१०.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: ४२०

जीवन क्षेत्री

जीवन क्षेत्रीका लेखहरु :

पीडितलाई पीडा, आस्थामाथि तमासा

यही भदौ ३ गते नवलपरासीस्थित सीजी धाममा भारतीय ‘गुरु’ तथा स्वघोषित ‘कलियुगका सरकार’ धीरेन्द्र शास्त्रीको ‘दिव्य दरबार’ लागेको थियो ।

जलवायु संकटका पाँच अग्निपरीक्षा

विश्वव्यापी रूपमा जलवायु संकट गहिरिँदै गर्दा मेरो छोराको पुस्तालगायत हामी सबैले कस्ता नयाँ अग्निपरीक्षाहरूमा सामेल हुनुपर्नेछ त ? तिनीहरूको केही नमुना हेरौं मेरिओन ह्यान्सेल निर्देशित फ्रेन्च सिनेमा ‘साउन्ड्स अफ स्यान्ड’ बाट । ‘हर्न अफ अफ्रिका’ मा रहेको एउटा गाउँमा खडेरीले इनारहरू सुक्दै जान्छन् । पानीको स्रोत टाढा हुँदै हुँदै छ घण्टाको पैदल दूरीमा पुग्छ । दिनमा १२ घण्टा हिँडेर पानी बोक्न सम्भव नभएपछि गाउँलेहरू विस्थापित हुन्छन् ।

नारायणीलाई टुकुचा बनाए बच्दैन नारायणगढ

नेपालको डोजर–निर्देशित विकासको समग्र ‘मोडल’ भरतपुर महानगरमा पनि भेटिन्छ । केही दशकदेखि नारायणी नदी किनारमा तटबन्धका छिटपुट काम भइरहेका छन् । भरतपुर महानगरले जसरी नदीको सहर छेउको भागमा छेडखानी गरिरहेको छ, त्यो लाखौं मानिसका लागि आत्मघाती बन्ने निश्चित छ । 

‘कल्ट’ हैन, ‘ब्रान्ड’ बनून् बालेन

मे ७, २००६ । जीक्यू पत्रिकामा नेपालबारे एउटा लामो आलेख छापियो । शीर्षक थियो— ‘द इनक्रेडिबल बुद्ध ब्वाई’ । लेखक थिए— विख्यात आख्यानकार जोर्ज सान्डर्स । त्यो लेखका लागि नेपाल भ्रमण गर्दाताका यो देशको अवस्था बयान गर्दै उनले लेखेका छन्— दस वर्षदेखि राजतन्त्र र माओवादीबीच जारी युद्धमा दस हजारभन्दा बढीको मृत्यु भइसकेको छ ।

वामपन्थीहरूको अस्तित्वको संकट

केही साताअगाडि बेलायतको ‘गार्डियन’ पत्रिकामा स्लोभेनियाली दार्शनिक स्लाभोज जिजेकको लेख छापियो- शान्तिवाद युक्रेन युद्धका लागि गलत रणनीति हो । उनको निचोड- युद्धको समयमा शान्तिको वकालत स्वाभाविक हो तर जब बलियोले निर्धामाथि निर्मम आक्रमण गर्छ, तब शान्तिको नारा लगाउनुभन्दा निर्धाको अस्तित्वको लडाइँमा सघाउनु न्यायोचित विकल्प हो ।

यस्तो होस्, स्वतन्त्र मेयरका स्वास्थ्य–मार्गचित्र

स्वतन्त्र रूपमा उठेर चुनाव जितेका जनप्रतिनिधिहरूको कुनै संगठन र टिम हुँदैन, त्यसैले उनीहरूले तत्काल हाहाहुहु गरे पनि दिगो र संरचनात्मक परिवर्तनको काम भने गर्न सक्दैनन् ।’ स्थापित राजनीतिक दलका मानिसहरूबाट यस्ता कुराहरू फाटफुट सुनिन थालेका छन् । हालैको स्थानीय चुनावमा स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिएर जित हासिल गरेका मेयरहरूका अगाडिको सबैभन्दा ठूलो चुनौती त्यस्ता आलोचकहरूलाई गलत प्रमाणित गर्नु हो ।

स्थानीय चुनावका दस सन्देश

२०५४ सालपछि नेपालमा अर्को स्थानीय चुनाव हुन बीस वर्ष लाग्यो । यसपल्ट पनि स्थानीय चुनावको मतदान हुनुअगाडिसम्म यस सम्बन्धी अनेक संशय उब्जेका र आरोप–प्रत्यारोप चलेका थिए । तर चुनाव भयो र मतगणनाले स्थानीय निकायहरूमा देशका राजनीतिक खेलाडीहरूको जिम्मेवारी अदलबदल गरिदियो । यो चुनावले दसवटा प्रस्ट सन्देश दिएको छ ।

स्टालिनको बर्बरता दोहोर्‍याउँदै पुटिन

कम्युनिस्ट पार्टीहरूका ब्यानरमा चार व्यक्तिका तस्बिर अंकित हुन्छन्— कार्ल मार्क्स, फ्रेडरिक एंगेल्स, भ्लादिमिर लेनिन र जोसेफ स्टालिन । माओवाद मान्ने पार्टीहरूले तिनमा माओ त्सेतुङको तस्बिर पनि थपेका हुन्छन् । वामपन्थी साहित्यले देवतुल्य चित्रण गर्ने यी पाँच जनाका अवगुण वा कमजोरी पनि हुन सक्छन् भनेर वामपन्थी पाठशालाबाट आएका धेरैलाई पत्याउन पनि कठिन ह्न्छु । धेरैका विचारमा कम्युनिस्ट आन्दोलन भ्रष्टीकरण भएको पछि मात्रै हो, रुसमा स्टालिनको मृत्यु भएर निकिता ख्रुस्चेभ आएपछि र चीनमा माओको मृत्यु भएर देङ स्याओपिङ आएपछि । 

युक्रेन युद्धमा अनुदार विश्वव्यवस्थाको झलक

अडियो सामाजिक सञ्जाल ‘क्लबहाउस’ मा नेपालीमा पनि नियमित गम्भीर संवादहरू हुने गर्छन् । तिनैमध्ये एउटामा युक्रेनमाथिको रुसी हमलाबारे वामपन्थी पृष्ठभूमिका एक विश्लेषकले तर्क गरे— निर्दोष युक्रेनीहरूमाथिको रुसी हमलाको बचाउ गर्न त सकिँदैन तर यो युद्धका लागि जिम्मेवारचाहिँ रुस नभई अमेरिका र उसको नेतृत्वको सैन्य गठबन्धन नेटो हुन्; न नेटोले पूर्वतिर विस्तार हुँदै गएर रुसलाई घेर्थ्यो, न रुसले युक्रेनमा हमला गर्थ्यो, न यत्रो धनजनको क्षति हुन्थ्यो । उनको निचोड— यो द्वन्द्वमा रुसले पश्चिमा सरकारहरूलाई परास्त गर्न सक्यो भने त्यसले नेपालजस्ता अमेरिकी ‘साम्राज्यवाद’ को चंगुलमा परेका मुलुकहरूको हित हुन्छ ।

युवा-सपनामाथि पुटिनको प्रतिबन्ध

रुसले युक्रेनमाथि भीषण युद्ध सुरु गरेयता, ‘द गार्डियन’ पत्रिकाको एउटा रिपोर्ट अनुसार, मस्कोमा बस्ने डिमिट्री नामका युवकले आफ्ना बाआमालाई युक्रेनमाथिको रुसी अतिक्रमणबारे बुझाउने प्रयास गरे । त्यसका लागि इन्टरनेटबाट रुसी अतिक्रमणका अनेक भिडियो क्लिप र समाचारहरू देखाए । तर बाआमाले निरन्तर भनिरहे- यो युद्ध, आक्रमण वा अतिक्रमण हैन, युक्रेनी जनतालाई नाजीहरूबाट बचाउने ‘स्पेसल अपरेसन’ हो ।