‘सानालाई ऐन ठूलालाई चैन’ भन्ने उखान राज्यका निर्णयहरूले बरोबर चरितार्थ गरिरहन्छन् । पछिल्लो उदाहरण बनेको छ– चुनावमा भएको खर्च विवरण समयमै नबुझाउने स्थानीय तहका उम्मेदवारमाथि निर्वाचन आयोगले गरेको कारबाही ।
मुगुको खत्याड गाउँपालिका–८ सुकाढिकस्थित सर्वोदय माध्यमिक विद्यालयकी कक्षा ९ की छात्रा आशा कार्की स्कुल जान थालेको झण्डै ५ महिना बित्यो । उनकी दिदी नातार्की अनिता कार्कीले गत वर्ष पढेका किताब लिएर उनी विद्यालय गइरहेकी छिन् । ‘पुराना च्यातिएका पुस्तक टालटुल गरी पढ्नुपरेको छ,’ उनले भनिन्, ‘नयाँ किताब भए पढ्न सजिलो हुन्थ्यो ।’
घरमा खाने अन्न नभएपछि एक साताअघि मुगुको मुगमकार्मारोङस्थित पुलुका ग्याम्पाछिरिङ लामा झन्डै एक दिन हिँडेर छाइल बजार आई चामल लिएर गए । उनको गाउँ पुलुमै खाद्य डिपो छ । ‘गाउँमा डिपो भएर के गर्नु ? चाहिएका बेला कहिल्यै चामल हुँदैन, यसअघिको अन्न खाइसकियो, नयाँ खाद्यान्न पाकेकै छैन,’ उनले भने, ‘डिपोमा वर्षायाममा कहिल्यै चामल हुँदैन, चाहिएका बेला चामल नपाइए डिपो भएको के काम ?’
डोल्पाको शेफोक्सुन्डो गाउँपालिका–९ का झिम्मेद भोटे तामाङले कोरोना महामारी सुरु हुनुअघिसम्म हरेक वर्षर् तिब्बत पुगेर तेल, चामल, नुन, भेडा–च्यांग्रा ल्याउँथे । उनका लागि बहुमूल्य जडीबुटी यार्चागुम्बु, गुच्ची च्याउ, चुलीको बोक्रा, पाँचऔलेलगायत जडीबुटी र उवा बिक्री गर्ने ठाउँ तिब्बत नै हो । उनले तिब्बतबाट सामान ल्याउन थालेकै १८ वर्ष बितिसक्यो ।
कोरोना महामारी र चीनले नाका बन्द गर्दा ३ वर्षदेखि रोकिएको मानसरोवर–कैलाश तीर्थयात्रा सुरु भएको छ । तीर्थयात्राका लागि झन्डै १२ सय जनाले बुकिङ गराएका छन् । चीनले नाका बन्द गरेका कारण ७ सय ८१ जना भारतीय तीर्थयात्री र ४ सय ८९ जना विदेशी पर्यटकले नेपाली भूमि लाप्चाबाटै मानसरोवर–कैलाशको दर्शन गर्ने भएका हुन् ।
नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले २०४५ सालमा बाँकेको कोहलपुरबाट सुर्खेतसम्म १३२ केभी विद्युत् विस्तारको योजना बनायो । तर उक्त आयोजनामा संघीय सरकारले राष्ट्रिय वन क्षेत्र प्रयोग गर्न दिने निर्णय ३ साताअघि मात्र गरेको छ । बाँके, बर्दिया र सुर्खेतका १३ हजार ५६ वटा रूख कटानको स्वीकृति पाएपछि झन्डै ३३ वर्षपछि मात्र उक्त आयोजना निर्माणको बाटो खुलेको हो ।
चार वर्षअघिसम्म बझाङको तल्कोट गाउँपालिका–७ किदन्नकी कारसाङ र उनका श्रीमान् अंग थापालाई यो सिजनमा होटलको सरसामान जोड्ने चटारो हुन्थ्यो । चैतमै होटलका लागि चाहिने दाल, चामल मरमसला खरिद गर्न उनीहरू नेपालगन्ज झर्थे ।
जुम्लाका जडीबुटी व्यवसायी भीमबहादुर भण्डारीले ०४८ सालदेखि विभिन्न पाटनबाट यार्चागुम्बा संकलन गर्न थाले । सुरुको वर्ष ९ सय रुपैयाँमा किनेर काठमाडौंका व्यापारीलाई १६ सय रुपैयाँ प्रतिकिलोमा यार्चा बेचे । ०५६ सालदेखि भने उनले संकलन गरेको यार्चा चिनियाँ व्यापारीले खरिद गर्न थाले ।
कर्णालीको विकासको मेरुदण्ड मानिएको कर्णाली राजमार्गमा ०७२ सालमा कालोपत्रे गरियो । विश्व बैंकको झन्डै १ अर्ब रुपैयाँ सहयोगमा सुर्खेतबाट खिड्कीज्युलासम्म १ सय २६ किलोमिटरमा पहिलो चरणमा र खिड्कीज्युलादेखि जुम्लासम्म १ सय ७ किमिमा दोस्रो चरणमा कालोपत्रे भयो । तर अहिले झन्डै १ सय ८३ किलोमिटर कालोपत्रे उप्किएको सडक डिभिजन कार्यालय जुम्लाले जनाएको छ ।
नयाँ बनेको ४ कोठे विद्यालय भवन । ३ कोठे अपांग र छात्रामैत्री शौचालय । त्यसको बाहिर बालमैत्री धारा । पर्याप्त उज्यालो छिर्ने चिटिक्कका कक्षाकोठा । चिसो नलागोस् भनेर भुइँ र भित्तामा काठको सिलिङ । भित्ताभरि सिकाइ सामग्रीले कक्षा कोठा सजिएको छ ।
