दुई साताअघिको शुक्रबार एउटा आधारभुत विद्यालयको गुनासो पेटिकाको ताला खोलियो । कापीका पानामा, चिर्कटामा विद्यार्थीका अनेक गुनासा थिए । तिनमा लेखिएका थिए— ... ले मेरो पेन्सिल भाँचिदियो । ... सीमा अचेल मसँग बोल्दिनँ । त्यसैले मलाई नरमाइलो लागेको छ ।
सिरमान बूढाको हत्या भयो !’ कोइराल्नी दिदीले दबेको आवाजमा भनिन् । रामशरण थापाको हल्लिरहेको खुट्टा स्थिर भयो । ऊ खाटमा बसेको थियो । दुई खुट्टा तर्लंग झुन्ड्याएर । दुई हात ओछ्यानमा टेकेर ।
अघिल्लो शैक्षिक सत्रसम्म ऊ निजी विद्यालय जान्थ्यो । यो वैशाखमा भने उसको नाम सामुदायिक विद्यालयमा लेखाइयो, ५ कक्षामा । दूरीको हिसाबले नजिक सामुदायिक विद्यालयमा पनि अंग्रेजी माध्यमबाट पढाइ हुन्छ, स्नातकोत्तर उत्तीर्ण शिक्षकहरू छन् ।
सेर्मो तामाङले अनुहार कालोनीलो बनाउँदै भनिन्, ‘मकै छर्ने बेला भा’को छ । घरमा बा हुनुहुन्न । आमा एक्लैले कताकता भ्याउनु ! त्यसैले म स्कुल भर्ना भइन ।’ नुवाकोटको जिमनाङकी सेर्मोले यसरी ८ कक्षाभन्दा माथि पढिनन् । उनले पढाइ छाड्नुको अर्को कारण थियो— आफ्नो गाउँमा मावि नहुनु ।
गत फागुन ७ गतेको एउटा घटनाले मेरो ध्यानाकर्षण गर्यो । घटना संवेदनशील थियो । बुढानीलकण्ठ नगरपालिका–२, भंगाल सुन्दर बस्तीमा दलित महिला उत्थान बाल शिक्षालयमा उक्त घटना भएको थियो । बसाइका हिसाबले घटनास्थल मेरो छिमेकी वडामा पर्छ । घटनामा डीआर मेमोरियल स्कुलमा कक्षा २ मा पढ्ने १२ वर्षीय समुन्द्र मल्लले होस्टलको बेडमा झुन्डिएर आत्महत्या गरेका थिए ।
सिकाइ अनन्त छ । सिकाइबाटै व्यक्ति (बालबालिका समेत) ले आफूमा निहित ज्ञान, सीप, व्यवहार, मूल्य, क्षमतामा निखार ल्याउँछ । यसले मानिसमा घर, परिवार र समाजमा जस्तोसुकै परिस्थितिमा पनि अन्तरघुलन वा समायोजन गर्नसक्ने क्षमता अभिवृद्धि गराउँछ ।
धार्मिक पृष्ठभूमि अनुरूप हामीले मानिआएका रीतिथिति, चालचलन र संस्कारमा विविधता पाइन्छ । धर्म कर्तव्य, अधिकार, न्याय, चरित्र, आस्था, विश्वाससँंग जोडिएको हुन्छ । धर्म आत्मिक सुख र अनुशासनको कडी हो ।
मुलुकी ऐनमा कुनै बेला जार काट्ने प्रावधान थियो । अहिले पनि ती पुराना कपिहरू अनलाइन स्टोरहरूमा उपलब्ध छन् । त्यो कानुन बनाएका थिए उनै जंगबहादुरले । ‘जंगे कानुन सबैले जानुन्’ नाटकमा कुर्लिन्छ जंगबहादुर । तर, भेष बदलेर उनकै सिकार क्याम्पको अस्थायी दरबारमा पुगेका सोनामले ‘कानुन पालन’ गर्न खोज्दा के हुन्छ ?
सोच्नुस त– भर्खरै तपाईँको मार्गनिर्देशक कहिल्यै नआउने बाटो भएर गएको छ र तपाई आफ्नो गन्तव्यमा पुग्ने नक्साबारे अनविज्ञ हुनुहुन्छ । अब तपाईंको मनोदशा कस्तो होला ? तपाईंको अन्योल, छटपटी, यसले निम्त्याउने जोखिमहरू र बचाउका लागि गर्नुपर्ने संर्घषको मैदान कति भयानक होला ?
