रघु पन्त

जब सन् १८५७ को विद्रोहमा भारतका हिन्दु र मुसलमानहरूले एकताबद्ध भएर ब्रिटिस साम्राज्यवादविरुद्ध विद्रोह छेडे, त्यसबेलादेखि नै ब्रिटिसहरूको मुटु काँपिसकेको थियो । राजा, महाराजा र नवाबहरूलाई आपसमा लडाएर भारतमा साम्राज्य कायम गरेका ब्रिटिसहरूको नीति नै थियो– ‘फुटाऊ र राज गर ।’

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको गठन पुष्पलालको निरन्तरको मिहिनेत र सक्रियताले २००६ सालमा भयो । पार्टी गठनका लागि पुष्पलालले गरेका दुःख र दौडधुप अत्यन्त रोमाञ्चकारी र प्रेरणादायक छन् ।

केही दिनअघि कोलकातामा ‘अमर्त्य सेन अनुसन्धान केन्द्र’ को उद्घाटन गर्दै नोबेल पुरस्कार विजेता विश्वप्रसिद्ध अर्थशास्त्री अमर्त्य सेनले भारतमा व्याप्त धार्मिक विभाजन र आपसी घृणाको स्थितिप्रति चिन्ता व्यक्त गर्दै भने, ‘भारत सामुन्ने वर्तमान समयमा राष्ट्र पतनको खतरा सबैभन्दा ठूलो संकटको रूपमा देखापरेको छ ।’

सिनेमा या त जिम्मेवार हुन्छ या गैरजिम्मेवार । यदि तपाईं आफ्नो समयलाई बुझेर फिल्म बनाइरहनुभएको छ भने जिम्मेवार फिल्म बन्छ,’ प्रसिद्ध निर्देशक, कवि, गीतकार, पटकथाकार गुलजारले सन् १९९६ मा दिएको एक अन्तर्वार्ताको अंश हो यो ।

राजनीतिक विषयमा बनेका सिनेमाहरूमा तथ्य र कलाको संयोजन भए ती निकै प्रभावशाली हुन्छन् । केही महिनाअघि युट्युबमा मैले चिनियाँ सिनेमाहरू हेरेँ । त्यसमध्ये केही सिनेमा माओ त्से तुङ र चिनियाँ क्रान्तिसम्बन्धी थिए । 

इन्द्रेणीको टप्प टिपेर शाखाओढी पछयौरी वन, भीर–पाखासुवासको पाउ गमक्क चालीनाच्छन कि झैं सिर्जन नै उचालीमर्दा कुनै आखिरको सलामीजाने मिली गाउँघरै मलामीयो देश नै एक गुठी समानसम्पूर्ण हामी गुठियार जान

कलाकार प्रकाश सपूतले गाएको गीत ‘पिर’ शीर्षकमा युट्युबमा जारी भएपछि त्यसले राजनीतिक वृत्त, सञ्चारमाध्यम र सामाजिक सञ्जालमा अनेकौं प्रतिक्रिया र तरंग उत्पन्न गर्‍यो । गीतको शब्द, संगीत र गायनमा कुनै विवादका कुरा छैनन्, विवाद उत्पन्न गरेको थियो त्यसको दृश्यांकनले । यस गीतको प्राणतत्त्व भनेकै दृश्यांकन हो ।

लता मंगेशकरको मृत्यु मलाई अप्रत्याशित लागेन । उनी बिरामी छँदै कोरोनाले समातेको र भेन्टिलेटरबाट निकालेको केही समयपछि फेरि भेन्टिलेटरमा राख्नुपरेका समाचार पछ्याइरहँदा मनमा लागेको थियो– कतै उनलाई यसपल्ट मृत्युले आफूसँगै लैजाने त होइन ! उनी ९२ वर्षमा थिइन् । मृत्यु अप्रत्याशित नभए पनि दुःखद थियो ।