झण्डै ४ दशकअघि काठमाडौं उपत्यकाका सांस्कृतिक/धार्मिक स्थलबाट चोरिएर पछिल्ला वर्षमा अमेरिकामा फेला परेका ३ प्राचीन सम्पदा युनेस्को प्रावधानअनुसार ‘उत्पत्तिको मुलुक’ नेपाल फिर्ता पठाइएको छ ।
निवर्तमान प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको कार्यशैलीले उत्तरी र दक्षिणी छिमेकी मुलुकसँग सम्बन्ध जटिल बनेको विश्लेषण कूटनीतिक मामिलाका विज्ञहरूले गरेका छन् । ‘भारतलाई चिढ्याएर चीन गुहार्ने र चीनलाई देखाएर भारतसँग साँठगाँठ गर्ने’ कार्यशैलीका कारण दुवै छिमेकीका नजरमा नेपालले साख गुमाएको उनीहरूको ठम्याइ छ ।
पाटनको च्यासलहिटीको विष्णु–लक्ष्मी–गरुड (श्रीधर विष्णु) र भक्तपुर नासमना टोलको उमा–महेश्वर प्रस्तर मूर्ति ६ दशकअघि चोरी भएर सुटुक्क नेपालबाट बाहिरिए । खोज्ने र फर्काउने चासो ढिला सुरु भएका दुवै मूर्ति अझैसम्म नेपाल आइपुग्ने प्रक्रिया सुरु भएको छैन ।
भक्तपुरको गोलमढीस्थित वीरभद्रेश्वर महादेव मन्दिरभित्रको कलात्मक पार्वती मूर्ति हराएको वर्षौंपछि अमेरिकाको येल विश्वविद्यालयमा भेटिएको छ । लिच्छवी राजा अंशुवर्माको कृति उजिल्याउने उक्त मूर्ति अमेरिकामा भेटिएकामा गोलमढीका श्रद्धालुजनले समेत आश्चर्य मानेका छन् ।
२०५८ सालको दरबार हत्याकाण्डले परिवर्तन ल्याएको नेपालको राजनीतिक र सामाजिक इतिहासमा धेरै अध्येता र सर्वसाधारणको रुचि रहँदै आएको छ । नेपालको इतिहासमा अढाई शताब्दी लामो राजतन्त्रको कालखण्ड र यसबीचका उल्लेख्य गतिविधिबारे जोकोहीलाई चासो हुने गरेको छ ।
सन् १९८० को दशकमा काठमाडौं उपत्यकाबाट हराएका, पाँच वर्षअघि मात्रै अमेरिकाको न्युयोर्कस्थित निजी संग्रहालयमा भेटिएका र न्युयोर्ककै न्यायाधिवक्ता कार्यालयले कानुनी लडाइँ लडेर ‘उत्पत्तिको मुलुक’ फर्काउने सहमतिमा जोडिएका भूस्पर्श मुद्राका बुद्ध, भुइँमा बसेका गणेश र अप्सराको रंगीन टुँडाल आइतबार काठमाडौं ल्याइएको छ ।
तलेजु भवानी मन्दिरको सम्पूर्ण सम्पदाको ‘लगत’ गुठी संस्थानमा रहेको भनिए पनि गुठीको केन्द्रीय लगत तथा अभिलेख शाखामा त्यस प्रकारका कुनै पनि लगत नरहेको खुलेको छ ।
एकदलीय राजनीतिक प्रणाली अँगालेको चीनले सत्तारुढ चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी स्थापनाको शतवार्षिकीका अवसरमा ‘शक्ति, प्रगति र विचार’ मा देखाएको अग्रसरताले सिंगो विश्व तरंगित बनेको छ । बेइजिङस्थित तियाननमेन स्क्वायरमा बिहीबार आयोजित समारोहलाई सम्बोधन गर्दै चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङले ‘आफू मात्रै असल भनेर अरूलाई उपदेश दिने’ लाई नसहने भन्दै नरम भाषामा अमेरिका, भारतसहितका बाहिरी शक्तिराष्ट्रलाई संकेतमा दह्रो प्रहार गरेका छन् ।
भारतको सिरम इन्स्टिच्युटसँग खरिद गरिएको र सम्झौताअनुसार गत चैतमै आइसक्नुपर्ने कोभिड–१९ विरुद्धको १० लाख मात्रा कोभिसिल्ड खोप अझै डेढ महिना नआउने भएको छ । आफ्ना २० प्रतिशत नागरिकलाई दुवै मात्रा खोप लगाइसकेपछि मात्र भारतले छिमेकी देशमा उपलब्ध गराउन ‘प्रयत्न थाल्ने’ अडान राखेको छ ।
भारतले बनाइरहेको धारचुला–लिपुलेक सडकका कारण नेपाली भूभाग र दशगजा क्षेत्रमा समेत क्षति आइपरेको बारे प्रामाणिक सूचना आए पनि परराष्ट्र मन्त्रालय र दिल्लीस्थित नेपाली दूतावास ‘बेखबर’ छन् ।
