुञ्जमा सञ्चालन हुँदै आएका जीप सफारी, जंगल वाक, बबई नदीमा फिसिङलगायत कार्यक्रम सञ्चालन हुँदै आएको छ । क्याम्पले स्थानीय गाउँमा ‘आँगन घर’ सञ्चालन गरेको छ । उक्त घरमा थारूलगायत समुदायको खानाका परिकार पर्यटकलाई खुवाइन्छ । स्थानीय संस्कृति र प्रकृति संरक्षणबारे जानकारी दिइन्छ । ‘यसले क्याम्प सञ्चालक र स्थानीयबीच सम्बन्ध प्रगाढ तुल्याएको छ,’ उनले भनिन् ।

बुरहानका लगानीकर्ता दाङका मनोज गौतम र उनकी दिदी प्रभा हुन् । संरक्षणकर्मी गौतमको बसोबास भने बेलायतमा छ । बुरहानको व्यवस्थापन दक्षिणा खड्काले सम्हालिरहेकी छन् । क्याम्प व्यवस्थापनले जारी गरेको प्रेस बिज्ञप्तीमा टाइम म्यागेजिनले सार्वजनिक गरेको विश्वका उत्कृष्ट गन्तव्यको सूचीमा बुरहान छनोट भएको उल्लेख गरिएको छ । उक्त विज्ञप्तिमा बुरहान वाइल्डरनेस क्याम्प बर्दियाको खाता जैविक मार्गको महत्त्वपूर्ण भागमा अवस्थित रहेको उल्लेख छ । साथै भावनापूर्ण संरक्षणवादीको समूहद्वारा सञ्चालित रहेको उल्लेख गरिएको छ ।

क्याम्प क्षेत्रमा एकसिंगे गैंडा, पाटेबाघ, जंगत्ती हात्तीका साथै ब्ल्याक आइबिस, रुड्डी शेल्डक, नाइटजार, फिसिङ ओल जस्ता पन्छी रहेको विज्ञप्तिमा जानकारी दिइएको छ । ‘गत वर्ष क्याम्पमा ५ सयभन्दा बढी पाहुनालाई स्वागत गरिएको छ,’ विज्ञप्तिमा उल्लेख छ, ‘स्थानीय होमस्टे र रेस्टुरेन्टलाई सघाइरहेको छ भने स्थानीय युवालाई उद्धार र गाइडसम्बन्धी तालिम दिँदै आएको छ ।’

बर्दिया निकुञ्जका पूर्वप्रमुख संरक्षण अधिकृत रमेशकुमार थापाले क्याम्प विश्वकै उत्कृष्ट गन्तव्यको सूचीमा पर्नु पर्यटन क्षेत्रका लागि सुखद भएको र यसले अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा गन्तव्यको प्रचारमा सहयोग पुग्ने बताए । ‘यो खाता जैविक मार्गको कोर क्षेत्रमा छ,’ उनले भने, ‘त्यसैले वन्यजन्तुलाई तत्कालीन र दीर्घकालीन घाटा नहुने गरी सञ्चालन भएमा राम्रो हुन्छ ।’

ठाकुरबाबा नगरपालिकाकी उपप्रमुख बिना भट्टराईले बुरहान विश्वकै उत्कृष्ट गन्तव्यको सूचीमा परेपछि ओझेलमा परेको बर्दियाको पर्यटन क्षेत्रको अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रचार हुने बताइन् । ‘यो समाचारलाई विश्वभर फैलाएर जतिसक्दो धेरै पर्यटक आकर्षित गर्नुपर्छ,’ उनले भनिन्, ‘त्यसका लागि संरक्षणकर्मी, पर्यटन व्यवसायी र जनप्रतिनिधिले हातेमालो गर्न जरुरी छ ।’